H Αυτογνωσία (Α'). Η αξία και το μεγαλείο της!
«Ο
άνθρωπος τα βαλε με τη Δημιουργία, που δεν του έδωσε φτερά και έκανε
δικά του. Θύμωσε που δεν του έδωσε δυνατά μάτια και τα μεγάλωσε μόνος
του. Έφτιαξε κιάλια, για να βλέπει μακριά, κανείς όμως δεν έφτιαξε
κιάλια, για να βλέπει μέσα του» (Μενέλαος Λουντέμης)
«ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω (= ο ανεξέταστος βίος είναι αβίωτος) (Σωκράτης)
( Ιδεοδρόμιο τομ. 1οςσελ. 159,160,Μακαρίου Πελέκη)
«Ένα μεγάλο σφάλμα: να θεωρείς τον εαυτό σου πιο σημαντικό από ό,τι είναι ή να τον εκτιμάς λιγότερο από ό,τι αξίζει» (Γκαίτε)
«Ποτέ δεν είσαι τόσο καλός όσο σου λένε οι άλλοι, τις φορές που νικάς, και ποτέ δεν είσαι τόσο κακός όταν οι άλλοι στο λένε, όταν χάνεις»
(Lou Holtz στο Ιστορίες που θα θυμάσαι για πάντα, Ακη Αγγελάκη σελ.211)
Ρωτήθηκε κάποτε ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος:
- Γέροντα έχετε δει ποτέ κανένα όραμα;
- Όχι παιδί μου. Ούτε έχω δει, ούτε θέλω να δω. Το μόνο που θέλω να βλέπω είναι οι αμαρτίες μου.
(Υποθήκες Ζωής σελ. 31)
«Το "γνῶθι σαυτόν" της αρχαιοελληνικής παράδοσης παραπέμπει σε μια επιτακτική ανάγκη για γνώση του εαυτού, που δε γνωρίζουμε, και στην αντίληψη ότι στη γνώση του εαυτού βρίσκεται το κλειδί της σοφίας και της αρετής. Ο Σωκράτης δηλώνει στο Φαιδρό πως δεν έχει καιρό να ασχοληθεί με θεωρίες σχετικά με διάφορα μυθικά πλάσματα. Και σημειώνει:
"τό δέ αἴτιον, ὦ φίλε, τούτο τόδε. Οὐ δύναμαι πω κατά το Δελφικόν γράμμα γνῶναι ἐμαυτόν· γελοῖον δή μοι φαίνεται τοῦτο ἔτι ἀγνοοῦντα τά ἀλλότρια σκοπεῖν "»
(Κουφογιάννη Πανωραία, Ορθόδοξη πίστη και επιστημονική Ψυχολογία, σελ 79)
«Η επιθυμία μου είναι να δυνηθώ να διακρίνω τον Θεό, τον οποίο βρίσκω παντού στον εξωτερικό κόσμο, κατά τον ίδιο τρόπο και εντός του εαυτού μου» (Κέπλερ)
«Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος προβάλλει ως ασκητικό ιδεώδες το «το να ζητά κάποιος να γνωρίσει καλά το Θεό μέσα του». Η αυθεντική πνευματική αφύπνιση και επιστροφή στο Θεό τελειώνεται με την ταπεινόφρονη αυτοθεώρηση. Για αυτό
«το να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του είναι το τέλος της εργασίας των αρετών».
(Ιωάννου Κορναράκη, Βιβλικά Ψυχογραφήματα, σελ.37)
«Αγάπησε την αργία της ησυχίας, περισσότερο από τον χορτασμό των πεινασμένων στον κόσμο και από την επιστροφή πολλών εθνών στην προσκύνηση του Θεού·
διότι είναι προτιμότερο για σένα να λύσεις το δεσμό της αμαρτίας, παρά να ελευθερώσεις δούλους από τη δουλεία·
είναι καλύτερο για σένα να ειρηνεύσεις την ψυχή σου
παρά να ειρηνεύεις με τη διδαχή σου τους ευρισκόμενους σε διάσταση.
Ο Γρηγόριος λέγει· καλό είναι να θεολογείς για τον Θεό, αλλά ανώτερο από αυτό είναι να καθαρίσεις τον εαυτό σου για τον Θεό. Είναι καλύτερο να είσαι βραδύγλωσσος και γνωστικός και δοκιμασμένος, παρά να ξεχύνεις με την οξύτητα του νου σου τη διδασκαλία σαν ποτάμι.
Σε συμφέρει να φροντίζεις να αναστήσεις την πεσμένη από τα πάθη ψυχή σου δια της κινήσεως των σκέψεών σου προς τα θεία, παρά να αναστήσεις τους νεκρούς»…
«Όποιος αισθάνθηκε τις αμαρτίες του είναι ανώτερος από εκείνον που εγείρει νεκρούς με τη προσευχή του μέσα στην κοινωνία των πολλών.
Όποιος στενάζει μία ώρα για τη ψυχή του, είναι ανώτερος από εκείνον που ωφελεί όλο τον κόσμο με την εμφάνισή του.
Όποιος αξιώθηκε να δει τον εαυτό του, αυτός είναι ανώτερος από εκείνον που αξιώθηκε να δει τους αγγέλους· διότι ο τελευταίος επικοινωνεί με τους σωματικούς οφθαλμούς, ενώ εκείνος βλέπει με τους οφθαλμούς της ψυχής».
(άγιος Ισαάκ ο Σύρος. ΕΠΕ, τομ Α σελ,361,τομ. Β σελ 119-121)
«Ξέρετε για την πνευματική διάσπαση του ατόμου; Όταν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, όταν δηλαδή φτάσουμε σε αυτογνωσία, τότε γίνεται διάσπαση του ατόμου μας.
Αν δεν ταπεινωθούμε ώστε να διασπάσουμε το άτομό μας,
δε θα βγει η πνευματική ενέργεια που χρειάζεται για να ξεπεράσουμε τη βαρύτητα της φύσεώς μας. Μόνον έτσι , παλικάρια, θα μπορέσουμε να διαγράψουμε πνευματική τροχιά».
(Γέροντας Παΐσιος)
«Σε θεολόγο που υποστήριζε ότι ο χριστιανός πρέπει να είναι άνθρωπος της δράσης, ο γέροντας Ιωήλ είπε:
«Ωχ, καημένε! Δεν αφήνεις τη δράση και τη βράση για να κοιτάξεις λίγο και τον δικό σου καταρτισμό; Όλο δράση και βράση είμαστε και αφήσαμε τις ψυχές μας να γίνουν χέρσα χωράφια.
Καθάρισε με βαθιά αυτοκαλλιέργεια την ψυχή σου από τα πάθη και τότε ό,τι προσφέρεις στον πλησίον σου θα το προσφέρεις όχι από το άδειασμά σου, αλλά από το ξεχείλισμά σου»
(Διδαχές Γερόντων, πρεσβ. Δημητρίου Τάτση, σελ. 57)
«Να ενεργείς με βαθειά περίσκεψη, να μη θέλεις να επιδεικνύεσαι, και να έχεις όλη την προσοχή σου στραμμένη, σαν σε κατάσταση εκστάσεως, προς την καρδιά σου· γιατί οι δαίμονες φοβούνται τη βαθειά περίσκεψη, όπως οι κλέφτες τους σκύλους».
(Κλίμαξ Ιωάννου Σιναϊτη, εκδ. ΕΠΕ σελ. 195)
«ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω (= ο ανεξέταστος βίος είναι αβίωτος) (Σωκράτης)
( Ιδεοδρόμιο τομ. 1οςσελ. 159,160,Μακαρίου Πελέκη)
«Ένα μεγάλο σφάλμα: να θεωρείς τον εαυτό σου πιο σημαντικό από ό,τι είναι ή να τον εκτιμάς λιγότερο από ό,τι αξίζει» (Γκαίτε)
«Ποτέ δεν είσαι τόσο καλός όσο σου λένε οι άλλοι, τις φορές που νικάς, και ποτέ δεν είσαι τόσο κακός όταν οι άλλοι στο λένε, όταν χάνεις»
(Lou Holtz στο Ιστορίες που θα θυμάσαι για πάντα, Ακη Αγγελάκη σελ.211)
Ρωτήθηκε κάποτε ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος:
- Γέροντα έχετε δει ποτέ κανένα όραμα;
- Όχι παιδί μου. Ούτε έχω δει, ούτε θέλω να δω. Το μόνο που θέλω να βλέπω είναι οι αμαρτίες μου.
(Υποθήκες Ζωής σελ. 31)
«Το "γνῶθι σαυτόν" της αρχαιοελληνικής παράδοσης παραπέμπει σε μια επιτακτική ανάγκη για γνώση του εαυτού, που δε γνωρίζουμε, και στην αντίληψη ότι στη γνώση του εαυτού βρίσκεται το κλειδί της σοφίας και της αρετής. Ο Σωκράτης δηλώνει στο Φαιδρό πως δεν έχει καιρό να ασχοληθεί με θεωρίες σχετικά με διάφορα μυθικά πλάσματα. Και σημειώνει:
"τό δέ αἴτιον, ὦ φίλε, τούτο τόδε. Οὐ δύναμαι πω κατά το Δελφικόν γράμμα γνῶναι ἐμαυτόν· γελοῖον δή μοι φαίνεται τοῦτο ἔτι ἀγνοοῦντα τά ἀλλότρια σκοπεῖν "»
(Κουφογιάννη Πανωραία, Ορθόδοξη πίστη και επιστημονική Ψυχολογία, σελ 79)
«Η επιθυμία μου είναι να δυνηθώ να διακρίνω τον Θεό, τον οποίο βρίσκω παντού στον εξωτερικό κόσμο, κατά τον ίδιο τρόπο και εντός του εαυτού μου» (Κέπλερ)
«Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος προβάλλει ως ασκητικό ιδεώδες το «το να ζητά κάποιος να γνωρίσει καλά το Θεό μέσα του». Η αυθεντική πνευματική αφύπνιση και επιστροφή στο Θεό τελειώνεται με την ταπεινόφρονη αυτοθεώρηση. Για αυτό
«το να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του είναι το τέλος της εργασίας των αρετών».
(Ιωάννου Κορναράκη, Βιβλικά Ψυχογραφήματα, σελ.37)
«Αγάπησε την αργία της ησυχίας, περισσότερο από τον χορτασμό των πεινασμένων στον κόσμο και από την επιστροφή πολλών εθνών στην προσκύνηση του Θεού·
διότι είναι προτιμότερο για σένα να λύσεις το δεσμό της αμαρτίας, παρά να ελευθερώσεις δούλους από τη δουλεία·
είναι καλύτερο για σένα να ειρηνεύσεις την ψυχή σου
παρά να ειρηνεύεις με τη διδαχή σου τους ευρισκόμενους σε διάσταση.
Ο Γρηγόριος λέγει· καλό είναι να θεολογείς για τον Θεό, αλλά ανώτερο από αυτό είναι να καθαρίσεις τον εαυτό σου για τον Θεό. Είναι καλύτερο να είσαι βραδύγλωσσος και γνωστικός και δοκιμασμένος, παρά να ξεχύνεις με την οξύτητα του νου σου τη διδασκαλία σαν ποτάμι.
Σε συμφέρει να φροντίζεις να αναστήσεις την πεσμένη από τα πάθη ψυχή σου δια της κινήσεως των σκέψεών σου προς τα θεία, παρά να αναστήσεις τους νεκρούς»…
«Όποιος αισθάνθηκε τις αμαρτίες του είναι ανώτερος από εκείνον που εγείρει νεκρούς με τη προσευχή του μέσα στην κοινωνία των πολλών.
Όποιος στενάζει μία ώρα για τη ψυχή του, είναι ανώτερος από εκείνον που ωφελεί όλο τον κόσμο με την εμφάνισή του.
Όποιος αξιώθηκε να δει τον εαυτό του, αυτός είναι ανώτερος από εκείνον που αξιώθηκε να δει τους αγγέλους· διότι ο τελευταίος επικοινωνεί με τους σωματικούς οφθαλμούς, ενώ εκείνος βλέπει με τους οφθαλμούς της ψυχής».
(άγιος Ισαάκ ο Σύρος. ΕΠΕ, τομ Α σελ,361,τομ. Β σελ 119-121)
«Ξέρετε για την πνευματική διάσπαση του ατόμου; Όταν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, όταν δηλαδή φτάσουμε σε αυτογνωσία, τότε γίνεται διάσπαση του ατόμου μας.
Αν δεν ταπεινωθούμε ώστε να διασπάσουμε το άτομό μας,
δε θα βγει η πνευματική ενέργεια που χρειάζεται για να ξεπεράσουμε τη βαρύτητα της φύσεώς μας. Μόνον έτσι , παλικάρια, θα μπορέσουμε να διαγράψουμε πνευματική τροχιά».
(Γέροντας Παΐσιος)
«Σε θεολόγο που υποστήριζε ότι ο χριστιανός πρέπει να είναι άνθρωπος της δράσης, ο γέροντας Ιωήλ είπε:
«Ωχ, καημένε! Δεν αφήνεις τη δράση και τη βράση για να κοιτάξεις λίγο και τον δικό σου καταρτισμό; Όλο δράση και βράση είμαστε και αφήσαμε τις ψυχές μας να γίνουν χέρσα χωράφια.
Καθάρισε με βαθιά αυτοκαλλιέργεια την ψυχή σου από τα πάθη και τότε ό,τι προσφέρεις στον πλησίον σου θα το προσφέρεις όχι από το άδειασμά σου, αλλά από το ξεχείλισμά σου»
(Διδαχές Γερόντων, πρεσβ. Δημητρίου Τάτση, σελ. 57)
«Να ενεργείς με βαθειά περίσκεψη, να μη θέλεις να επιδεικνύεσαι, και να έχεις όλη την προσοχή σου στραμμένη, σαν σε κατάσταση εκστάσεως, προς την καρδιά σου· γιατί οι δαίμονες φοβούνται τη βαθειά περίσκεψη, όπως οι κλέφτες τους σκύλους».
(Κλίμαξ Ιωάννου Σιναϊτη, εκδ. ΕΠΕ σελ. 195)
paterikiorthodoxia.com/2015/11/i-aftognosia-i-axia-kai-to-megalio-tis.html
