Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Ρουμανίας. Ἁγιασμένες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμανικῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Ρουμανίας. Ἁγιασμένες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμανικῆς Ἐκκλησίας. Μέρος Α’

 

Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Ρουμανίας
Ἁγιασμένες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμανικῆς Ἐκκλησίας

(†) Μητροπολίτου Κράγιοβας Νέστορος

Ὁ πανένδοξος ἡγεμών τῆς Μολδαβίας Στέφανος γεννήθηκε τὀ 1434 ἀπό εὐσεβεῖς χριστιανούς, τόν Μπογδάνο Βόντα, γυιό τοῦ Ἀλεξάνδρου τοῦ Καλοῦ ἀπό τό γένος τῶν Μουσάτ καί ἀπό τήν κυρία  Ὄλτεα Μαρία πού καταγόταν ἀπό τό γένος τῶν Μπασαράμπ.
Ἡ μητέρα του Μαρία, μετά τόν ἀπάνθρωπο θάνατο τοῦ ἀνδρός της στό Ρεουσένι, ἐφόρεσε μαῦρα ροῦχα καί παρακαλοῦσε ἀδιάκοπα τόν Θεό γιά τήν μακαρία ἀνάπαυσι τοῦ εὐσεβοῦς ἡγεμόνος καί ἀνδρός της καί γιά τήν προστασία τοῦ γυιοῦ της Στεφάνου.
Ὁ νεαρός Στέφανος, ὡς ἄξιο βλαστάρι ἡγεμονικῆς οἰκογενείας, ἔλαβε ἀπό τήν νεότητά του μία θεμελιώδη παιδεία στό κατάλληλο πνεῦμα τῆς πατροπαραδότου πίστεως, τοῦ σεβασμοῦ στίς μνῆμες τῶν ἡρώων καί τά ἔθιμα τοῦ ἔθνους καί ἐκπαιδεύθηκε στόν χειρισμό τῶν ὅπλων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.
Σάν βλαστός “μακαρίων βλαστῶν” πού προήρχοντο ἀπό τά γένη τῶν Μουσάτ καί τῶν Μπασαράμπ, εἶχε, λοιπόν, ἅγιες ρίζες καί ἀξιώθηκε νά ἔχη καί καλούς παιδαγωγούς, ὅπου διδάχθηκε τόν “Νόμο” τῆς θρησκείας καί τοῦ ἔθνους. Στηρίχθηκε ἐπάνω σ’ αὐτόν τόν “Νόμο” μέ ἐμπιστοσύνη καί τόν ἐκράτησε σ᾿ὅλη τήν ζωή του.
Ἡ παράδοσις λέγει ὅτι ὁ μέλλων νά γίνη ἡγεμών τῆς Μολδαβίας έπήγαινε ἀκόμη ἀπό τήν νεότητά  του στόν ὅσιο Δανιήλ τόν Ἡσυχαστή-μερικές πηγές λέγουν ὅτι ἦτο καί μακρινός συγγενής του-γεγονός τό ὁποῖον θά μᾶς ἐξηγήση σαφῶς γιά τήν ἐμπιστοσύνη πού εἶχε ὁ Στέφανος στόν ὅσιο Δανιήλ, ἀπό τόν ὁποῖον εἶχε πάρει ἐκλεκτή διδασκαλία καί σοφές πνευματικές συμβουλές.
Πάνω ἀπό ὅλα ὅμως διδάχθηκε ἀπό τό παράδειγμα τοῦ Ὁσίου, πού εἶναι ἡ ἀρετή τῶν ἀρετῶν, τόν φόβο τοῦ Θεοῦ, πού ταξίδευσε ἀπό τό βάθος τῶν αἰώνων καί ἔφθασε μέχρι τήν παροῦσα στιγμή.
Μετά τήν φοβερή ἐκείνη νύκτα στήν πόλι Ρεουσένι, ὅπου ἐσκότωσαν ἄνανδρα τόν πατέρα του, τόν Ἀλέξανδρο, παρέμεινε ὁ Στέφανος ὀρφανός ἀπό πατέρα.
Ὅπως ἦτο ταραγμένος καί ἀβοήθητος, ἐπῆγε μόνος του στόν ἡσυχαστή Δανιήλ γιά νά τόν ἐμψυχώση καί νά τόν διδάξη τήν δυνατή πίστι στόν Θεό καί τήν ἐλπίδα ὅτι θά ἔλθουν στήν ζωή του καλλίτερες ἡμέρες.
Μετά ἀπό μία δύσκολη περιπλάνησι πρός τά σύνορα τῆς Μολδαβίας, σέ κατάλληλο καιρό, μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐπανῆλθε στήν πατροπαράδοτη περιοχή του καί, μετά ἀπό δύο πολεμικές ἐπιθέσεις, κατέλαβε τόν ἡγεμονικό θρόνο τῆς Σουτσεάβας, τό ἔτος 1457. Στόν δρόμο πρός τήν πόλι-ἕδρα του, ἐπέρασε ἀπό τό χωριό Μπορζέστι, ὅπου ἔζησε στήν παιδική του ἡλικία, καί δέχθηκε τήν ἐπίδρασι τῶν νεανικῶν του ὁραματισμῶν γιά νά ὑπηρετήση τό ἔθνος καί τήν πατροπαράδοτη  πίστι.
Τότε μητροπολίτης Σουτσεάβας ἦτο ὁ σοφός Θεόκτιστος, ὁ ὁποῖος τόν ἐμύρωσε στό Ὄνομα τοῦ Θεοῦ Παντοκράτορος, ἐνώπιον τοῦ λαοῦ καί τῶν μελῶν τῆς ἡγεμονίας του. Ὅλοι, ὅσοι ἦσαν τότε κοντά του, μεγάλοι σύμβουλοι, κληρικοί, ἔμποροι καί ὅλος ὁ λαός ἐφώναξαν μέ μία φωνή  “Εἰς πολλά ἔτη ἀπό τόν Θεό νά ἡγεμονεύσης ἡ μεγαλειότης σου”. Καί πράγματι πολλά καί εὐλογημένα ἦσαν τά χρόνια πού ἡγεμόνευσε, περίπου μισός αἰῶνας, μέ σοφία καί θυσίες ὑπέρ τῆς πίστεως καί τοῦ λαοῦ του.

Στήν μακροχρόνια καί καρποφόρα περίοδο τῆς ἡγεμονίας του, ὁ Στέφανος ὁ Μέγας ἀπέδειξε μέ ἀκρίβεια τό μέτρο τοῦ προορισμοῦ του νά γίνη ἀπό τό Θεό δικό Του σκεῦος ἐκλεκτό. Ἀπό τό ἕνα μέρος σεβάσθηκε μέ εὐλάβεια τό παρελθόν,  παρά τούς κόπους καί τίς ταραχές πού εἶχε. Ἀπό τό ἄλλο μέρος ἄφησε ἀνοικτή στόν κόσμο τήν καρδιά του καί τούς ἐχάρισε τόν χρόνο του. Υἱοθέτησε καί ἄλλους πρίγκηπες γιά τήν ἡγεμονία του, γνωρίζοντας ὅτι δέν θά ἔφθανε ἡ συμβουλή του στούς κυβερνῆτες του.

Τοῦτο τό ἔκανε σάν στήριγμα καί θεμέλιο γιά νά ἱκανοποιῆ τίς ἀνάγκες τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ, οἱ ὁποῖοι στίς δύσκολες στιγμές ἀποδεικνύοντο σπουδαῖοι στρατιῶτες ὑπερασπίζοντας τήν πατρίδα. Ἐγγύησις σ᾿ὅλα τά πράγματα δέν μποροῦσε νά εἶναι ἄλλο τίποτε, παρά ἡ ἀκλόνητη πίστις του στόν Θεό καί τό καθῆκον του νά ὑπηρετῆ τό ἔθνος.

Ὁ εὐλαβής ἡγεμών Στέφανος ἦτο ἕνας συνετός φύλακας τῶν ἱστορικῶν χρονολογιῶν καί γεγονότων τοῦ ἔθνους. Ἀκόμη ἀναδείχθηκε ἕνας μεγάλος κτίτορας καί ἀνακαινιστής ἱδρυμάτων τῆς χώρας. Ἐξ ἴσου θυσιάσθηκε γιά τήν πατρώα Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί γιά τήν διαφύλαξι τῶν πατρογονικῶν συνόρων τοῦ ἔθνους.

Γιά ὅλα αὐτά, ὄντας ἀκόμη ὁ ἴδιος στήν ζωή, ἡ χριστιανική κοινότης τῆς Μολδαβίας, οἱ χρονογράφοι τῆς ἐποχῆς του τοῦ ἐτοποθέτησαν μέ ταπείνωσι καί εὐγνωμοσύνη  στήν κεφαλή του τόν φωτοστέφανο τῆς ἁγιότητος, προσφέροντάς του τήν πρέπουσα δόξα, μετά τό τέλος τῆς ζωῆς του.
Ὄχι μόνο γιά τήν χώρα τῆς Μολδαβίας, ἀλλά καί γιά ὁλόκληρη τήν νοτιοανατολική Εὐρώπη τό δεύτερο ἥμισυ τοῦ 15ου αἰῶνος, ὅταν κυβερνοῦσε μέ  ἀνεξάντλητες ἱκανότητες αὐτό τό ἐκλεκτό σκεῦος τοῦ Θεοῦ, ἦτο μία ἱστορική περίοδος ταραγμένη μέ ἀπειλητικές ἐπαναστάσεις. Τέσσερα χρόνια,  πρίν τήν ἄνοδό του στόν θρόνο τῆς Μολδαβίας τοῦ Στεφάνου τοῦ Μεγάλου, δηλ. τό 1453, ἡ κατάκτησις τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς μουσουλμάνους δημιουργοῦσε ἕνα ἱστορικό σταυροδρόμι, μία κατά πρόσωπο πληγή στήν καρδιά τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ἕνα κίνδυνο, ὁ ὁποῖος δέν ἠμποροῦσε νά ἀφήση ἀναπαυμένο τόν λογισμό αὐτοῦ πού ἤθελε νά ἀγρυπνῆ μέ τόν τίμιο σταυρό στό χέρι καί μέ τήν σπάθη στό ἄλλο, εὑρισκόμενος  στήν “Πόρτα τοῦ Χριστιανισμοῦ”.
Στήν ἀρχή τῆς ἡγεμονίας τοῦ εὐσεβοῦς ἡγεμόνος Στεφάνου, οἱ ρουμανικές χῶρες καί ἰδιαίτερα ἡ

Μολδαβία ἀποτελοῦσαν ἕνα βασικό στήριγμα γιά τήν ἐνίσχυσι τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ μολδαβός ἡγεμών προσέφερε οὐσιαστικές βοήθειες καί πολλαπλάσιες δωρεές στό Ἅγιον  Ὄρος καί σ’ ὁλόκληρο τόν Χριστιανισμό τῆς Ἀνατολῆς. Ἡ ἱστορία μνημονεύει μέ λεπτομέρεια τίς εὐεργετικές σχέσεις πού εἶχε μέ τήν Ὀχρίδα, τήν Σερβία, τό Κίεβο, τήν Μόσχα καί τήν Ποκουτσία.

Ὑποστηριζόμενος ἀπό τόν μητροπολίτη τῆς Μολδαβίας Θεόκτιστο καί Γεώργιο τόν “Γέροντα”, ἀπό τούς ἐντοπίους Ἐπισκόπους, τούς κληρικούς καί ὁλόκληρο τόν λαό, ὁ Μέγας Στέφανος κατέβαλε μεγάλες κοπιαστικές προσπάθειες γιά νά διατηρήση καί νά μεταλαμπαδεύση τήν πατρογονική κληρονομία, σχετιζόμενη μέ τήν θρησκεία, τήν πνευματικότητα, τόν πολιτισμό, τήν τέχνη ἀλλά  καί τήν πολιτική ἀναδιοργάνωσι. Εἶναι ἡ αὐτόχθονη κληρονομιά, ἀλλά ἀκόμη καί ἡ ἀνώτερη πνευματική κληρονομιά τοῦ Βυζαντίου, ἡ ὁποία μποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι διά τῆς ἀρετῆς καί τῆς ὀρθοδόξου πνευματικῆς ζωῆς τοῦ ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας, ἁγίου Στεφάνου μεταπλάσθηκε καί μεταμορφώθηκε μέ τά ἀναμφίβολα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της, τά ὁποῖα προεκάλεσαν αὐτό τό μεγαλειῶδες “Βυζάντιο, μετά τό Βυζάντιο”.

Ἀπό τά πρῶτα ἀκόμη χρόνια τῆς ἡγεμονίας του ὁ Μέγας Στέφανος, ἔβλεπε ὅτι οἱ κίνδυνοι στά σύνορα τῆς χώρας του ἦσαν ἀπειλητικοί. Μετά τήν πτῶσι τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ τουρκικός στρατός ἐπλησίασε τίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Δουνάβεως ζητῶντας νά ἀνοίξη δρόμο γιά τήν ἡμισέληνο πρός τό βάθος τῆς Εὐρώπης. Τόν ἴδιο ζῆλο ἐπέδειξαν καί γιά τίς πόλεις τῆς Ἰταλίας, τῆς Γαλλίας, τίς πεδιάδες τοῦ Ρήνου καί γιά τά τείχη τῆς Βιέννης.

Ἀπό πλευρᾶς γεωγραφικῆς ἡ Μολδαβία φαίνεται νά κινδυνεύη περισσότερο ἀπό τόν ὀθωμανικό κίνδυνο, ἀπό ὅσο οἱ ἄλλες εὐρωπαϊκές χῶρες. Ὁπότε ἦτο φυσικό ὅτι, ὄχι μόνο τό ἔδαφος τῆς χώρας μας  ἐκινδύνευε, ἀλλά καί ἡ χριστιανική μας πίστις, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τοῦ Ἔθνους μας. Ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ ἐνσαρκώθηκε στήν μορφή αὐτοῦ τοῦ Ἡγεμόνος, χάρις στήν χριστιανική του πίστι καί ἀρετή, στήν ἀνδρεία του καί στήν δύναμι τοῦ γενναίου μολδαβικοῦ στρατοῦ του.

Αὐτός ἀναδείχθηκε τέλειος χριστιανός, μέγας ἡγεμών καί λαμπρός διοικητής τοῦ στρατοῦ, ἀκούραστος προστάτης τοῦ Θείου Καθιδρύματος, πού εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τοῦ Ἔθνους μας. Προστατεύοντας τήν χώρα ἀπό τούς Τούρκους καί μαχόμενος γιά τήν ἀνεξαρτησία τῆς Μολδαβίας, προστάτευσε καί τήν πατροπαράδοτη Ἐκκλησία μας καί τήν Ὀρθόδοξη Πίστι.

Τό γεγονός ὅτι ὁ Μέγας Στέφανος ἔφερε εἰς πέρας μία σειρά νικηφόρων πολέμων, χωρίς αὐτό νά ἀποτελῆ κατηγορία γιά τήν προσωπικότητά του, παρουσίασε τήν ἀνεκτίμητη ἀξία του καί τίς ἀρετές του, διότι ὅλες οἱ μάχες ἀπέδειξαν ὅτι αὐτός ἦτο ὑποχρεωμένος νά προστατεύση τήν χώρα του καί ἦτο ἀναγκαῖο νά ἀντιμετωπίση τίς ἐπιθέσεις, τίς ἄτακτες ἐφορμήσεις καί τά κατακτητικά σχέδια τῶν Τούρκων γιά ἐρήμωσι τῆς χώρας καί ἀφανισμό τοῦ λαοῦ μας.

Ἀκόμη καί οἱ συγκρούσεις τους μέ τούς μικρούς ὀρεσίβιους ἡγεμόνες ἐγένοντο μέ σκοπό τήν παρουσία καί δρᾶσι τῶν Τούρκων εἰσβολέων ἐναντίον τοῦ ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας. Οἱ μικροί αὐτοί ὀρεσίβιοι κυβερνῆτες ἐπιθυμοῦσαν νά συνάψουν συμμαχία μεταξύ τους, ἐπειδή ἐγνώριζαν ὅτι μία συμμαχία δύο ρουμανικῶν ἐθνῶν, θά ἐσήμαινε μία δυναμική  ἀντίστασι ἀπέναντι στίς δυνάμεις τοῦ ἐχθροῦ.

Ὁ ἡγεμών τῆς Μολδαβίας, στίς φλέβες τοῦ ὁποίου ἔτρεχε αἷμα ἀπό τό γένος τῶν Μουσάτ καί Μπασαράμπ, ἀπέδειξε σέ κάθε κίνησί του καί σέ κάθε δραστηριότητά του τήν ἀγάπη του γιά τό ἔθνος καί τήν τιμή τῶν προγόνων του. Ἡ ὑπηρεσία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας νά εἶναι δίπλα στούς χριστιανούς, δίπλα στόν στρατό καί ὁλόκληρο τόν λαό, αὐτό ἦτο μία θεμελιώδης ἐπιδίωξις τοῦ Ἡγεμόνος. Ἦτο ὁ σκοπός τῆς ὑπάρξεώς του.

 

***

Μετάφρασις ἀπό μοναχό Δαμασκηνό Γρηγοριάτη.

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.