Ἡ παράδοσις περί τῆς ἐλεύσεως τῆς Θεοτόκου στό Ἅγιον Ὄρος Ἄθως ὡς ἀπαρχή για τήν τιμή της ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες μοναχούς

 
Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου
 Βαθειά πεποίθηση τῶν Ἁγιορειτῶν μοναστῶν σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς ἱστορίας τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ ἦταν καί παραμένει ὅτι ἡ Παναγία εἶναι ἡ προστάτιδα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, πού φυλάει τόν Ἄθωνα καί τούς ἀσκούμενους σ᾿ αὐτό πατέρες, ἐπαγρυπνώντας καί πρεσβεύοντας γι᾿ αὐτούς. Ἀφορμή γι᾿ αὐτό στάθηκαν οἱ ὑποσχέσεις πού ἔδωσε ἡ κυρία Θεοτόκος στόν πρῶτο ἀθωνίτη ἅγιο, ὅσιο Πέτρο τόν Ἀθωνίτη, ὅπως αὐτές καταγράφηκαν στό Βίο του, ἀλλά καί στό Ἐγκώμιο πρός αὐτόν πού συνέταξε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀλλά καί σέ διάφορες διηγήσεις γιά τήν ἔλευση τῆς Θεοτόκου στόν Ἄθωνα καί τήν δωρεά τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ τόπου σ᾿ αὐτήν ἀπό τόν Υἱό της.

   Ἐπιπροσθέτως, εἶναι γνωστό σέ ὁλόκληρο τόν ὀρθόδοξο κόσμο ὅτι τό Ἅγιον Ὄρος ἀποτελεῖ, κατά ἀρχαία παράδοση, κλῆρο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Γιά τόν λόγο αὐτό ἄλλωστε ἡ παρουσία της, αἰώνες τώρα, δεσπόζει στήν ἁγιορειτική ζωή.

   Ἰδιαίτερη σημασία γιά τήν ἀνίχνευση τῶν πηγῶν τῆς ἱστορίας τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ ἔχει τό σύνολο ἐκεῖνο τῶν διηγήσεων πού καταγράφουν τίς πατριογραφικές ἁγιορειτικές παραδόσεις. Οἱ παραδόσεις αὐτές ἀφοροῦν στίς ἀπαρχές τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ, τήν ἵδρυση τῶν μοναστηριῶν, τίς θαυματουργές εἰκόνες ἀλλά καί σέ γεγονότα πού φέρονται νά συνέβησαν στόν Ἄθωνα κατά τήν ὑπερχιλιόχρονη ἱστορική διαδρομή του. Ἀνάμεσα στά κείμενα αὐτά βρίσκουμε καί τό ἐπιγραφόμενο: «Ἀνάμνησις μερική περί τοῦ Ἄθω ὄρους, τά λεγόμενα Πάτρια», στό ὁποῖο γίνεται ἀναφορά καί στό ταξίδι τῆς Θεοτόκου στόν Ἄθωνα.

   

Τό κείμενο ἀρχίζει μέ τήν συγκέντρωση τῶν ἁγίων Ἀποστόλων στήν οἰκία τοῦ Ζεβεδαίου ὅπου παρίστατο καί ἡ Θεοτόκος, μετά τήν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου. Ἐκεῖ ἀποφάσισαν, θέλοντας νά ἐφαρμόσουν τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου, νά βάλουν κλῆρο ὥστε νά φανεῖ σέ ποιό μέρος τῆς γῆς ἔπρεπε ὁ καθένας ἀπ᾿ αὐτούς νά πορευθεῖ, γιά νά «μαθητεύσει τά ἔθνη». Ὅπως εἶναι γνωστό, στή Θεοτόκο ἔπεσε ὁ κλῆρος τῆς Ἰβηρίας (σημερινῆς Γεωργίας). Λίγο πρίν ξεκινήσει ὅμως γιά τήν ἀποστολή της, ἡ Θεοτόκος πραγματοποίησε ταξίδι στήν Κύπρο, προκειμένου νά ἐπισκεφθεῖ τόν Λάζαρο, τόν ὁποῖο εἶχε ἀναστήσει ὁ Χριστός. Κατά παράδοξο ὅμως τρόπο, τό πλοῖο ἔφθασε στό ὄρος Ἄθως, ὅπου ἡ Θεοτόκος βρῆκε μεγαλειώδη ὑποδοχή ἀπό τούς τότε εἰδωλολάτρες κατοίκους του.

   Στήν παρούσα εἰσήγηση ἐπιχειρεῖται μία καταγραφή τῆς χειρόγραφης παράδοσης περί τῆς ἐλεύσεως τῆς Θεοτόκου στό ὄρος Ἄθως, ἀπό τόν 16ο ὥς τόν 19ο αἰώνα ἐνῶ ὡς χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀναλύεται διεξοδικά ἕνα ἀνέκδοτο ἔργο πού μᾶς παρέδωσε ὁ πολυγραφέστερος Ἁγιορείτης συγγραφέας κατά τόν 19ο αἰώνα, ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης (+1869). Τό κείμενο συντάχθηκε ἀπό τόν Ἰάκωβο στά 1847-1848, στό πλαίσιο τοῦ σπουδαίου του ἔργου «Ἀθωνιάς», πού ἀφορᾶ στήν Ἱστορία τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς ἐμφάνισης τοῦ μοναχισμοῦ στόν Ἄθωνα μέχρι τό γ΄ τέταρτο τοῦ 19ου αἰώνα.

 

    Στήν εἰσήγηση αὐτή ἐπίσης γίνεται ἀναφορά στίς διάφορες πτυχές τῆς τιμῆς τῆς Θεοτόκου στό Ἅγιον Ὄρος, μέσα ἀπό μία περιήγηση στίς ἱερές Μονές καί Σκῆτες πού ἀφιερώθηκαν σέ αὐτήν, τίς θαυματουργές ἱερές εἰκόνες της καί τίς κατανυκτικές θεομητορικές ἑορτές.