Το φαινόμενο της ενδοοικογενεικής βίας : Το ξύλο δεν βγήκε απ΄ τον Παράδεισο

Το φαινόμενο της ενδοοικογενεικής βίας : Το ξύλο δεν βγήκε απ΄ τον Παράδεισο

5 Φεβρουαρίου, 2013 

Σίγουρα όλοι έχουμε παρακολουθήσει την ανάλαφρη κωμωδία “Το ξύλο βγήκε απ΄ τον Παράδεισο”, όπου μια παρέα από κακομαθημένα κοριτσόπουλα κάνουν τη ζωή μαρτύριο στους καθηγητές τους, ώσπου έρχεται ένας όμορφος και στιβαρός καθηγητής: με τη μέθοδο του χαστουκιού βάζει τάξη σε όλο το σχολείο και στο τέλος τον ερωτεύεται κιόλας η τσαχπίνα πρωταγωνίστρια.

Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ πιο διαφορετική και πολύ πιο δραματική.

Το φαινόμενο της ενδοοικογενεικής βίας είναι δυστυχώς ιδιαίτερα διαδεδομένο.

Είναι πολύ πιο συχνό απ΄ όσο μπορεί να φανταστεί κανείς και δυστυχώς, δεν γνωρίζει κοινωνικές τάξεις ή εθνικότητες. Για τον λόγο αυτό υπήρξε πριν λίγα χρόνια μια συντονισμένη προσπάθεια από διαφόρους φορείς στη Γερμανία, ώστε να υπάρξει η απαραίτητη νομοθεσία, αλλά και η απαραίτητη κοινωνική υποστήριξη στα θύματα ενδοοικογενεικής βίας.

Ακριβώς επειδή το φαινόμενο της ενδοοικογενεικής βίας είναι τόσο συχνό, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες, οι οποίες μας επιτρέπουν να μιλήσουμε χωρίς υπερβολή για στερεότυπα θύτη και θύματος, καθώς και για τις συνέπειες αυτής της ύπουλης μορφής βίας πάνω στα θύματα.

 

Το προφίλ του άνδρα-θύτη

Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πιστεύουν ότι μέσα από τη βίαιη συμπεριφορά τους και τον αυταρχισμό τους μπορούν να αποδείξουν ότι αξίζουν. Έχουν κτητική συμπεριφορά, δημιουργούν σκηνές παθολογικής ζήλιας και πολλοί παρουσιάζουν διπλή προσωπικότητα. Κάποιοι έχουν υπάρξει θύματα ή μάρτυρες σκηνών βίας στην πατρική τους οικογένεια.

Παραδοσιακές αντιλήψεις γύρω από το ρόλο τους. Πιστεύουν στην υπεροχή των ανδρών και στον παραδοσιακό τους ρόλο μέσα στην οικογένεια.

Έλλειψη αυτοελέγχου και επίγνωσης των πράξεών τους και προβολή της ευθύνης σε άλλους. Δεν παραδέχονται ότι η συμπεριφορά τους είναι βίαιη, δεν εκτιμούν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η πράξη τους στο θύμα ή στα άλλα μέλη της οικογένειας. Δικαιολογούν τον εαυτό τους για τη συμπεριφορά τους, προβάλλοντας άλλους, εξωγενείς παράγοντες, όπως οικονομικά προβλήματα, αλκοόλ, την προκλητική συμπεριφορά της συζύγου.

 

Το προφίλ των κακοποιημένων γυναικών

Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πιστεύουν ότι ο ρόλος τους ως σύζυγοι, νοικοκυρές και μητέρες τους δίνει αυτοαξία. Έχουν παραδοσιακές αντιλήψεις σε θέματα οικογένειας και πιστεύουν στην ενότητά της και στα στερεότυπα του γυναικείου ρόλου. Οι περισσότερες έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης από τους γονείς τους στην παιδική τους ηλικία.

Παθητική συμπεριφορά. Υπομένουν, ανέχονται τον εξευτελισμό και την προσβολή, δέχονται την ευθύνη για τις βίαιες πράξεις των συζύγων τους. Ενώ χαρακτηρίζονται παθητικές από τους άλλους, αντιμετωπίζουν όμως τη βία στο σπίτι με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγουν μεγαλύτερη κακοποίηση ή και δολοφονία.

Ανασφάλεια και αναξιότητα. Νιώθουν ξεκρέμαστες χωρίς την παρουσία του συζύγου, αποφεύγουν να αναλάβουν ευθύνες και πρωτοβουλίες γιατί φοβούνται ότι αν αποτύχουν θα κατακριθούν και θα κακοποιηθούν.

Ενοχές. Πιστεύουν ότι ευθύνονται οι ίδιες για την κακοποίησή τους και αρνούνται τον θυμό που νιώθουν από την κακοποίηση.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα. Έχουν έντονες αντιδράσεις άγχους και ψυχοσωματικές ασθένειες.

Αίσθημα αβοηθησίας. Πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τις βοηθήσει και να τις στηρίξει πέρα από τον ίδιο τον εαυτό τους.

 

Τα παιδιά-θύματα βίας ζουν λιγότερο

 

Περίπου 10 χρόνια λιγότερο ζουν οι ενήλικες που έχουν υποστεί βία κατά την παιδική τους ηλικία, αποδεικνύει μελέτη του Πανεπιστημίου Ντιουκ.

Αυτό συμβαίνει γιατί η βία προκαλεί φθορές στο DNA, παρόμοιες με αυτές του γήρατος κι έτσι εξηγείται γιατί τα παιδιά αυτά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν ψυχικά και σωματικά νοσήματα γρηγορότερα από τον υπόλοιπο κόσμο.

Η έρευνα διεξήχθη επί σειρά ετών σε 118 ζεύγη πανομοιότυπων διδύμων και των δύο φύλων, τα οποία έπεφταν θύματα σωματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης στις ηλικίες 5-10 ετών. Διαπιστώθηκε ότι η βία προκαλεί ταχύτερη βράχυνση των τελομερών τους, δηλ των προστατευτικών δομών των χρωμοσωμάτων. Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται, τα τελομερή γίνονται λίγο πιο κοντά, με αποτέλεσμα ύστερα από 50 έως 60 κυτταρικές διαιρέσεις, να έχουν κοντύνει τόσο πολύ, ώστε το κύτταρο να μπαίνει σε κατάσταση γήρατος και τελικά να πεθαίνει.

 

Υπολογίστηκε ότι οι διαφορές που εντοπίστηκαν στα παιδιά που είχαν υποστεί βία, σημαίνουν ότι έχουν χάσει 7 έως 10 χρόνια ζωής, σε σύγκριση με όσα παιδιά μεγάλωσαν σε περιβάλλον γεμάτο αγάπη.

Επηρεάζει τον δείκτη νοημοσύνης

Η σωματική τιμωρία μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα παιδιά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Νew Ηampshire, το χαστούκι στα παιδιά μπορεί προσωρινά να έχει αποτελέσματα πειθαρχίας, ωστόσο μακροπρόθεσμα μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Παράλληλα διαπίστωσαν ότι η σωματική τιμωρία συνδέεται με χαμηλούς δείκτες νοημοσύνης. Οι ερευνητές εξέτασαν 806 παιδιά ηλικίας 2 έως 4 ετών και 704 παιδιά ηλικίας 5 έως 9 ετών και μέτρησαν τον δείκτη νοημοσύνης των παιδιών στην πρώτη φάση της έρευνας και μετά, τέσσερα χρόνια αργότερα. Αυτό που έδειξαν τα αποτελέσματα ήταν ότι τα μικρότερα παιδιά που είχαν υποστεί σωματική βία είχαν κατά 5 μονάδες χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης, ενώ τα μεγαλύτερα κατά 2,8. Το ξύλο όμως βλάπτει πολύ σοβαρά την ψυχολογία των παιδιών. Βάσει δύο ερευνών που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Child Development», τα παιδιά που έτρωγαν ξύλο από τους γονείς εμφάνιζαν προβλήματα συμπεριφοράς, επιθετικότητα, ακόμη και κατάθλιψη σε σύγκριση με εκείνα τα παιδιά στα οποία οι γονείς εφάρμοζαν άλλου είδους τιμωρία.

 

Το ερώτημα που συχνά τίθεται είναι: ‘γιατί οι κακοποιημένες γυναίκες δεν φεύγουν από το σπίτι;’

Ο φόβος, η ανασφάλεια, η συναισθηματική εμπλοκή, η παγίδευση και η εξάρτηση είναι μερικοί από τους λόγους που απαντούν το ερώτημα. Φοβούνται τις επιπτώσεις της αποκάλυψης και την αντίδραση από το σύζυγο. Φοβούνται ότι η οικογένειά τους δεν θα τις στηρίξει, είτε γιατί δεν έχει τη δυνατότητα, είτε γιατί ακολουθεί την αντίληψη ‘κάνε υπομονή μην χαλάσεις την οικογένειά σου’. Πιστεύουν ότι θα διαλυθεί η οικογένειά τους και τα παιδιά τους θα κουβαλούν το στίγμα των χωρισμένων γονιών. Εκλογικεύουν την κατάσταση λέγοντας ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δυο γονείς για να μεγαλώσουν σωστά. Νιώθουν ότι ευθύνονται για την κακοποίησή τους, οπότε δεν πρέπει να παραπονιούνται και να εναντιώνονται στο σύζυγο. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών παραδέχονται ότι είναι ερωτευμένες με το σύζυγό τους και ότι αν αυτοί αλλάξουν συμπεριφορά, τότε εκείνες θα τα ξεχάσουν όλα και θα είναι ευτυχισμένες. Ντρέπονται να αποκαλύψουν την κακοποίησή τους γιατί πιστεύουν ότι θα θιγεί η αξιοπρέπειά τους.

Η κατανόηση του κύκλου της βίας είναι πολύ σημαντική γιατί μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε το πως οι κακοποιημένες γυναίκες μετατρέπονται σε θύματα, πως αποκτούν το αίσθημα της αδυναμίας και γιατί δεν προσπαθούν να ξεφύγουν. Τρείς είναι οι φάσεις που περιγράφουν τον κύκλο της ενδοοικογενειακής βίας.

Σε πρώτη φάση γίνονται επεισόδια βίας ήπιας έντασης και η κακοποιημένη γυναίκα προσπαθεί με διάφορους τρόπους να τα ελέγξει ώστε να μην καταλήξουν σε οξύ επεισόδιο. Τέτοιες προσπάθειες είναι η υποτακτική και ευγενική συμπεριφορά προς τον σύζυγο, ή ακόμη και η αποφυγή του.

Σε δεύτερη φάση το επεισόδιο βίας χαρακτηρίζεται από οξύτητα και αγριότητα, με ξυλοδαρμό που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές σωματικές βλάβες και να οδηγήσει τη γυναίκα μέχρι και στο θάνατο. Ο δράστης στην αρχή μπορεί να έχει ως ένα βαθμό συνείδηση των πράξεών του, στη συνέχεια όμως, όταν ο θυμός γίνει ανεξέλεγκτος, δεν ξέρει πια τι κάνει. Στη φάση αυτή η γυναίκα θεωρεί ότι δεν μπορεί να ασκήσει κανένα έλεγχο στη συμπεριφορά του συζύγου γιατί θα χειροτερέψει την κατάσταση.

 

Τέλος, παρατηρείται υποχώρηση της βίας και της έντασης και έρχεται η ηρεμία που είναι ευπρόσδεκτη και από τις δύο πλευρές. Εδώ επικρατεί η υπερβολή. Ο σύζυγος εκφράζει τα τρυφερά του συναισθήματα, εκδηλώνει υπερβολική ευγένεια, φροντίδα, αγάπη και στοργή προς τη σύζυγό του, της ζητά συγνώμη, κλαίει, παραδέχεται την απαράδεκτη πράξη του και υπόσχεται πως δεν θα το ξανακάνει. Τη στιγμή εκείνη πιστεύει τα όσα λέει και υπόσχεται πως από δω και πέρα θα ελέγχει τον εαυτό του. Πιστεύει επίσης ότι από όλη αυτή την κατάσταση έχει πάρει και η σύζυγός του το μάθημά της, οπότε δεν θα τον προκαλέσει ξανά. Αυτή είναι και η πιο ‘καταστροφική’ φάση γιατί δημιουργεί εξάρτηση και δεν αφήνει τη γυναίκα να αποχωριστεί το σύντροφο. Είναι η φάση που εκείνη γίνεται πια το θύμα. Η γυναίκα πιστεύει ότι αυτή η εικόνα που προβάλλει ο σύντροφός της είναι η αληθινή του εικόνα. Η βίαιη εικόνα ήταν αποτέλεσμα άλλων παραγόντων ή ίσως να τον προκάλεσε και εκείνη με την προκλητική συμπεριφορά της.

Καθώς περνά ο χρόνος, αλλάζει και η διάρκεια των φάσεων. Η φάση έντασης διαρκεί λιγότερο διάστημα, η οξεία φάση αποκτά μεγαλύτερη συχνότητα και η φάση ηρεμίας διαρκεί λιγότερο.

 

Ο νόμος για την προστασία θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας

Στη Γερμανία υπάρχει ένα πλήρες σύστημα νόμων και κοινωνικού δικτύου για την προστασία θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.

 

Το πιο σημαντικό βήμα, βέβαια, είναι το θύμα να συνειδητοποιήσει την αθλιότητα της όλης κατάστασης και να αποφασίσει να αμυνθεί.

Οι πρώτες κινήσεις, είναι οι εξής:

 

Κλήση της αστυνομίας, μετά από ένα επεισόδιο ενδοοικογενειακής βίας. Οι αστυνομικοί μπορούν να εκδόσουν επιτόπου ένταλμα, ο δράστης να εγκαταλείψει αμέσως το σπίτι του θύματος (ακόμα και αν είναι και δικός του τόπος κατοικίας!) και να μην μπορεί να μπει ξανά στο σπίτι ή να πλησιάσει το θύμα για διάστημα δύο εβδομάδων.Εναλλακτικά, σε περίπτωση που το θύμα φοβάται ότι ο δράστης δεν πρόκειται να συμμορφωθεί με το ένταλμα της αστυνομίας, μπορεί να ζητήσει από την αστυνομία να το μεταφέρουν μαζί με τα παιδιά, αν υπάρχουν, σε κάποιο σπίτι γυναικών (Frauenhaus). Τα σπίτια αυτά είναι ανώνυμα, οι γυναίκες που καταφεύγουν εκεί είναι προστατευμένες και ο δράστης δεν έχει καμμιά δυνατότητα να επικοινωνήσει μαζί τους.

Το επόμενο βήμα είναι, να κανονίσει το θύμα άμεσα ραντεβού με δικηγόρο, κατά προτίμηση με δικηγόρο που ειδικεύεται στο οικογενειακό δίκαιο. Μπορεί για το θύμα η όλη κατάσταση να είναι δραματική και να μην μπορεί να σκεφτεί καθαρά για το ποιες πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις του, ειδικά αφού μάλλον δεν γνωρίζει τους νόμους. Ο δικηγόρος είναι όμως εξοικειωμένος με τέτοιες περιπτώσεις, αφού τις αντιμετωπίζει καθημερινά και μπορεί να δόσει με την απαραίτητη ψυχραιμία και αντικειμενικότητα τις σωστές συμβουλές. Το κόστος για την αμοιβή του δικηγόρου πολλές φορές μπορεί να παίξει αποτρεπτικό ρόλο και αυτό αδικαιολόγητα: όταν το θύμα δεν έχει χρήματα, αναλαμβάνει το κράτος όλα τα απαραίτητα έξοδα, τόσο για τον δικηγόρο, όσο και για το δικαστήριο.

 

Πρακτικές συμβουλές, μετά την οριστική εγκατάλειψη του δράστη:

 

Συγκεντρώστε όλα τα απαραίτητα έγγραφα: πιστοποιητικό γάμου, πιστοποιητικά γεννήσεως παιδιών, ταυτότητες, διαβατήρια, εάν παίρνετε χρήματα από την πόλη (Jobcenter, Sozialamt) ή την Familienkasse το τελευταίο Bescheid, κλπ. Φρονίστε να τα έχετε μαζί σας.

 

Συγκεντρώστε όσα περισσότερα χρήματα μπορείτε, θα σας χρειαστούν. Πάρτε μαζί σας και τα κοσμήματά σας ή άλλα τιμαλφή, εάν έχετε.

 

Να έχτε μαζί σας την κάρτα για την τράπεζα (EC Karte). Εάν έχετε κοινό λογαριασμό με τον δράστη, φροντίστε να ανοίξετε έναν δικό σας. Ειδοποιήστε τον εργοδότη, το Jobcenter και την Familienkasse, ώστε να στέλνουν τα χρήματα στον νέο σας λογαριασμό.

 

Αγοράστε νέα κάρτα για το κινητό, ώστε να αποτρέψετε ενόχληση από τον δράστη, ή ενδεχομένως από την οικογένειά του.

 

Εάν έχετε υποστεί τραύματα, πηγαίνετε στον οικογενειακό σας γιατρό ή σε κάποιο νοσοκομείο, πρωτίστως για περίθαλψη, αλλά και για να καταγραφούν οι τραυματισμοί. Ζητήστε να σάς δόσουν ένα Attest.

 

Ειδοποιήστε την διεύθυνση του σχολείου των παιδιών, ώστε να είναι ενημερωμένοι για την κατάσταση. Αφ΄ ενός είναι καλό οι δάσκαλοι να γνωρίζουν τι συμβαίνει στην οικογένεια του παιδιού, ώστε να έχουν περισσότερη υπομονή και κατανόηση, σε περίπτωση που το παιδί παρουσιάσει κάποιες αλλαγές στην συμπεριφορά, αφ ετέρουν είναι πολύ σημαντικό να μην επιτρέψουν στον δράστη να παραλάβει το τέκνο και να διευκολύνουν, εν αγνοία τους, ενδεχομένως μια απαγωγή. Η ντροπή δεν χρησιμεύει καθόλου. Δυστυχώς, οι δάσκαλοι έχουν πολύ μεγάλη εμπειρία σε αυτόν τον τομέα και έχουν σίγουρα αντιμετωπίσει πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις με την δική σας στο παρελθόν.

 

Μην πτοηθείτε, εάν η οικογένειά σας δεν σταθεί δίπλα σας στην απόφασή σας να εγκαταλείψετε τον δράστη ή, ακόμα χειρότερα, σάς κατηγορήσει για την απόφασή σας αυτή. Το ενδεχόμενο αυτό υπάρχει. Από τη στιγμή, όμως, που πρόκειται για την δική σας ζωή και για τη ζωή των παιδιών σας, είναι προφανές ότι δεν τους πέφτει λόγος.

 

 

Γράφει η Παναγιώτα Πανταζοπούλου Δικηγόρος με έδρα τη Νυρεμβέργη

Πηγή: europolitis.eu