ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ Ή BULLYING
Η βία είναι κάτι παραπάνω από μία λέξη ή ένας ορισμός. Δηλαδή είναι μια πραγματικότητα που όλοι καταλαβαίνουμε, ο καθένας με τον δικό του μοναδικό τρόπο, και που όλοι έχουμε ασκήσει, με διαφορετική μορφή και ένταση σε κάθε περίπτωση. Όμως η βία, είτε το θέλουμε είτε όχι, αποτελεί μέρος της ζωής μας. Αυτό όμως που απασχολεί μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς είναι η ενδοσχολική βία.
Η ενδοσχολική βία είναι μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επιθετική συμπεριφορά που έχει ως σκοπό να επιβάλει, να καταδυναστεύσει και να προκαλέσει σωματικό και ψυχικό πόνο σε συγκεκριμένους μαθητές από συμμαθητές τους, εντός αλλά και εκτός του σχολικού χώρου.
Η κατάσταση αυτή μπορεί να βλάψει τους μαθητές στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξή τους καθώς και τη διαδικασία μάθησης. Η σχολική βία εκφράζει την ανισορροπία ανάμεσα στα παιδιά που την ασκούν και σε αυτά που ασκείται.
Συγκεκριμένα: Οι μορφές βίας κατατάσσονται σε: Σωματική βία: Τα θύματα δέχονται φυσικούς τραυματισμούς ή διάφορες απειλές για τραυματισμό από τους θύτες. Η σωματική βία εκδηλώνεται με σπρωξίματα, αγκωνιές, γροθιές, σκουντήματα, κλοτσιές, τρικλοποδιές, τσιμπήματα και δαγκωνιές, καθώς και χτυπήματα με διάφορα αντικείμενα. Λεκτική βία: Οι θύτες χρησιμοποιούν συστηματικά βωμολοχίες, υβριστικές εκφράσεις, προσβολές και απειλές, διάφορες επιθέσεις με φράσεις, καθώς και με αγενή σχόλια και ειρωνείες και με παρατσούκλια. Ψυχολογική βία: Σκοπός αυτής της βίας είναι η ηθική, νοητική, καθώς και πνευματική ακεραιότητα. Ηλεκτρονική βία: Έχουμε όταν τα θύματα δέχονται απειλητικό και υβριστικό υλικό μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσω τηλεφώνων, ΜΜS και SMS, με άγνωστο νούμερο, καθώς και μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή από το διαδίκτυο. Σεξουαλική βία: Τα θύματα δέχονται υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανεπιθύμητα αγγίγματα, ανήθικες χειρονομίες, ακόμα και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις. Οπτική βία: Όταν κάποιος δράστης γράφει κάποιο προσβλητικό και υβριστικό σημείωμα και στη συνέχεια το περνάει στους υπόλοιπους συμμαθητές του από χέρι σε χέρι ή από κινητό σε κινητό. Ρατσιστικός εκφοβισμός: Εξαιτίας της καταγωγής τους, της κοινωνικής τάξης, της διαφορετικότητας, καθώς και της οικονομικής κατάστασης τα θύματα δέχονται ανούσια υβριστικά σχόλια.
Η ενδοσχολική βία αυξάνεται όλο και περισσότερο στις μέρες μας. Τα βασικότερα αίτια είναι: α) το ψυχολογικό προφίλ του θύτη β) το οικογενειακό περιβάλλον και η επίδραση που ασκεί, γ) το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου δ) η προβολή βίας από τα Μ.Μ.Ε. και ε) τα κοινωνικά προβλήματα.
Η ενδοσχολική βία επιδρά αρνητικά τόσο στους θύτες και τα θύματα, όσο και στους παρευρισκόμενους τέτοιων συμβάντων. Συγκεκριμένα:
i) Τα άτομα που ασκούν σχολικό εκφοβισμό πιθανόν να παρουσιάσουν απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν.
ii) Επιπλέον, έχουν φτωχές φιλικές σχέσεις εξαιτίας της ανάρμοστης συμπεριφοράς και επιθετικότητάς τους.
iii) Μία ακόμη επίπτωση της ενδοσχολικής βίας στους θύτες είναι το γεγονός ότι αποκτούν υψηλή αυτοεκτίμηση και έτσι ασκούν όλο και πιο συχνά βία πιστεύοντας πως θα γίνουν δημοφιλέστεροι και θα ανέβουν στα μάτια των συμμαθητών και φίλων τους.
iv) Επίσης, οι θύτες πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουν και νομίζοντας ότι πράττουν σωστά, γίνονται επιθετικοί προς την ίδια τους την οικογένεια. Οι μαθητές/τριες που βιώνουν πιο άμεσα τις οδυνηρές συνέπειες της ενδοσχολικής βίας είναι αναμφίβολα τα θύματα που εμφανίζουν σημάδια, τα οποία αν παρατηρηθούν εγκαίρως, θα βοηθήσουν στη γρήγορη επίλυση του προβλήματος. Σημάδια εμφανίζονται τόσο στο σώμα όσο και στη συμπεριφορά του. Το παιδί μπορεί να παρουσιάσει εμφανή έλλειψη διάθεσης να πάει σχολείο. Ως αποτέλεσμα, θα κάνει πολλές απουσίες. Όταν αποφασίσει να πάει σχολείο, προσπαθεί να καθυστερήσει όσο γίνεται, να φτάσει ώστε να αποφύγει το πρωινό διάλειμμα. Στο δρόμο για το σχολείο ή φεύγοντας από αυτό, τείνει να αλλάζει το καθιερωμένο δρομολόγιό του και να κοιτάζει πάντα πίσω για να σιγουρευτεί ότι δεν το ακολουθεί κανείς. Στο σχολείο, κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων, προσπαθεί να μη βγαίνει από την τάξη. Στο σπίτι, ο μαθητής-θύμα γυρνάει συχνά με μελανιές ή σκισμένα ρούχα χωρίς να θέλει να εξηγήσει στους γονείς του τι συνέβη. Επίσης, μπορεί να παρουσιάσει ανορεξία. Υπάρχει η πιθανότητα να μην έχει διάθεση να πάει βόλτα με συμμαθητές. Υποφέρει από αϋπνίες σκεπτόμενος όλα τα γεγονότα που έχουν προηγηθεί ή έχει εφιάλτες.
Όσον αφορά τους μαθητές – παρατηρητές, οι συνέπειες πέρα από σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Το συνηθέστερο συναίσθημά τους είναι ο φόβος μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο. Μήπως πληγωθούν ή έστω μια αντίδρασή τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό έχει σαφώς αντίκτυπο να παραμένουν απλοί, αδρανείς παρατηρητές, εφόσον αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα. Όσοι μαθητές μένουν αμέτοχοι νιώθουν ενοχές, επειδή δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τα θύματα.
Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ των παιδιών έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά εκφοβισμού και βίας δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας αποσιωπούνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου. Για την εξάλειψη του φαινομένου αυτού θα πρέπει να παρθούν και τα ανάλογα μέτρα.
Σε μία δημοκρατική κοινωνία όπως είναι η σχολική μονάδα, οι συγκρούσεις επιλύονται χωρίς βία και με τρόπο εποικοδομητικό, με συμμετοχή, όλων των μελών της σχολικής κοινότητας.
Ε. Γ.
Εκπαιδευτικός
