ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΣΑΙΟΥ
π. Ανδρέα Αγαθοκλέους
Η έναρξη του Τριωδίου σημαδεύεται από την παραβολή του Τελώνη και
Φαρισαίου, την οποία ο Χριστός την είπε για τους θρησκευόμενους της
εποχής Του. Η παραβολή αυτή έχει μια πρόκληση και μια πρόσκληση. Από τη
μια μηδενίζει κάθε αρετή, όπως π.χ. τη νηστεία, την ελεημοσύνη, την
εγκράτεια, ακόμα και την προσευχή, και από την άλλη εξυψώνει την μετά
πόνου μετάνοια που γίνεται αιτία σωτηρίας και για τους πιο αμαρτωλούς.
Η διάκριση αμαρτωλών και δικαίων, που καθορίζεται από εξωτερικές
συμπεριφορές, είναι ξένη με το πνεύμα του Ευαγγελίου. Ο Χριστός μιλά για
τον «έσω άνθρωπο», για το βάθος της καρδίας, απ’ όπου «εξέρχονται
διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχείαι, πορνείαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι,
βλασφημίαι». Όντως «ταύτα εστι τα κοινούντα τον άνθρωπο». Η εξωτερική
συμπεριφορά αλλάζει ως έκφραση της εσωτερικής αναγέννησης. Αλλιώς
γίνεται υποκρισία που αλλοιώνει αρνητικά την ανθρώπινη ύπαρξη και
απορρίπτεται μετά βδελυγμίας από τον Κύριο. Ο Σκοτ Πεκ στο βιβλίο του
«άνθρωποι του ψεύδους» αναφέρει τα εξής: «Από τη στιγμή που το βασικό
μοτίβο του κακού είναι η μεταμφίεση, ένα από τα πιθανότερα μέρη για να
βρει κανείς κακούς ανθρώπους είναι μέσα στην Εκκλησία». Βέβαια η
Εκκλησία, κατά την Ορθόδοξη αντίληψη, είναι «η σωτηρία αυτών που
χάνονται». Δεν μπορεί να είναι η κοινωνία των τελείων, αφού μέσα σ’ αυτή
βρίσκονται ατελείς άνθρωποι. Η Χάρις του Θεού δεν αλλοιώνει τις καρδιές
χωρίς την ανθρώπινη θέληση και προσπάθεια. Γι’ αυτό θα συναντάμε
ανθρώπους που μετανοούν και ανθρώπους που δεν μετανοούν. Μόνο αυτός ο
διαχωρισμός μπορεί να γίνει.
Η παραβολή του Τελώνη και Φαρισαίου, στην έναρξη του Τριωδίου,
τοποθετεί τη βάση της αληθινής μετάνοιας: η εγκατάλειψη του εαυτού μας
στο έλεος του Θεού κι όχι στη στήριξη στις αρετές μας, αληθινές ή
φανταστικές. Αυτή η θεώρηση δεν αφήνει περιθώρια ούτε απόρριψης του
αδύνατου συνανθρώπου μας ούτε αυτοδικαίωσης.
Αν η έπαρση του Φαρισαίου απωθεί τη Χάρη του Θεού, όπως και τη
συμπάθεια των ανθρώπων, η ταπείνωση του Τελώνη ελκύει και τις δύο. «Ο
ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». Αλλά η ταπείνωση σημαίνει την «εις άδου
κάθοδον», εκεί που δεν φαίνεται φως κι ελπίδα κι αναμένεις το χέρι του
Αναστάντος Χριστού για να αρπάξει το δικό σου και να σε αναστήσει. Γι’
αυτό, κατά τον όσιο γέροντα Παναή τον εκ Λύσης, «δεν υπάρχει μεγαλύτερος
πόνος στον άνθρωπο όταν συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του». Όπως,
βέβαια, και δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά «εν ουρανω και επί γης» από τον
μετανοημένο αμαρτωλό, κατά το Ευαγγέλιο.
Το Τριώδιο, η εκκλησιαστική δηλαδή περίοδος που αρχίζει από την Κυριακή
Τελώνη και Φαρισαίου και τελειώνει το βράδυ του Μ. Σαββάτου πριν τον
Καλόν Λόγον, είναι βασικά πορεία προς το Πάσχα. Η πορεία αυτή έχει
διάφορες φάσεις, ποικιλία ακολουθιών, πνευματικόν αγώνα, χαρμολύπη και
χαροποιόν πένθος. Πορευόμαστε συλλογικά και προσωπικά προς τη Μ.
Εβδομάδα, όπου ετοιμαζόμαστε για την εορτή των εορτών, το Πάσχα του
Κυρίου.
Ευλογημένοι όσοι πορεύονται με καρδιακή μετάνοια, που σταυρώνουν τον
παλαιόν άνθρωπον και γεύονται έτσι τη νέα ζωή, την αναστημένη ζωή του
Χριστού.
