'Aπάντησις εἰς τὸ ἂρθρο τοῦ Πρωτοπρ. Ἀγγέλου Ἀγγελακοπούλου, "Τὸ Σχίσμα τοῦ Ζηλωτικοῦ Παλαιοημερολογιτισμοῦ" (5ον Μέρος)
Θά ἀναφερθοῦμε ἐν συνεχείᾳ στόν τελευταῖο πρόμαχο τῆς Ὀρθοδοξίας πρίν ἀπό τήν πτῶσι τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τόν ἅγ. Μᾶρκο τόν Εὐγενικό, τόν ἐπωνομαζόμενο ἄτλαντα τῆς Ὀρθοδοξίας καί θά τόν δείξωμε καί αὐτόν ἀπολύτως σύμφωνο μέ τόν περί ἀποτειχίσεως ΙΕ΄ ἱερό Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου.
Τό πρῶτο καί βασικό τό ὁποῖον ἔκανε ὁ ἅγιος μετά τήν ἐπάνοδον εἰς τήν Κωνστατινούπολι, ἦτο ὅτι διέκοψε τήν ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία μέ ὅλους ὅσους ὑπέγραψαν τήν ἕνωσι στήν Φλωρεντία καί ὅσους τούς ἀκολουθοῦσαν.
Ἡ ἀποτείχισις αὐτή τοῦ ἁγίου διήρκησε μέχρι τοῦ θανάτου του. Ὁ ἅγιος ἀπεβίωσε τήν 23/6/1444 ἤ κατ’ ἄλλους 1445 (Θ.Η.Ε. τόμ. 8: 761), ἡ δέ Σύνοδος τῆς Φλωρεντίας ἐπερατώθη τό 1439.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι τήν ἐποχή ἐκείνη τοῦ ἁγίου ἦταν πολύ πιό εὐαίσθητοι στά θέματα τῆς πίστεως ἀπό τούς Ὀρθοδόξους τῆς ἐποχῆς μας. Διά τοῦτο, ὡς ἀπό ἐνστίκτου θά λέγαμε, ἀπετειχίζοντο ἀπό τούς ἑνωτικούς καί λατινόφρονες Ἐπισκόπους καί κληρικούς. Ὁ ἅγ. Μᾶρκος σέ ἐπιστολή του ἀπό τήν Λῆμνο ὅπου ἦτο ἐξόριστος, πρός τόν ἱερομόναχο Θεοφάνη εἰς τόν Εὔριπον περιγράφει αὐτήν τήν ἀποτείχισι: «Διαπεράσας οὖν εἰς τήν Καλλίπολιν καί διερχόμενος διά τῆς Λήμνου ἐκρατήθην ἐνταῦθα καί περιωρίσθην παρά τοῦ βασιλέως. Ἀλλ’ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ καί ἡ τῆς ἀληθείας δύναμις οὐ δέδεται, τρέχει δέ μᾶλλον καί εὐοδοῦται · καί οἱ πλείονες τῶν ἀδελφῶν τῇ ἐμῇ ἐξορίᾳ θαρροῦντες βάλλουσι τοῖς ἐλέγχοις τούς ἀλιτηρίους καί παραβάτας τῆς ὀρθῆς πίστεως καί τῶν πατρικῶν θεσμῶν, καί ἐλαύνουσι πανταχόθεν αὐτούς ὡς καθάρματα, μήτε συλλειτουργεῖν αὐτοῖς ἀνεχόμενοι, μήτε μνημονεύειν ὅλων αὐτῶν ὡς Χριστιανῶν» (Σπ. Π. Λάμπρου, Παλαιολόγεια καί Πελοποννησιακά, τόμ. Α΄, σελ. 21).
Βλέπομε ἐδῶ ὅτι ἡ ἐξορία τοῦ ἁγίου ἔγινε αἰτία ἐξεγέρσεως καί ἀποτειχίσεως πολλῶν κληρικῶν, ἀπό τούς λατινόφρονες Ἐπισκόπους. Ἡ ἀποτείχισις εἶχε πάντοτε ὡς γνώρισμα τήν διακοπή τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας καί τῆς μνημονεύσεως «μήτε συλλειτουργεῖν αὐτοῖς ἀνεχόμενοι, μήτε μνημονεύειν ὅλων αὐτῶν ὡς Χριστιανῶν».
Ἐν συνεχείᾳ στήν ἴδια ἐπιστολή ὁ ἅγιος καθοδηγεῖ τόν ἱερομόναχο Θεοφάνη πῶς νά ἀντιμετωπίση τόν νεοχειροτονηθέντα λατινόφρονα Ἐπίσκοπο Ἀθηνῶν στόν ὁποῖο προφανῶς ὑπήγετο ὁ Θεοφάνης: «Μανθάνω δέ, ὅτι ἐχειροτονήθη παρά τῶν λατινοφρόνων μητροπολίτης Ἀθηνῶν κοπελύδριον τι τοῦ Μονεμβασίας, ὅπερ αὐτόθι διάγον συλλειτουργεῖ τοῖς Λατίνοις ἀδιακρίτως καί χειροτονεῖ παρανόμως ὅσους ἄν εὕρῃ καί οἵους. Ἀξιῶ οὖν τήν ἁγιωσύνην σου, ἵνα, τόν ὑπέρ τοῦ θεοῦ ζῆλον ἀναλαβών ὡς ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ καί τῆς ἀληθείας φίλος καί τοῦ ἁγίου Ἰσιδώρου γνήσιος μαθητής, παραινέσῃς τοῖς τοῦ θεοῦ ἱερεῦσιν ἐκφεύγειν ἅπασι τρόποις τήν κοινωνίαν αὐτοῦ, καί μήτε συλλειτουργεῖν αὐτῷ μήτε μνηνονεύειν ὅλως αὐτοῦ, μήτε ἀρχιερέα τοῦτον, ἀλλά λύκον καί μισθωτόν ἡγεῖσθαι, μήτε λειτουργεῖν ὅλως ἐν ταῖς λατινικαῖς ἐκκλησίαις, ἵνα μή ἔλθῃ καί ἐφ’ ὑμᾶς ἡ ἐπελθοῦσα ὀργή τοῦ θεοῦ τῇ Κωνσταντινουπόλει διά τάς ἐκεῖ γινομένας παρανομίας» (ὅπ. ἀν., σελ. 21-22).
Ἡ προτροπή τοῦ ἁγίου εἶναι πλήρης ἀποτείχισις ἀπό τόν λατινόφρονα Ἐπίσκοπο «ἐκφεύγειν ἅπασι τρόποις τήν κοινωνία αὐτοῦ, καί μήτε συλλειτουργεῖν αὐτῷ μήτε μνηνονεύειν ὅλως αὐτοῦ, μήτε ἀρχιερέα τοῦτον, ἀλλά λύκον καί μισθωτόν ἡγεῖσθαι». Ἡ ἔκφρασις τοῦ ἁγίου ἐν συνεχείᾳ «μήτε λειτουργεῖν ὅλως ἐν ταῖς λατινικαῖς ἐκκλησίαις» ἴσως νά ἐννοῆ νά μή λειτουργοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι στίς ἐκκλησίες τῶν λατινοφρόνων καί ἑνωτικῶν, ἤ σέ αὐτές πού εἶχαν καταλάβει διά τῆς βίας οἱ Λατίνοι.
Στήν ἴδια ἐπίσης ἐπιστολή περιγράφει ὁ ἅγιος πῶς συμπεριφέροντο οἱ μοναχοί στόν λατινόφρονα Ἐπίσκοπο Μονεμβασίας: «Ὁ γοῦν καλόγηρος τοῦ ὑμετέρου μισθωτοῦ καί οὐχί ποιμένος, ὁ ἄνους Μονεμβασίας λαβών παρά τοῦ βασιλέως τό τοῦ Προδρόμου ἡγουμενεῖον, οὔτε μνημονεύεται παρά τῶν καλογήρων αὐτοῦ, οὔτε θυμιᾶται ὅλως ὡς Χριστιανός, ἀλλ’ ἔχουσιν αὐτόν εἰς τά πράγματα μόνον ὥσπερ τινά κούσουλον» (ὅπ. ἀν., σελ. 22).
Εἰς τό τέλος τῆς ἐπιστολῆς ὁ ἅγιος δίδει πάλι ὁδηγίες σχετικές μέ τήν μνημόνευσι τῶν Λατινοφρόνων: «Φεύγετε οὖν καί ὑμεῖς, ἀδελφοί, τήν πρός τούς ἀκοινωνήτους κοινωνίαν καί τό μνημόσυνον τῶν ἀμνημονεύτων. Ἴδε ἐγώ Μᾶρκος ὁ ἁμαρτωλός λέγω ὑμῖν, ὅτι ὁ μνημονεύων τοῦ
πάπα ὡς ὀρθοδόξου ἀρχιερέως ἔνοχός ἐστι πάντα τόν λατινισμόν ἐκπληρῶσαι μέχρι καί αὐτῆς τῆς κουρᾶς τῶν γενείων, καί ὁ λατινοφρονῶν μετά τῶν Λατίνων κριθήσεται καί ὡς παραβάτης τῆς πίστεως λογισθήσεται» (ὅπ. ἀν., σελ. 22).
Ἡ ἀποτείχισις διά τόν ἅγιο ἦτο ἡ ἀσφαλής ὁδός ἐν καιρῷ αἱρέσεως καί διδάσκει ὅτι αὐτός πού κάνει συγκατάβασιν εἰς τά τῆς πίστεως θά κριθῆ ὅπως ὁ αἱρετικός «καί ὁ λατινοφρονῶν μετά τῶν Λατίνων κριθήσεται καί ὡς παραβάτης τῆς πίστεως λογισθήσεται».
Μετά τήν ἐπάνοδο στήν Κωνστατινούπολι, ὁ ἅγιος ἀπετειχίσθη. Αὐτό τό ἀναφέρει πολύ καθαρά σέ διακήρυξί του ἡ ὁποία φέρει τόν τίτλο: «Ἔκθεσις τοῦ ἁγιωτάτου μητροπολίτου Ἐφέσου, τίνι τρόπῳ ἐδέξατο το τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα καί δήλωσις τῆς Συνόδου τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ γενομένης». Εἰς τό τέλος αὐτῆς τῆς ἐκθέσεως ἀναφέρει ὁ ἅγιος τά ἑξῆς:
«Ἐντεῦθεν οἱ μέν τά ἑαυτῶν ἔπραξαν καί πρός τήν συνθήκην τοῦ ὅρου καί τά λοιπά τῆς ἑνώσεως ἔβλεψαν · ἐγώ δέ χωρισθείς αὐτῶν ἔκτοτε καί ἐμαυτῷ σχολάσας, ἵνα τοῖς ἁγίοις μου πατράσι καί διδασκάλοις διατελῶ συνημμένος, πᾶσι καταφανῆ ποιῶ τήν ἑμαυτοῦ γνώμην διά τῆσδε μου τῆς γραφῆς, ὡς ἄν ἐξῇ δοκιμάζειν τῷ βουλομένῳ, πότερον ὑγιέσι δόγμασι χαίρων, ἤ διεστραμμένοις τισί τήν γεγενημένην ἕνωσιν οὐ παρεδεξάμην» (Τά εὑρισκόμενα ἅπαντα, τόμ. Α΄, σελ. 384).
Ἐδῶ μπορεῖ νά διακρίνη κανείς τό ἀξιομίμητο θυσιαστικό καί ἡρωϊκό φρόνημα τοῦ ἁγίου, πού προβάλλεται φοβερό στά μάτια τῶν συγχρόνων πιστῶν. Προέβη στήν ἀποτείχισι διά νά μείνη ἑνωμένος μέ τούς ἁγίους «ἐγώ δέ χωρισθείς αὐτῶν ἔκτοτε καί ἐμαυτῷ σχολάσας, ἵνα τοῖς ἁγίοις μου πατράσι καί διδασκάλοις διατελῶ συνημμένος».
Τοῦτο σημαίνει, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά εἶσαι μέ τούς ἁγίους καί συγχρόνως νά ἐπικοινωνῆς ἐκκλησιαστικά μέ τούς αἱρετικούς.
Αναφερόμενος στούς «Ὀρθοδόξους» ἑνωτικούς καί λατινόφρονες, οἱ ὁποῖοι ἀπεδέχοντο τήν ἕνωσι μέ τούς Παπικούς, λέγει τά ἑξῆς: «Φεύγετε οὖν αὐτούς, ἀδελφοί, καί τήν πρός αὐτούς κοινωνίαν· οἱ γάρ τοιοῦτοι ψευδαπόστολοι, ἐργάται δόλιοι, μετασχηματιζόμενοι εἰς ἀποστόλους Χριστοῦ. Καί οὐ θαυμαστόν · αὐτός γάρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. Οὐ θαῦμα οὖν, εἰ καί οἱ διάκονοι αὐτοῦ μετασχηματίζονται ὡς διάκονοι δικαιοσύνης, ὧν τό τέλος ἔσται κατά τά ἔργα αὐτῶν. Καί πάλιν ἀλλαχοῦ περί τῶν αὐτῶν ὁ αὐτός ἀπόστολος · Οἱ τοιοῦτοι τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ οὐ δουλεύουσιν, ἀλλά τῇ ἑαυτῶν κοιλίᾳ, καί διά τῆς χρηστολογίας καί εὐλογίας ἐξαπατῶσι τάς καρδίας τῶν ἀκάκων» (ὅπ. ἀν., σελ. 266). Ἐδῶ πάλι ὁ ἅγιος διακηρύσσει τήν ἐκκλησιαστική ἀποτείχισι ἀπό τούς «Ὀρθοδόξους» λατινόφρονες. Ἀφοῦ δέ ἀναφέρει ἐν συνεχείᾳ πολλά ἁγιογραφικά χωρία πρός κατοχύρωσι καταλήγει: «Τούτων ὑμῖν ὑπό τῶν ἁγίων ἀποστόλων διωρισμένων, στήκετε κρατοῦντες τάς παραδόσεις, ἅς παρελάβετε, τάς τε ἐγγράφους καί τάς ἀγράφους, ἵνα μή τῇ τῶν ἀθέσμων πλάνῃ συναπαχθέντες ἐκπέσητε τοῦ ἰδίου στηριγμοῦ» (ὅπ. ἀν. σελ. 266).
Σέ ἐπιστολή του πρός τόν πρεσβύτερο Γεώργιο εἰς τήν Μεθώνη, ἀκροτελεύτια ὁ ἅγιος διά τό θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικοινωνίας ἀναφέρει:
«Ταῦτα σοι ἐκ πολλῶν ὀλίγα πρός ἀποτροπήν τῆς ἐκείνων ἀναισχυντίας ἔγραψα. Γίνωσκε δέ ὅτι ὁ ὅρος τῆς ψευδοῦς συνόδου, μᾶλλον δέ ἡ ματαία καινοφωνία, καθάπερ ἦν ἄξιον, οὐδαμῶς παρ’ οὐδενός προσεδέχθη · ἀλλά καί οἱ τούτῳ συνθέμενοι καί ὑπογράψαντες ὡς ἐναγεῖς καί προδόται τῆς ἀληθείας ὑπό πάντων μισοῦνται, καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε. Θεός δέ ὁ πάντα δυνάμενος οἰκονομήσειε ταῦτα πρός τό συμφέρον καί διορθώσειε τήν Ἐκκλησίαν αὑτοῦ, ἥν ἐξηγοράσατο τῷ ἰδίῳ αἵματι. Φύλασσε τήν καλήν παρακαταθήκην τῆς πίστεως, τάς βεβήλους καινοφωνίας παντελῶς ἐκτρεπόμενος» (Τοῦ αὑτοῦ Ἐφέσου ἐπιστολή πρός τινα πρεσβύτερον Γέωργιον τοὔνομα ἐν τῇ Μεθώνῃ σταλεῖσα, Τόμ. Α΄, σελ. 290). Αὐτό λοιπόν πού ἔκανε ὁ ἅγιος, τό ἔκαναν οἱ περισσότεροι κληρικοί. Δηλαδή ὅλους αὐτούς πού ὑπέγραψαν τούς ἀντιμετώπιζον ὡς προδότες τῆς ἀληθείας «καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε».
Τό χαρακτηριστικό στήν διδασκαλία τῶν Πατέρων, τήν ὁποία ἀκολουθεῖ πιστά καί ὁ ἅγ. Μᾶρκος, εἶναι ὅτι, στά θέματα τῆς πίστεως καί μία ἐκτροπή εἶναι ἀρκετή διά νά δημιουργήση τήν ἀποτείχισι: «Τά γάρ λοιπά τῶν ἀτοπημάτων ἐῶ τό γε νῦν ἔχον, ὧν καί ἕν μόνον ἱκανόν ἦν ἡμᾶς ἐξ αὐτῶν διαστῆσαι».
Ὁ ἅγ. Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός ἔχει θά λέγαμε εἰς τό θέμα τῆς ἀποτειχίσεως κάτι τό μοναδικό, τό ὁποῖο ἀφ’ ἑνός μέν θά εἶναι μεγίστη ἀπώλεια ἄν δέν σημειωθῆ, ἀφ’ ἑτέρου δέ δεικνύει τήν βεβαιότητα καί τήν ἀσφάλεια πού ἔνοιωθε ἀπομακρυνόμενος ἀπό τούς φορεῖς τῆς αἱρέσεως. Αὐτό τό μοναδικό εἶναι ὅτι ἤθελε νά διατηρήση τήν ἀποτείχισι καί τήν διακοπή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικοινωνίας ὄχι μόνο ἐν ὅσῳ ζοῦσε ἀλλά καί μετά θάνατον.
Ὅταν λοιπόν, ἐπλησίασε τό τέλος τοῦ ἁγίου καί εὑρίσκοντο πλησίον του οἱ Ὀρθόδοξοι συναγωνιστές του, καθώς ἐπίσης καί πολλοί ἄλλοι ἐπίσημοι καί μή, ἄφησε τίς τελευταῖες ὁδηγίες οἱ ὁποῖες ὁμιλοῦν διά τήν μετά θάνατον ἀποτείχισί του. Τό κείμενο αὐτό εἶναι ἕνα ὁμολογιακό κειμήλιο, τό ὁποῖο καί μόνο του χαρακτηρίζει τόν ἅγιο, δεικνύει ὅτι ἐνῶ εὑρίσκεται στό τέλος τῆς ζωῆς του ἔχει νεανικό παλμό καί δύναμι, δεικνύει τό πόσο εἶχε κατανοήσει ὁ ἅγιος τήν ἀξία τῆς ἀποτειχίσεως καί τήν ἀσφάλεια πού ἔνοιωθε εἰς αὐτήν καί ἐπί πλέον ὅτι, ἀναχωρῶντας ὁ ἴδιος ἀπό τήν ἐδῶ ζωή, εἶχε τήν καθαρή καί ἀνόθευτο πίστι ὡς τό μεγαλύτερο ἐφόδιο πρός συνάντησι τοῦ Κυρίου · εἶχε τήν συναίσθησι ὅτι, ὡς ἀποτειχισμένος ἀπό ἐδῶ θά συναντοῦσε τούς ἀποτειχισμένους ἁγίους, τούς δεδιωγμένους διά τήν πίστι, τούς μάρτυρες τῆς ἀληθείας καί ὅλους ὅσους ἀγάπησαν τήν καθαρότητα καί ἀκεραιότητα τῆς πίστεως καί ὅσους ἔπαθαν δι’ αὐτήν. Μέ ὅλους αὐτούς εἶχε ταυτισθῆ εἰς τήν παροῦσα ζωή καί δι αὐτό καί μετά θάνατο ἤθελε νά γνωρίζουν ὅτι παραμένει εἰς αὐτήν τήν πίστι. Παραθέτουμε ὅλα τά τελευταῖα λόγια, ὅπως ἀκριβῶς διετηρήθησαν ἀπό τούς μαθητές του.
«Βούλομαι πλατύτερον τήν ἐμήν γνώμην εἰπεῖν, εἴπερ ποτέ καί νῦν, ἐν τῷ ἐγγίζειν τήν τελευτήν μου, ἵνα σύμφωνος ὦ ἐμαυτῷ ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους καί μή δόξῃ τισίν, ὅτι ἄλλα μέν ἔλεγον, ἄλλα δέ ἔκρυπτον ἐν τῇ διανοίᾳ, ἅ εἰκός ἦν ἐλεγχθῆναι τῇ ὥρᾳ ταύτῃ τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως. Λέγω δέ περί τοῦ πατριάρχου, μήπως δόξῃ αὐτῷ προφάσει τάχα τιμῆς τῆς πρός ἐμέ ἐν τῇ κηδείᾳ τοῦ ταπεινοῦ μου τούτου σώματος ἤ καί ἐν τοῖς μνημοσύνοις μου στεῖλαί τινας τῶν ἀρχιερέων αὐτοῦ ἤ τοῦ κλήρου αὐτοῦ ἤ ὅλως τῶν κοινωνούντων αὐτῷ τινα συνεύξασθαι ἤ συμφορέσαι τοῖς ἐκ τοῦ ἡμετέρου μέρους ἱερεῦσι τοῖς πρός τά τοιαῦτα προσκληθεῖσι, δοξάσας ὡς οἱῳδήποτε τρόπῳ προσίεμαι, κἄν ἐν τῷ κρυπτῷ τήν αὐτοῦ κοινωνίαν.
»Καί ἵνα μή ἡ σιωπή μου συγκατάβασιν τινα ὑπονοῆσαι παρέξῃ τοῖς μή καλῶς καί εἰς βάθος εἰδόσι τόν ἐμόν σκοπόν, λέγω καί διαμαρτύρομαι ἐνώπιον τῶν παρατυχόντων πολλῶν καί ἀξιολόγων ἀνδρῶν, ὡς οὔτε βούλομαι οὔτε δέχομαι τήν αὐτοῦ ἤ τήν τῶν μετ’ αὐτοῦ κοινωνίαν τό παράπαν, οὐδαμῶς, οὔτε ἐπί τῆς ζωῆς μου, οὔτε μετά θάνατον, ὥσπερ οὐδέ τήν γεγονυῖαν ἕνωσιν καί τά δόγματα τά λατινικά, ἅπερ ἐδέξατο αὐτός τε καί οἱ μετ’ αὐτοῦ, καί ὑπέρ τοῦ δεφενδεύειν ταῦτα καί τήν προστασίαν ταύτην ἐμνηστεύσατο ἐπί καταστροφῇ τῶν ὀρθῶν τῆς ἐκκλησίας δογμάτων.
»Πέπεισμαι γάρ ἀκριβῶς ὅτι ὅσον ἀποδιΐσταμαι τούτου καί τῶν τοιούτων, ἐγγίζω τῷ Θεῷ καί πᾶσι τοῖς ἁγίοις, καί ὥσπερ τούτων χωρίζομαι, οὕτως ἑνοῦμαι τῇ ἀληθείᾳ καί τοῖς ἁγίοις πατράσι, τοῖς θεολόγοις τῆς ἐκκλησίας · ὥσπερ αὖ πείθομαι τούς συντιθεμένους τούτοις ἀποδιΐστασθαι τῆς ἀληθείας καί τῶν μακαρίων τῆς ἐκκλησίας διδασκάλων. Καί διά τοῦτο λέγω, ὥσπερ παρά πᾶσάν μου τήν ζωήν ἤμην κεχωρισμένος ἀπ’ αὐτῶν, οὕτω καί ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἐξόδου μου, καί ἔτι καί μετά τήν ἐμήν ἀποβίωσιν ἀποστρέφομαι τήν αὐτῶν κοινωνίαν καί ἕνωσιν, καί ἐξορκῶν ἐντέλλομαι, ἵνα μηδείς ἐξ αὐτῶν προσεγγίσῃ ἤ ἐν τῇ ἐμῇ κηδείᾳ ἤ τοῖς μνημοσύνοις μου, ἀλλ’ οὐδέ ἄλλου τινός τῶν τοῦ μέρους ἡμῶν, ὥστε συμφορένειν ἐπιχειρῆσαι καί συλλειτουργεῖν τοῖς ἡμετέροις · τοῦτο γάρ ἐστι τό τά ἄμικτα μίγνυσθαι.
Δεῖ δέ παντάπασιν ἐκείνους εἶναι κεχωρισμένους ἡμῶν, μέχρις ἄν δῷ ὁ Θεός τήν καλήν διόρθωσιν καί εἰρήνην τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ» (Λόγοι τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Μάρκου ἀρχιεπισκόπου Ἐφέσου, οὕς εἶπε πολλοῖς τῶν ἀρχιερέων καί ἱερομονάχων καί μοναχῶν καί κοσμικῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐν ᾗ μετέστη πρός τόν Θεόν, Patrologia Orientalis, Τοme XV, Αu Concile de Florence, σελ. 346 καί Σπ. Λάμπρου, ὅπ. ἀν., σελ. 35).
Τά βασικά σημεῖα τῆς ὁμιλίας εἶναι τά ἑξῆς: Μέ ὅλους ὅσους εἶχε διακόψει τήν ἐκκλησιαστική κοινωνία, διά τά θέματα τῆς πίστεως, δέν θέλει οὔτε στήν κηδεία του νά παρευρεθοῦν, οὔτε πολύ περισσότερο νά φορέσουν ἄμφια, τάχα διά νά τόν τιμήσουν, ὁ Πατριάρχης δηλαδή καί οἱ Ἀρχιερεῖς του. Δέν θέλει νά νομισθῆ ἀπό τούς πολλούς, ἔστω καί ὡς ὑπόνοια, ὅτι κρυφά εἶχε ἐπικοινωνία ἐκκλησιαστική μαζί των. Δέν ἐπιθυμεῖ μέ τούς λατινόφρονες Πατριάρχη καί Ἀρχιερεῖς καμμία ἐκκλησιαστική κοινωνία, οὔτε καί μετά θάνατον. Δηλώνει ὅτι εἶναι πεπεισμένος ὅτι, ὅσο ἀπομακρύνεται ἀπό αὐτούς ἐκκλησιαστικά, προσεγγίζει τόν Θεό, ἑνώνεται μέ τήν ἀλήθεια καί τούς ἁγίους. Ὅσο ἀπεναντίας πλησιάζει αὐτούς, ἀπομακρύνεται ἀπό τόν Θεό καί τούς διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας. Δέν θέλει, ἀναφέρει τελειώνοντας, καμμία ἐπικοινωνία ἐκκλησιαστική, διά νά μήν ἀναμικτοῦν εἰς τήν πίστι τά ἄμικτα.
Αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, ὁ ἄτλας τῆς Ὀρθοδοξίας μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Θά ἀναφερθοῦμε ἐν συνεχείᾳ στόν τελευταῖο πρόμαχο τῆς Ὀρθοδοξίας πρίν ἀπό τήν πτῶσι τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τόν ἅγ. Μᾶρκο τόν Εὐγενικό, τόν ἐπωνομαζόμενο ἄτλαντα τῆς Ὀρθοδοξίας καί θά τόν δείξωμε καί αὐτόν ἀπολύτως σύμφωνο μέ τόν περί ἀποτειχίσεως ΙΕ΄ ἱερό Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου.
Τό πρῶτο καί βασικό τό ὁποῖον ἔκανε ὁ ἅγιος μετά τήν ἐπάνοδον εἰς τήν Κωνστατινούπολι, ἦτο ὅτι διέκοψε τήν ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία μέ ὅλους ὅσους ὑπέγραψαν τήν ἕνωσι στήν Φλωρεντία καί ὅσους τούς ἀκολουθοῦσαν.
Ἡ ἀποτείχισις αὐτή τοῦ ἁγίου διήρκησε μέχρι τοῦ θανάτου του. Ὁ ἅγιος ἀπεβίωσε τήν 23/6/1444 ἤ κατ’ ἄλλους 1445 (Θ.Η.Ε. τόμ. 8: 761), ἡ δέ Σύνοδος τῆς Φλωρεντίας ἐπερατώθη τό 1439.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι τήν ἐποχή ἐκείνη τοῦ ἁγίου ἦταν πολύ πιό εὐαίσθητοι στά θέματα τῆς πίστεως ἀπό τούς Ὀρθοδόξους τῆς ἐποχῆς μας. Διά τοῦτο, ὡς ἀπό ἐνστίκτου θά λέγαμε, ἀπετειχίζοντο ἀπό τούς ἑνωτικούς καί λατινόφρονες Ἐπισκόπους καί κληρικούς. Ὁ ἅγ. Μᾶρκος σέ ἐπιστολή του ἀπό τήν Λῆμνο ὅπου ἦτο ἐξόριστος, πρός τόν ἱερομόναχο Θεοφάνη εἰς τόν Εὔριπον περιγράφει αὐτήν τήν ἀποτείχισι: «Διαπεράσας οὖν εἰς τήν Καλλίπολιν καί διερχόμενος διά τῆς Λήμνου ἐκρατήθην ἐνταῦθα καί περιωρίσθην παρά τοῦ βασιλέως. Ἀλλ’ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ καί ἡ τῆς ἀληθείας δύναμις οὐ δέδεται, τρέχει δέ μᾶλλον καί εὐοδοῦται · καί οἱ πλείονες τῶν ἀδελφῶν τῇ ἐμῇ ἐξορίᾳ θαρροῦντες βάλλουσι τοῖς ἐλέγχοις τούς ἀλιτηρίους καί παραβάτας τῆς ὀρθῆς πίστεως καί τῶν πατρικῶν θεσμῶν, καί ἐλαύνουσι πανταχόθεν αὐτούς ὡς καθάρματα, μήτε συλλειτουργεῖν αὐτοῖς ἀνεχόμενοι, μήτε μνημονεύειν ὅλων αὐτῶν ὡς Χριστιανῶν» (Σπ. Π. Λάμπρου, Παλαιολόγεια καί Πελοποννησιακά, τόμ. Α΄, σελ. 21).
Βλέπομε ἐδῶ ὅτι ἡ ἐξορία τοῦ ἁγίου ἔγινε αἰτία ἐξεγέρσεως καί ἀποτειχίσεως πολλῶν κληρικῶν, ἀπό τούς λατινόφρονες Ἐπισκόπους. Ἡ ἀποτείχισις εἶχε πάντοτε ὡς γνώρισμα τήν διακοπή τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας καί τῆς μνημονεύσεως «μήτε συλλειτουργεῖν αὐτοῖς ἀνεχόμενοι, μήτε μνημονεύειν ὅλων αὐτῶν ὡς Χριστιανῶν».
Ἐν συνεχείᾳ στήν ἴδια ἐπιστολή ὁ ἅγιος καθοδηγεῖ τόν ἱερομόναχο Θεοφάνη πῶς νά ἀντιμετωπίση τόν νεοχειροτονηθέντα λατινόφρονα Ἐπίσκοπο Ἀθηνῶν στόν ὁποῖο προφανῶς ὑπήγετο ὁ Θεοφάνης: «Μανθάνω δέ, ὅτι ἐχειροτονήθη παρά τῶν λατινοφρόνων μητροπολίτης Ἀθηνῶν κοπελύδριον τι τοῦ Μονεμβασίας, ὅπερ αὐτόθι διάγον συλλειτουργεῖ τοῖς Λατίνοις ἀδιακρίτως καί χειροτονεῖ παρανόμως ὅσους ἄν εὕρῃ καί οἵους. Ἀξιῶ οὖν τήν ἁγιωσύνην σου, ἵνα, τόν ὑπέρ τοῦ θεοῦ ζῆλον ἀναλαβών ὡς ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ καί τῆς ἀληθείας φίλος καί τοῦ ἁγίου Ἰσιδώρου γνήσιος μαθητής, παραινέσῃς τοῖς τοῦ θεοῦ ἱερεῦσιν ἐκφεύγειν ἅπασι τρόποις τήν κοινωνίαν αὐτοῦ, καί μήτε συλλειτουργεῖν αὐτῷ μήτε μνηνονεύειν ὅλως αὐτοῦ, μήτε ἀρχιερέα τοῦτον, ἀλλά λύκον καί μισθωτόν ἡγεῖσθαι, μήτε λειτουργεῖν ὅλως ἐν ταῖς λατινικαῖς ἐκκλησίαις, ἵνα μή ἔλθῃ καί ἐφ’ ὑμᾶς ἡ ἐπελθοῦσα ὀργή τοῦ θεοῦ τῇ Κωνσταντινουπόλει διά τάς ἐκεῖ γινομένας παρανομίας» (ὅπ. ἀν., σελ. 21-22).
Ἡ προτροπή τοῦ ἁγίου εἶναι πλήρης ἀποτείχισις ἀπό τόν λατινόφρονα Ἐπίσκοπο «ἐκφεύγειν ἅπασι τρόποις τήν κοινωνία αὐτοῦ, καί μήτε συλλειτουργεῖν αὐτῷ μήτε μνηνονεύειν ὅλως αὐτοῦ, μήτε ἀρχιερέα τοῦτον, ἀλλά λύκον καί μισθωτόν ἡγεῖσθαι». Ἡ ἔκφρασις τοῦ ἁγίου ἐν συνεχείᾳ «μήτε λειτουργεῖν ὅλως ἐν ταῖς λατινικαῖς ἐκκλησίαις» ἴσως νά ἐννοῆ νά μή λειτουργοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι στίς ἐκκλησίες τῶν λατινοφρόνων καί ἑνωτικῶν, ἤ σέ αὐτές πού εἶχαν καταλάβει διά τῆς βίας οἱ Λατίνοι.
Στήν ἴδια ἐπίσης ἐπιστολή περιγράφει ὁ ἅγιος πῶς συμπεριφέροντο οἱ μοναχοί στόν λατινόφρονα Ἐπίσκοπο Μονεμβασίας: «Ὁ γοῦν καλόγηρος τοῦ ὑμετέρου μισθωτοῦ καί οὐχί ποιμένος, ὁ ἄνους Μονεμβασίας λαβών παρά τοῦ βασιλέως τό τοῦ Προδρόμου ἡγουμενεῖον, οὔτε μνημονεύεται παρά τῶν καλογήρων αὐτοῦ, οὔτε θυμιᾶται ὅλως ὡς Χριστιανός, ἀλλ’ ἔχουσιν αὐτόν εἰς τά πράγματα μόνον ὥσπερ τινά κούσουλον» (ὅπ. ἀν., σελ. 22).
Εἰς τό τέλος τῆς ἐπιστολῆς ὁ ἅγιος δίδει πάλι ὁδηγίες σχετικές μέ τήν μνημόνευσι τῶν Λατινοφρόνων: «Φεύγετε οὖν καί ὑμεῖς, ἀδελφοί, τήν πρός τούς ἀκοινωνήτους κοινωνίαν καί τό μνημόσυνον τῶν ἀμνημονεύτων. Ἴδε ἐγώ Μᾶρκος ὁ ἁμαρτωλός λέγω ὑμῖν, ὅτι ὁ μνημονεύων τοῦ
πάπα ὡς ὀρθοδόξου ἀρχιερέως ἔνοχός ἐστι πάντα τόν λατινισμόν ἐκπληρῶσαι μέχρι καί αὐτῆς τῆς κουρᾶς τῶν γενείων, καί ὁ λατινοφρονῶν μετά τῶν Λατίνων κριθήσεται καί ὡς παραβάτης τῆς πίστεως λογισθήσεται» (ὅπ. ἀν., σελ. 22).
Ἡ ἀποτείχισις διά τόν ἅγιο ἦτο ἡ ἀσφαλής ὁδός ἐν καιρῷ αἱρέσεως καί διδάσκει ὅτι αὐτός πού κάνει συγκατάβασιν εἰς τά τῆς πίστεως θά κριθῆ ὅπως ὁ αἱρετικός «καί ὁ λατινοφρονῶν μετά τῶν Λατίνων κριθήσεται καί ὡς παραβάτης τῆς πίστεως λογισθήσεται».
Μετά τήν ἐπάνοδο στήν Κωνστατινούπολι, ὁ ἅγιος ἀπετειχίσθη. Αὐτό τό ἀναφέρει πολύ καθαρά σέ διακήρυξί του ἡ ὁποία φέρει τόν τίτλο: «Ἔκθεσις τοῦ ἁγιωτάτου μητροπολίτου Ἐφέσου, τίνι τρόπῳ ἐδέξατο το τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα καί δήλωσις τῆς Συνόδου τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ γενομένης». Εἰς τό τέλος αὐτῆς τῆς ἐκθέσεως ἀναφέρει ὁ ἅγιος τά ἑξῆς:
«Ἐντεῦθεν οἱ μέν τά ἑαυτῶν ἔπραξαν καί πρός τήν συνθήκην τοῦ ὅρου καί τά λοιπά τῆς ἑνώσεως ἔβλεψαν · ἐγώ δέ χωρισθείς αὐτῶν ἔκτοτε καί ἐμαυτῷ σχολάσας, ἵνα τοῖς ἁγίοις μου πατράσι καί διδασκάλοις διατελῶ συνημμένος, πᾶσι καταφανῆ ποιῶ τήν ἑμαυτοῦ γνώμην διά τῆσδε μου τῆς γραφῆς, ὡς ἄν ἐξῇ δοκιμάζειν τῷ βουλομένῳ, πότερον ὑγιέσι δόγμασι χαίρων, ἤ διεστραμμένοις τισί τήν γεγενημένην ἕνωσιν οὐ παρεδεξάμην» (Τά εὑρισκόμενα ἅπαντα, τόμ. Α΄, σελ. 384).
Ἐδῶ μπορεῖ νά διακρίνη κανείς τό ἀξιομίμητο θυσιαστικό καί ἡρωϊκό φρόνημα τοῦ ἁγίου, πού προβάλλεται φοβερό στά μάτια τῶν συγχρόνων πιστῶν. Προέβη στήν ἀποτείχισι διά νά μείνη ἑνωμένος μέ τούς ἁγίους «ἐγώ δέ χωρισθείς αὐτῶν ἔκτοτε καί ἐμαυτῷ σχολάσας, ἵνα τοῖς ἁγίοις μου πατράσι καί διδασκάλοις διατελῶ συνημμένος».
Τοῦτο σημαίνει, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά εἶσαι μέ τούς ἁγίους καί συγχρόνως νά ἐπικοινωνῆς ἐκκλησιαστικά μέ τούς αἱρετικούς.
Αναφερόμενος στούς «Ὀρθοδόξους» ἑνωτικούς καί λατινόφρονες, οἱ ὁποῖοι ἀπεδέχοντο τήν ἕνωσι μέ τούς Παπικούς, λέγει τά ἑξῆς: «Φεύγετε οὖν αὐτούς, ἀδελφοί, καί τήν πρός αὐτούς κοινωνίαν· οἱ γάρ τοιοῦτοι ψευδαπόστολοι, ἐργάται δόλιοι, μετασχηματιζόμενοι εἰς ἀποστόλους Χριστοῦ. Καί οὐ θαυμαστόν · αὐτός γάρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. Οὐ θαῦμα οὖν, εἰ καί οἱ διάκονοι αὐτοῦ μετασχηματίζονται ὡς διάκονοι δικαιοσύνης, ὧν τό τέλος ἔσται κατά τά ἔργα αὐτῶν. Καί πάλιν ἀλλαχοῦ περί τῶν αὐτῶν ὁ αὐτός ἀπόστολος · Οἱ τοιοῦτοι τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ οὐ δουλεύουσιν, ἀλλά τῇ ἑαυτῶν κοιλίᾳ, καί διά τῆς χρηστολογίας καί εὐλογίας ἐξαπατῶσι τάς καρδίας τῶν ἀκάκων» (ὅπ. ἀν., σελ. 266). Ἐδῶ πάλι ὁ ἅγιος διακηρύσσει τήν ἐκκλησιαστική ἀποτείχισι ἀπό τούς «Ὀρθοδόξους» λατινόφρονες. Ἀφοῦ δέ ἀναφέρει ἐν συνεχείᾳ πολλά ἁγιογραφικά χωρία πρός κατοχύρωσι καταλήγει: «Τούτων ὑμῖν ὑπό τῶν ἁγίων ἀποστόλων διωρισμένων, στήκετε κρατοῦντες τάς παραδόσεις, ἅς παρελάβετε, τάς τε ἐγγράφους καί τάς ἀγράφους, ἵνα μή τῇ τῶν ἀθέσμων πλάνῃ συναπαχθέντες ἐκπέσητε τοῦ ἰδίου στηριγμοῦ» (ὅπ. ἀν. σελ. 266).
Σέ ἐπιστολή του πρός τόν πρεσβύτερο Γεώργιο εἰς τήν Μεθώνη, ἀκροτελεύτια ὁ ἅγιος διά τό θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικοινωνίας ἀναφέρει:
«Ταῦτα σοι ἐκ πολλῶν ὀλίγα πρός ἀποτροπήν τῆς ἐκείνων ἀναισχυντίας ἔγραψα. Γίνωσκε δέ ὅτι ὁ ὅρος τῆς ψευδοῦς συνόδου, μᾶλλον δέ ἡ ματαία καινοφωνία, καθάπερ ἦν ἄξιον, οὐδαμῶς παρ’ οὐδενός προσεδέχθη · ἀλλά καί οἱ τούτῳ συνθέμενοι καί ὑπογράψαντες ὡς ἐναγεῖς καί προδόται τῆς ἀληθείας ὑπό πάντων μισοῦνται, καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε. Θεός δέ ὁ πάντα δυνάμενος οἰκονομήσειε ταῦτα πρός τό συμφέρον καί διορθώσειε τήν Ἐκκλησίαν αὑτοῦ, ἥν ἐξηγοράσατο τῷ ἰδίῳ αἵματι. Φύλασσε τήν καλήν παρακαταθήκην τῆς πίστεως, τάς βεβήλους καινοφωνίας παντελῶς ἐκτρεπόμενος» (Τοῦ αὑτοῦ Ἐφέσου ἐπιστολή πρός τινα πρεσβύτερον Γέωργιον τοὔνομα ἐν τῇ Μεθώνῃ σταλεῖσα, Τόμ. Α΄, σελ. 290). Αὐτό λοιπόν πού ἔκανε ὁ ἅγιος, τό ἔκαναν οἱ περισσότεροι κληρικοί. Δηλαδή ὅλους αὐτούς πού ὑπέγραψαν τούς ἀντιμετώπιζον ὡς προδότες τῆς ἀληθείας «καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε».
Τό χαρακτηριστικό στήν διδασκαλία τῶν Πατέρων, τήν ὁποία ἀκολουθεῖ πιστά καί ὁ ἅγ. Μᾶρκος, εἶναι ὅτι, στά θέματα τῆς πίστεως καί μία ἐκτροπή εἶναι ἀρκετή διά νά δημιουργήση τήν ἀποτείχισι: «Τά γάρ λοιπά τῶν ἀτοπημάτων ἐῶ τό γε νῦν ἔχον, ὧν καί ἕν μόνον ἱκανόν ἦν ἡμᾶς ἐξ αὐτῶν διαστῆσαι».
Ὁ ἅγ. Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός ἔχει θά λέγαμε εἰς τό θέμα τῆς ἀποτειχίσεως κάτι τό μοναδικό, τό ὁποῖο ἀφ’ ἑνός μέν θά εἶναι μεγίστη ἀπώλεια ἄν δέν σημειωθῆ, ἀφ’ ἑτέρου δέ δεικνύει τήν βεβαιότητα καί τήν ἀσφάλεια πού ἔνοιωθε ἀπομακρυνόμενος ἀπό τούς φορεῖς τῆς αἱρέσεως. Αὐτό τό μοναδικό εἶναι ὅτι ἤθελε νά διατηρήση τήν ἀποτείχισι καί τήν διακοπή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικοινωνίας ὄχι μόνο ἐν ὅσῳ ζοῦσε ἀλλά καί μετά θάνατον.
Ὅταν λοιπόν, ἐπλησίασε τό τέλος τοῦ ἁγίου καί εὑρίσκοντο πλησίον του οἱ Ὀρθόδοξοι συναγωνιστές του, καθώς ἐπίσης καί πολλοί ἄλλοι ἐπίσημοι καί μή, ἄφησε τίς τελευταῖες ὁδηγίες οἱ ὁποῖες ὁμιλοῦν διά τήν μετά θάνατον ἀποτείχισί του. Τό κείμενο αὐτό εἶναι ἕνα ὁμολογιακό κειμήλιο, τό ὁποῖο καί μόνο του χαρακτηρίζει τόν ἅγιο, δεικνύει ὅτι ἐνῶ εὑρίσκεται στό τέλος τῆς ζωῆς του ἔχει νεανικό παλμό καί δύναμι, δεικνύει τό πόσο εἶχε κατανοήσει ὁ ἅγιος τήν ἀξία τῆς ἀποτειχίσεως καί τήν ἀσφάλεια πού ἔνοιωθε εἰς αὐτήν καί ἐπί πλέον ὅτι, ἀναχωρῶντας ὁ ἴδιος ἀπό τήν ἐδῶ ζωή, εἶχε τήν καθαρή καί ἀνόθευτο πίστι ὡς τό μεγαλύτερο ἐφόδιο πρός συνάντησι τοῦ Κυρίου · εἶχε τήν συναίσθησι ὅτι, ὡς ἀποτειχισμένος ἀπό ἐδῶ θά συναντοῦσε τούς ἀποτειχισμένους ἁγίους, τούς δεδιωγμένους διά τήν πίστι, τούς μάρτυρες τῆς ἀληθείας καί ὅλους ὅσους ἀγάπησαν τήν καθαρότητα καί ἀκεραιότητα τῆς πίστεως καί ὅσους ἔπαθαν δι’ αὐτήν. Μέ ὅλους αὐτούς εἶχε ταυτισθῆ εἰς τήν παροῦσα ζωή καί δι αὐτό καί μετά θάνατο ἤθελε νά γνωρίζουν ὅτι παραμένει εἰς αὐτήν τήν πίστι. Παραθέτουμε ὅλα τά τελευταῖα λόγια, ὅπως ἀκριβῶς διετηρήθησαν ἀπό τούς μαθητές του.
«Βούλομαι πλατύτερον τήν ἐμήν γνώμην εἰπεῖν, εἴπερ ποτέ καί νῦν, ἐν τῷ ἐγγίζειν τήν τελευτήν μου, ἵνα σύμφωνος ὦ ἐμαυτῷ ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους καί μή δόξῃ τισίν, ὅτι ἄλλα μέν ἔλεγον, ἄλλα δέ ἔκρυπτον ἐν τῇ διανοίᾳ, ἅ εἰκός ἦν ἐλεγχθῆναι τῇ ὥρᾳ ταύτῃ τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως. Λέγω δέ περί τοῦ πατριάρχου, μήπως δόξῃ αὐτῷ προφάσει τάχα τιμῆς τῆς πρός ἐμέ ἐν τῇ κηδείᾳ τοῦ ταπεινοῦ μου τούτου σώματος ἤ καί ἐν τοῖς μνημοσύνοις μου στεῖλαί τινας τῶν ἀρχιερέων αὐτοῦ ἤ τοῦ κλήρου αὐτοῦ ἤ ὅλως τῶν κοινωνούντων αὐτῷ τινα συνεύξασθαι ἤ συμφορέσαι τοῖς ἐκ τοῦ ἡμετέρου μέρους ἱερεῦσι τοῖς πρός τά τοιαῦτα προσκληθεῖσι, δοξάσας ὡς οἱῳδήποτε τρόπῳ προσίεμαι, κἄν ἐν τῷ κρυπτῷ τήν αὐτοῦ κοινωνίαν.
»Καί ἵνα μή ἡ σιωπή μου συγκατάβασιν τινα ὑπονοῆσαι παρέξῃ τοῖς μή καλῶς καί εἰς βάθος εἰδόσι τόν ἐμόν σκοπόν, λέγω καί διαμαρτύρομαι ἐνώπιον τῶν παρατυχόντων πολλῶν καί ἀξιολόγων ἀνδρῶν, ὡς οὔτε βούλομαι οὔτε δέχομαι τήν αὐτοῦ ἤ τήν τῶν μετ’ αὐτοῦ κοινωνίαν τό παράπαν, οὐδαμῶς, οὔτε ἐπί τῆς ζωῆς μου, οὔτε μετά θάνατον, ὥσπερ οὐδέ τήν γεγονυῖαν ἕνωσιν καί τά δόγματα τά λατινικά, ἅπερ ἐδέξατο αὐτός τε καί οἱ μετ’ αὐτοῦ, καί ὑπέρ τοῦ δεφενδεύειν ταῦτα καί τήν προστασίαν ταύτην ἐμνηστεύσατο ἐπί καταστροφῇ τῶν ὀρθῶν τῆς ἐκκλησίας δογμάτων.
»Πέπεισμαι γάρ ἀκριβῶς ὅτι ὅσον ἀποδιΐσταμαι τούτου καί τῶν τοιούτων, ἐγγίζω τῷ Θεῷ καί πᾶσι τοῖς ἁγίοις, καί ὥσπερ τούτων χωρίζομαι, οὕτως ἑνοῦμαι τῇ ἀληθείᾳ καί τοῖς ἁγίοις πατράσι, τοῖς θεολόγοις τῆς ἐκκλησίας · ὥσπερ αὖ πείθομαι τούς συντιθεμένους τούτοις ἀποδιΐστασθαι τῆς ἀληθείας καί τῶν μακαρίων τῆς ἐκκλησίας διδασκάλων. Καί διά τοῦτο λέγω, ὥσπερ παρά πᾶσάν μου τήν ζωήν ἤμην κεχωρισμένος ἀπ’ αὐτῶν, οὕτω καί ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἐξόδου μου, καί ἔτι καί μετά τήν ἐμήν ἀποβίωσιν ἀποστρέφομαι τήν αὐτῶν κοινωνίαν καί ἕνωσιν, καί ἐξορκῶν ἐντέλλομαι, ἵνα μηδείς ἐξ αὐτῶν προσεγγίσῃ ἤ ἐν τῇ ἐμῇ κηδείᾳ ἤ τοῖς μνημοσύνοις μου, ἀλλ’ οὐδέ ἄλλου τινός τῶν τοῦ μέρους ἡμῶν, ὥστε συμφορένειν ἐπιχειρῆσαι καί συλλειτουργεῖν τοῖς ἡμετέροις · τοῦτο γάρ ἐστι τό τά ἄμικτα μίγνυσθαι.
Δεῖ δέ παντάπασιν ἐκείνους εἶναι κεχωρισμένους ἡμῶν, μέχρις ἄν δῷ ὁ Θεός τήν καλήν διόρθωσιν καί εἰρήνην τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ» (Λόγοι τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Μάρκου ἀρχιεπισκόπου Ἐφέσου, οὕς εἶπε πολλοῖς τῶν ἀρχιερέων καί ἱερομονάχων καί μοναχῶν καί κοσμικῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐν ᾗ μετέστη πρός τόν Θεόν, Patrologia Orientalis, Τοme XV, Αu Concile de Florence, σελ. 346 καί Σπ. Λάμπρου, ὅπ. ἀν., σελ. 35).
Τά βασικά σημεῖα τῆς ὁμιλίας εἶναι τά ἑξῆς: Μέ ὅλους ὅσους εἶχε διακόψει τήν ἐκκλησιαστική κοινωνία, διά τά θέματα τῆς πίστεως, δέν θέλει οὔτε στήν κηδεία του νά παρευρεθοῦν, οὔτε πολύ περισσότερο νά φορέσουν ἄμφια, τάχα διά νά τόν τιμήσουν, ὁ Πατριάρχης δηλαδή καί οἱ Ἀρχιερεῖς του. Δέν θέλει νά νομισθῆ ἀπό τούς πολλούς, ἔστω καί ὡς ὑπόνοια, ὅτι κρυφά εἶχε ἐπικοινωνία ἐκκλησιαστική μαζί των. Δέν ἐπιθυμεῖ μέ τούς λατινόφρονες Πατριάρχη καί Ἀρχιερεῖς καμμία ἐκκλησιαστική κοινωνία, οὔτε καί μετά θάνατον. Δηλώνει ὅτι εἶναι πεπεισμένος ὅτι, ὅσο ἀπομακρύνεται ἀπό αὐτούς ἐκκλησιαστικά, προσεγγίζει τόν Θεό, ἑνώνεται μέ τήν ἀλήθεια καί τούς ἁγίους. Ὅσο ἀπεναντίας πλησιάζει αὐτούς, ἀπομακρύνεται ἀπό τόν Θεό καί τούς διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας. Δέν θέλει, ἀναφέρει τελειώνοντας, καμμία ἐπικοινωνία ἐκκλησιαστική, διά νά μήν ἀναμικτοῦν εἰς τήν πίστι τά ἄμικτα.
Αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, ὁ ἄτλας τῆς Ὀρθοδοξίας μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
