Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός: Οἱ ἀγῶνες καί ἡ ἀποτείχισίς του (4o ΜΕΡΟΣ)

Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός: Οἱ ἀγῶνες καί ἡ ἀποτείχισίς του (4o ΜΕΡΟΣ)

Posted: 03 Feb 2013 03:18 PM PST

Ὁ μέγας ἐκκλησιάρχης Σίλβεστρος Συρόπουλος μᾶς περιγράφει στά ἀπομνημονεύματά του καί μία θαυμάσια ἀντίδρασι καί ἀποτείχισι τοῦ λαοῦ ἀπό τόν ἱερέα τῆς ἐνορίας των. Ὁ ἱερεύς αὐτός, ἀπό ἁπλή, θά λέγαμε, περιέργεια, ἠθέλησε νά ἰδῆ πῶς γίνεται ἡ ἐνθρόνισις τοῦ νέου Πατριάρχου. Ὅταν λοιπόν, κατά τήν διάρκεια τῆς Συνόδου τῆς Φλωρεντίας ἀπεβίωσε ὁ Πατριάρχης Ἰωσήφ, ἐξελέγη μέ τήν προτροπή τοῦ αὐτοκράτορος ὁ Λατινόφρων καί ἑνωτικός Κυζίκου Μητροφάνης. Κατά τήν πομπή αὐτή καί τελετή ἦτο παρών καί ὁ Λατίνος Ἐπίσκοπος Χριστοφόρος. Ὁ Συρόπουλος περιγράφει τά γεγονότα καί τά σχετικά μέ τόν ἱερέα Θεοφύλακτο ὡς ἑξῆς:

«Ἡτοιμάσθη τοίνυν ὁ Κυζίκου καί ἐδέξατο τό μήνυμα· προσεκαλέσατο δέ καί τόν Τραπεζοῦντος καί τόν Ἡρακλείας παραγενέσθαι ἐν τῷ μηνύματι, καί οὐκ ἦλθον. Τῇ τετράδι οὖν, καθ’ ἥν ἀποδίδοται ἡ ἑορτή τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Ἀναστάσεως, ἥτις ἥν καί τετάρτη τοῦ Μαΐου, ἦλθεν εἰς τά βασίλεια καί προεβλήθη παρά τοῦ βασιλέως πατριάρχης. Παρῆμεν δέ καί ἡμεῖς καί ἐν τῷ μηνύματι καί ἐν τῇ προβλήσει καί προεπέμπομεν αὐτόν εἰς τό πατριαρχεῖον · παρῆν δέ καί ὁ τοῦ πάπα λατινεπίσκοπος ὁ Χριστοφόρος παρ’ ὅλην τήν ὁδόν πλησιάζων τῷ δεξιῷ μέρει τοῦ πατριάρχου καί μηδόλως αὐτοῦ ἀφιστάμενος. Τοῦτο δέ καί πλείονα μέμψιν ἀπό τοῦ λαοῦ καί ἀποστροφήν προὐξένει τῷ πατριάρχῃ, ὡς ἀποδεχομένῳ τόν λατινισμόν, καί ἐδέχετο ὁ λαός τήν εὐλογίαν τοῦ πατριάρχου λίαν ἀηδῶς, τινές δέ καί ὑπεχώρουν ἵνα μή θεωρῶσι τήν εὐλογίαν αὐτοῦ. Προσθήσω δέ καί τι μικρόν ἀφήγημα πρός παράστασιν τοῦ πρός τήν ὀρθοδοξίαν θερμοῦ ζήλου τοῦ εὐσεβοῦς καί χριστιανικωτάτου τοῦδε λαοῦ καί ἄλλως χαρίεν.

»Ἱερεύς τις ἠθέλησεν ἰδεῖν ὅπως γίνεται ἡ τοῦ πατριάρχου πρόβλησις· ὄνομα τῷ ἱερεῖ Θεοφύλακτος. Ἐδανείσατο οὖν ἵππον (οὐδέ γάρ ἐκέκτητο) καί ἦλθεν εἰς τά βασίλεια, καί ἰδών τήν πρόβλησιν, ἦλθε μεθ’ ἡμῶν μέχρι καί τοῦ πατριαρχείου. Εἶτα ὑπέστρεψεν εἰς τό ἴδιον οἴκημα, καί κατά τήν ὥραν τοῦ ἑσπερινοῦ ἐσήμανεν (ἦν γάρ ἡ ἑορτή τῆς Ἀναλήψεως), καί οὐδείς ἦλθεν εἰς τόν ναόν αὐτοῦ · ὡσαύτως καί εἰς τόν ὄρθρον, καί οὐδείς ἦλθε · ἐξεδέχετο δέ καί εἰς τήν ὥραν τῆς λειτουργίας, ἵνα φέρῃ τις αὐτῷ λειτουργίαν, καί οὐκ ἔφερε · διό οὐδέ ἐλειτούργησεν · Ἀγανακτήσας προσῆλθε τοῖς εἰωθόσιν ἐκκλησιάζεσθαι ἐν τῷ ναῷ καί ἠρώτα τίνος χάριν οὐκ ἦλθον ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἑορτῆς οὔσης; Οἱ δέ ἔλεγον αὐτῷ · Διότι ἠκολούθησας καί σύ τῷ πατριάρχῃ καί ἐλατίνισας. Ἔλεγεν οὖν ὁ ἱερεύς · Καί πῶς ἐλατίνισα; ἐγώ ἀπῆλθον ἁπλῶς ἵνα ἴδω τήν τάξιν μόνον ἥν οὐδέποτε εἶδον, καί οὔτε ἐφόρεσα οὔτε ἔψαλα οὔτε τι ἱερατικόν ἐποίησα. Πῶς οὖν ἐλατίνισα; Οἱ δέ εἶπον · Ἀλλ’ ἀνεμίχθης καί συνοδοιπόρεις μετά τῶν λατινισάντων ἔμπροσθεν τοῦ λατινόφρονος πατριάρχου καί ἔφθανέ σοι ἡ εὐλογία αὐτοῦ. Τότε ἠγανάκτησεν, ἵνα δυσωπῇ αὐτούς μεθ’ ὑποσχέσεων ἐνόρκων, ὡς οὐκέτι ἀπελεύσεται εἰς τόν πατριάρχην ἤ εἰς τούς πλησιάζοντας αὐτῷ, καί μόλις ἠδυνήθη καταπεῖσαι αὐτούς συνέρχεσθαι πάλιν εἰς τήν ἐκκλησίαν. Εἰ οὖν ὥσπερ ἥδυσμά τι προσετέθη τοῦτο τῷ λόγῳ, ἀλλ’ οὖν καί ἐκ τοῦτου ἔξεστι τοῖς βουλομένοις τεκμαίρεσθαι ὁποίαν τινά διάθεσιν ἔχει Θεοῦ χάριτι περί τά ὑγιῆ τῆς Ἐκκλησίας δόγματα ὁ χριστιανικώτατος ὅδε λαός καί ὅπως ἀποστρέφεται καί μισεῖ τά νόθα τε καί ἀλλότρια» (ὅπ. ἀν., σελ. 554).

Ἀπό τήν περιγραφή αὐτή φαίνεται ἡ στάσις τοῦ λαοῦ καί ἡ συμβολή του εἰς τήν ἀποκατάστασι τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ λαός ὄχι μόνο ἐγνώριζε τήν πίστι του, ἀλλά καί τήν στάσι πού ἔπρεπε νά κρατήση ὅταν αὐτή ἐπροδίδετο. Καί ἡ στάσις αὐτή ἦτο ἡ ἀποτείχισις. Ὁ λαός της Κωνσταντινουπόλεως ἐξ αἰτίας τοῦ ὅτι ἦτο πλησίον στόν Πατριάρχη ὁ λατινοεπίσκοπος, ἐπίστευσε ὅτι ὁ Πατριάρχης ἀποδέχεται τόν Λατινισμό καί τήν εὐλογία τοῦ Πατριάρχου τήν ἐδέχετο μέ ἀπέχθεια. «Τοῦτο δέ (τό γεγονός τῆς παρουσίας τοῦ λατινεπισκόπου) καί πλείονα μέμψιν ἀπό τοῦ λαοῦ καί ἀποστροφήν προὐξένει τῷ πατριάρχῃ, ὡς ἀποδεχομένῳ τόν λατινισμόν, καί ἐδέχετο ὁ λαός τήν εὐλογίαν τοῦ πατριάρχου λίαν ἀηδῶς, τινές δέ καί ὑπεχώρουν ἵνα μή θεωρῶσι τήν εὐλογίαν αὐτοῦ». 

Ὁ Συρόπουλος ἀναφερόμενος στήν διαδικασία διά τήν ἐκλογή τοῦ νέου Πατριάρχου, μᾶς λέγει τά ἑξῆς: «Ὁ δέ βασιλεύς ἀναγκασθείς ἠβουλήθη ποιῆσαι πατριάρχην · καί πρῶτον μέν παρήγγειλέ τισι τῶν ἀρχόντων καί εἶδον τόν Ἐφέσου καί ἠξίωσαν καί ἠνάγκασαν αὐτόν, ἵνα κατανεύσῃ γενέσθαι πατριάρχης. Ὡς δέ εὗρον αὐτόν μηδόλως παραδεχόμενον τοῦτο, ὥρισε γενέσθαι ψήφους. Καί περί μέν τοῦ Ἐφέσου οὐκ ἐποιήσαντο λόγον ὅπως παραγένοιτο ἐν ταῖς ψήφοις, ἐπεί εὕρισκον αὐτόν διϊστάμενον ἐκ πάντων τῶν ἐν τῇ συνόδῳ · τόν δέ Ἡρακλείας ἠνάγκασαν, ἐπεί οὐδέ αὐτός ἐβούλετο παραγενέσθαι · ἔλεγε γάρ πρός τινας τῶν ὁμιλούντων αὐτῷ, ὅτι · Τό γεγονός ἐν τῇ Φλωρεντίᾳ κακόν ἐστι καί ὀλέθριον καί φθορά τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ἐγένετο βιαίως· ἐποίησα δέ καί ἐγώ κακῶς ὅτι ὑπέγραψα, ἀναγκασθείς δέ ὅμως, καί χρή ἵν’ ἐκκοπῇ αὕτη ἡ χείρ ἡ ὑπογράψασα. Καί ἕτερα τοιαῦτα ἔλεγε πρός τούς φίλους αὐτοῦ · διό οὐδέ εἰς τάς ψήφους ἤθελεν ἀφικέσθαι» (ὅπ. ἀν., σελ. 548). Ἀναφέρεται ἐδῶ, ὅτι τόν ἅγ. Μᾶρκο οὔτε κἄν τόν εἰδοποίησαν νά παρευρεθῆ στή Σύνοδο διά τήν ἐκλογή «ἐπεί εὕρισκον αὐτόν διϊστάμενον ἐκ πάντων τῶν ἐν τῇ συνόδῳ». Δηλαδή ὁ ἅγιος οὔτε ἠθέλησε νά γίνη Πατριάρχης, οὔτε νά ἔχη καμμία ἐκκλησιαστική σχέσι μέ τή Σύνοδο. Ἐμεῖς σήμερα θά λέγαμε, μέ τόν ὀρθολογισμό πού μᾶς κυβερνᾶ, ὅτι κακῶς ἔπραξε ὁ ἅγιος, διότι ἄν ἐπήγαινε στή Σύνοδο θά ἐβοηθοῦσε νά ἐκλεγῆ κάποιος καλός.

Πρίν ἀφήσουμε τόν Συρόπουλο, θά ἀναφέρουμε ἀπό τά ἀπομνημονεύματά του καί ἕνα διάλογο τοῦ ἁγίου μέ τούς συνεπισκόπους του εἰς τήν Φλωρεντία, σέ κάποια σύναξι πού ἔκαναν διά νά πάρουν κατευθύνσεις στήν ἀντιμετώπισι τῶν Λατίνων: «Πάλιν μετά παραδρομήν ἡμερῶν δύο, συνελθόντων ἡμῶν εἰς τόν πατριάρχην ὡς ἔθος, λόγοι πολλοί περί τῆς ἑνώσεως ἐκινήθησαν καί παρεκίνουν καί ἠξίουν τόν Ἐφέσου χρήσασθαι οἰκονομίᾳ τινί καί συγκαταβάσει. Ὁ δέ ἔλεγεν · οὐκ ἐγχωρεῖ συγκατάβασις εἰς τά περί τῆς πίστεως. Μετά γοῦν τάς πολλάς ἀπαιτήσεις τάς περί τῆς συγκαταβάσεως καί τάς ἀπολογίας τοῦ Ἐφέσου καί ἀπαγορεύσεις, λεγόντων τῶν τήν ἕνωσιν σπουδαζόντων, ὅτι · Ὀλίγη ἐστίν ἡ διαφορά καί ὀλίγη τις συγκατάβασις ἑνώσει ἡμᾶς, εἰ θελήσεις καί αὐτός χρήσασθαι ταύτῃ, εἶπεν ὁ Ἐφέσου · Παρόμοιόν ἐστι τοῦτο τῷ ρηθέντι παρά τοῦ ἐπάρχου πρός τόν ἅγιον Θεόδωρον τόν Γραπτόν. Εἶπε γάρ αὐτῷ, ὅτι · Μίαν μόνον κοινωνήσατε καί ἕτερον οὐκ ἀπαιτοῦμεν, πορεύεσθε δέ ὅποι φίλον ὑμῖν, καί ὁ ἅγιος ἔφη πρός αὐτόν · Ὅμοιόν τι λέγεις, ὥσπερ ἄν εἴ τις ἀξιῶν ἕτερον λέγοι · Οὐδέν αἰτοῦμαί σε ἀλλ’ ἤ τήν σήν ἅπαξ ἀποτεμεῖν κεφαλήν, καί μετά ταῦτα πορεύου ὅπου θέλεις. Οὐ γάρ ἐστι μικρόν ἐν τοῖς τοιούτοις καί τό δοκοῦν μικρόν. Ἀπό τῆς εἰρηνικῆς οὖν δῆθεν αἰτήσεως καί ἀξιώσεως ἀνεφύη φιλονεικία, καί ὁ Νικαίας ἀναίδην ἔσκωπτε τόν Ἐφέσου · καί μετά τήν πολλήν φιλονεικίαν ἀναστάς ὁ Νικαίας ἔφη · Περισσόν ποιῶ καί φιλονεικῶ μετά ἀνθρώπου δαιμονιαρίου · αὐτός γάρ ἔνι μαινόμενος, καί οὐ θέλω ἵνα φιλονεικῶ μετ’ αὐτοῦ, καί ἐξῆλθε μετά θυμοῦ. Εἶπε δέ καί ὁ Ἐφέσου, ὅτι · Σύ ὑπάρχεις κοπέλιν καί ἐποίησας ὡς κοπέλιν. Καί ἐπί τούτοις ἐξήλθομεν. Ὁ δέ πατριάρχης ὁρῶν ταῦτα, οὐκ ἔσκωψεν οὐδέ ἐκώλυσε τήν ὄχλησιν, οὔτε αὐτήν οὔτε τήν πρό αὐτῆς · ἐκάθητο δέ μόνον ὁρῶν καί μηδέν τι φθεγγόμενος» (ὅπ. ἀν., σελ. 444).....

 Ἡ βασική διδασκαλία τοῦ ἁγίου, ἡ ὁποία στό σημεῖο αὐτό διακρίνεται, εἶναι ὅτι στά θέματα τῆς πίστεως δέν ὑπάρχουν μικρά καί μεγάλα, ἀλλά ὅλα εἶναι μεγάλα καί σημαντικά: «οὐ γάρ ἐστι μικρόν ἐν τοῖς τοιούτοις καί τό δοκοῦν μικρόν». Τό ὅτι ὁ Νικαίας Βησσαρίων τόν ἀπεκάλεσε μανιασμένο καί δαιμονισμένο δέν εἶναι παράξενο, διότι ἔτσι ἀπεκάλεσαν οἱ Ἑβραῖοι καί τόν Χριστό. «Περισσόν ποιῶ καί φιλονεικῶ μετά ἀνθρώπου δαιμονιαρίου · αὐτός γάρ ἔνι μαινόμενος». Τελικῶς τήν ἑπομένη ἡμέρα πού ἐσυνεχίσθη τό συμβούλιο τῶν ἀρχιερέων καί τῶν λοιπῶν Ὀρθοδόξων ὁ Συρόπουλος περιγράφει τά ἑξῆς: «Ἀρξαμένου δέ τοῦ Ἐφέσου ἀναγνῶναί τι ἐκ τῶν τοῦ Καβάσιλα περί τοῦ προτεθέντος ζητήματος, εὐθύς εἶπεν ὁ Ρωσίας · Ἡμεῖς διά ἕνωσιν καί εἰρήνην ἤλθομεν ἐνταῦθα οὐχί διά σχίσμα καί διάστασιν. Θέλωμεν οὖν ἵνα ἀναγιγνώσκωμεν καί τούς ἑνωτικούς, οὐ τούς σχισματικούς καί διϊστῶντας. Ὁ οὖν Καβάσιλας σχισματικός ἐστι καί οὐ θέλομεν ἀναγινώσκεσθαι. Διεδέξαντο τοῦτον ὁ Λακεδαιμονίας εἰπών · Καί τί ἔχομεν τόν Καβάσιλαν; ἡμεῖς οὐκ ἔχομεν αὐτόν ἅγιον · ἀρχιερεύς ἦν, καί ἔχομεν κἀκεῖνον ὡς ἕνα τῶν νῦν ὄντων ἀρχιερέων, ὡς τόν Μονεμβασίας τυχόν ἤ ἄλλον τινά, οὐδέ ἀνάγκην ἔχομεν στέργειν τά ἐκείνου συγγράμματα. Τότε εἶπεν ὁ Ἐφέσου · Λοιπόν ἄς ἀναγιγνώσκωμεν τόν Βέκκον. Καί ἀγανακτήσας τήν ἰταμότητα καί τό θράσος αὐτῶν καί καταλαβών ὅτι πάντες σχεδόν προδεδομένοι καί ἕτοιμοί εἰσι πρός τήν τοῦ λατινισμοῦ συγκατάθεσιν ἐσιώπησε» (ὅπ. ἀν., σελ. 446)....

Δέν πρέπει νά παραλείψωμε καί τό ἔχον ἄμεσο σχέσι μέ τήν ἀποτείχισι ἀκροτελεύτιο τμῆμα τῆς ὁμολογίας τοῦ ἁγίου, τήν ὁποία ἔκανε ἐνώπιον τῆς Συνόδου τῆς Φλωρεντίας «Καί τί δεῖ πολλά λέγειν; Ἅπαντες οἱ τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλοι, πᾶσαι αἱ σύνοδοι καί πᾶσαι αἱ θεῖαι γραφαί φεύγειν τούς ἑτερόφρονας παραινοῦσι καί τῆς αὐτῶν κοινωνίας διΐστασθαι. Τούτων οὖν ἐγώ πάντων καταφρονήσας, ἀκολουθήσω τοῖς ἐν προσχήματι πεπλασμένης εἰρήνης ἑνωθῆναι κελεύουσι; τοῖς τό ἱερόν καί θεῖον σύμβολον κιβδηλεύσασι καί τόν Υἱόν ἐπεισάγουσι δεύτερον αἴτιο τοῦ ἁγίου Πνεύματος; Τά γάρ λοιπά τῶν ἀτοπημάτων ἐῶ τό γε νῦν ἔχον, ὧν καί ἕν μόνον ἱκανόν ἦν ἡμᾶς ἐξ αὐτῶν διαστῆσαι. Μή πάθοιμι τοῦτό ποτε, Παράκλητε ἀγαθέ, μηδ’ οὕτως ἐμαυτοῦ καί τῶν καθηκόντων λογισμῶν ἀποπέσοιμι · τῆς δέ σῆς διδασκαλίας καί τῶν ὑπό σοῦ ἐμπνευσθέντων μακαρίων ἀνδρῶν ἐχόμενος, προστεθείην πρός τούς ἐμούς πατέρας, τοῦτο, εἰ μή τι ἄλλο, ἐντεῦθεν ἀποφερόμενος, τήν εὐσέβειαν» (Τά εὑρισκόμενα ἅπαντα, Τόμ. Α΄, σελ. 424).

Τό χαρακτηριστικό στήν διδασκαλία τῶν Πατέρων, τήν ὁποία ἀκολουθεῖ πιστά καί ὁ ἅγ. Μᾶρκος, εἶναι ὅτι, στά θέματα τῆς πίστεως καί μία ἐκτροπή εἶναι ἀρκετή διά νά δημιουργήση τήν ἀποτείχισι: «Τά γάρ λοιπά τῶν ἀτοπημάτων ἐῶ τό γε νῦν ἔχον, ὧν καί ἕν μόνον ἱκανόν ἦν ἡμᾶς ἐξ αὐτῶν διαστῆσαι»....

Ὅταν ἐπλησίασε τό τέλος τοῦ ἁγίου καί εὑρίσκοντο πλησίον του οἱ Ὀρθόδοξοι συναγωνιστές του, καθώς ἐπίσης καί πολλοί ἄλλοι ἐπίσημοι καί μή, ἄφησε τίς τελευταῖες ὁδηγίες οἱ ὁποῖες ὁμιλοῦν διά τήν μετά θάνατον ἀποτείχισί του. Τό κείμενο αὐτό εἶναι ἕνα ὁμολογιακό κειμήλιο, τό ὁποῖο καί μόνο του χαρακτηρίζει τόν ἅγιο, δεικνύει ὅτι ἐνῶ εὑρίσκεται στό τέλος τῆς ζωῆς του ἔχει νεανικό παλμό καί δύναμι, δεικνύει τό πόσο εἶχε κατανοήσει ὁ ἅγιος τήν ἀξία τῆς ἀποτειχίσεως καί τήν ἀσφάλεια πού ἔνοιωθε εἰς αὐτήν καί ἐπί πλέον ὅτι, ἀναχωρῶντας ὁ ἴδιος ἀπό τήν ἐδῶ ζωή, εἶχε τήν καθαρή καί ἀνόθευτο πίστι ὡς τό μεγαλύτερο ἐφόδιο πρός συνάντησι τοῦ Κυρίου · εἶχε τήν συναίσθησι ὅτι, ὡς ἀποτειχισμένος ἀπό ἐδῶ θά συναντοῦσε τούς ἀποτειχισμένους ἁγίους, τούς δεδιωγμένους διά τήν πίστι, τούς μάρτυρες τῆς ἀληθείας καί ὅλους ὅσους ἀγάπησαν τήν καθαρότητα καί ἀκεραιότητα τῆς πίστεως καί ὅσους ἔπαθαν δι’ αὐτήν. Μέ ὅλους αὐτούς εἶχε ταυτισθῆ εἰς τήν παροῦσα ζωή καί δι αὐτό καί μετά θάνατο ἤθελε νά γνωρίζουν ὅτι παραμένει εἰς αὐτήν τήν πίστι. Παραθέτουμε ὅλα τά τελευταῖα λόγια, ὅπως ἀκριβῶς διετηρήθησαν ἀπό τούς μαθητές του.

«Βούλομαι πλατύτερον τήν ἐμήν γνώμην εἰπεῖν, εἴπερ ποτέ καί νῦν, ἐν τῷ ἐγγίζειν τήν τελευτήν μου, ἵνα σύμφωνος ὦ ἐμαυτῷ ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους καί μή δόξῃ τισίν, ὅτι ἄλλα μέν ἔλεγον, ἄλλα δέ ἔκρυπτον ἐν τῇ διανοίᾳ, ἅ εἰκός ἦν ἐλεγχθῆναι τῇ ὥρᾳ ταύτῃ τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως. Λέγω δέ περί τοῦ πατριάρχου, μήπως δόξῃ αὐτῷ προφάσει τάχα τιμῆς τῆς πρός ἐμέ ἐν τῇ κηδείᾳ τοῦ ταπεινοῦ μου τούτου σώματος ἤ καί ἐν τοῖς μνημοσύνοις μου στεῖλαί τινας τῶν ἀρχιερέων αὐτοῦ ἤ τοῦ κλήρου αὐτοῦ ἤ ὅλως τῶν κοινωνούντων αὐτῷ τινα συνεύξασθαι ἤ συμφορέσαι τοῖς ἐκ τοῦ ἡμετέρου μέρους ἱερεῦσι τοῖς πρός τά τοιαῦτα προσκληθεῖσι, δοξάσας ὡς οἱῳδήποτε τρόπῳ προσίεμαι, κἄν ἐν τῷ κρυπτῷ τήν αὐτοῦ κοινωνίαν.

»Καί ἵνα μή ἡ σιωπή μου συγκατάβασιν τινα ὑπονοῆσαι παρέξῃ τοῖς μή καλῶς καί εἰς βάθος εἰδόσι τόν ἐμόν σκοπόν, λέγω καί διαμαρτύρομαι ἐνώπιον τῶν παρατυχόντων πολλῶν καί ἀξιολόγων ἀνδρῶν, ὡς οὔτε βούλομαι οὔτε δέχομαι τήν αὐτοῦ ἤ τήν τῶν μετ’ αὐτοῦ κοινωνίαν τό παράπαν, οὐδαμῶς, οὔτε ἐπί τῆς ζωῆς μου, οὔτε μετά θάνατον, ὥσπερ οὐδέ τήν γεγονυῖαν ἕνωσιν καί τά δόγματα τά λατινικά, ἅπερ ἐδέξατο αὐτός τε καί οἱ μετ’ αὐτοῦ, καί ὑπέρ τοῦ δεφενδεύειν ταῦτα καί τήν προστασίαν ταύτην ἐμνηστεύσατο ἐπί καταστροφῇ τῶν ὀρθῶν τῆς ἐκκλησίας δογμάτων.

 

»Πέπεισμαι γάρ ἀκριβῶς ὅτι ὅσον ἀποδιΐσταμαι τούτου καί τῶν τοιούτων, ἐγγίζω τῷ Θεῷ καί πᾶσι τοῖς ἁγίοις, καί ὥσπερ τούτων χωρίζομαι, οὕτως ἑνοῦμαι τῇ ἀληθείᾳ καί τοῖς ἁγίοις πατράσι, τοῖς θεολόγοις τῆς ἐκκλησίας · ὥσπερ αὖ πείθομαι τούς συντιθεμένους τούτοις ἀποδιΐστασθαι τῆς ἀληθείας καί τῶν μακαρίων τῆς ἐκκλησίας διδασκάλων. Καί διά τοῦτο λέγω, ὥσπερ παρά πᾶσάν μου τήν ζωήν ἤμην κεχωρισμένος ἀπ’ αὐτῶν, οὕτω καί ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἐξόδου μου, καί ἔτι καί μετά τήν ἐμήν ἀποβίωσιν ἀποστρέφομαι τήν αὐτῶν κοινωνίαν καί ἕνωσιν, καί ἐξορκῶν ἐντέλλομαι, ἵνα μηδείς ἐξ αὐτῶν προσεγγίσῃ ἤ ἐν τῇ ἐμῇ κηδείᾳ ἤ τοῖς μνημοσύνοις μου, ἀλλ’ οὐδέ ἄλλου τινός τῶν τοῦ μέρου ἡμῶν, ὥστε συμφορένειν ἐπιχειρῆσαι καί συλλειτουργεῖν τοῖς ἡμετέροις · τοῦτο γάρ ἐστι τό τά ἄμικτα μίγνυσθαι. Δεῖ δέ παντάπασιν ἐκείνους εἶναι κεχωρισμένους ἡμῶν, μέχρις ἄν δῷ ὁ Θεός τήν καλήν διόρθωσιν καί εἰρήνην τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ» (Λόγοι τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Μάρκου ἀρχιεπισκόπου Ἐφέσου, οὕς εἶπε πολλοῖς τῶν ἀρχιερέων καί ἱερομονάχων καί μοναχῶν καί κοσμικῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐν ᾗ μετέστη πρός τόν Θεόν, Patrologia Orientalis, Τοme XV, Αu Concile de Florence, σελ. 346 καί Σπ. Λάμπρου, ὅπ. ἀν., σελ. 35).