Περί πράξεως, θεωρίας καί ἱερωσύνης
 
 
Ὅσιος Θεόγνωστος
« ἐλθούσης δέ τῆς πίστεως οὐκέτι ὑπό παιδαγωγόν ἐσμεν
πάντες γάρ υἱοί Θεοῦ ἐστε διά τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ·
ὅσοι γάρ εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε. »

Γαλ. ε΄ : 25 -27
1. Τίποτε δέν εἶναι ὠφελιμότερο ἀπό τόν ὀρθό λόγο καί τή γνώση. Ἀπό αὐτά προξενεῖται ὁ φόβος καί ὁ πόθος τοῦ Θεοῦ. Ὁ φόβος καθαρίζει μέ τήν εὐλάβεια καί τή συστολή, ἐνῶ ὁ πόθος τελειοποιεῖ μέ τήν ἕξη τοῦ φωτισμοῦ καί τή διάκριση, καί μέ τήν ὑψηλή θεωρία καί ἀνάβαση κάνει τό νοῦ νά οὐρανοπορεῖ. Εἶναι ἀδύνατο χωρίς φόβο νά ὁδηγηθεῖ κανεῖς στόν θεῖο ἔρωτα καί μέσω αὐτοῦ νά πετάξει καί νά φτάσει στά ἐλπιζόμενα.

«Αἰτεῖτε, καί δοθήσεται ὑμῖν ζητεῖτε, καί
εὑρήσετε, κρούετε, καί ἀνοιγήσεται ὑμῖν· »
Ματθ. ζ΄: 7
2. Ἔμπρός λοιπόν, ἄκουσε με ἐσύ πού μέ φλόγα καί χωρίς ταλαντεύσεις ποθεῖς τή σωτηρία σου· τρέχε ἕως ὅτου τή φτάσεις, ἀναζητώντας τήν μέ πόνο, γυρεύοντας ἀκατάπαυστα καί κρούοντας (Ματθ. ζ΄: 7) ὑπομονετικά, ὥσπου νά πετύχεις τό στόχο σου. Βάλε γιά σταθερό ὑπόβαθρο τήν ἀκλόνητη πίστη καί τήν ταπείνωση. Τότε θά φτάσεις τό ποθούμενο, ὅταν ὄχι μόνο λάβεις τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν σου, ἀλλά ὅταν δέν ταράζεσαι πιά, οὔτε φοβᾶσαι τήν ἐξέγερση κανενός πάθους, καί ἔχεις κόψει ἄφοβα καί θαρραλέα τή σχέση μέ τή σάρκα σου.
 
« ἀπεκρίθη οὖν αὐτῷ Σίμων Πέτρος· Κύριε,
πρός τίνα ἀπελευσόμεθα; ῥήματα ζωῆς αἰωνίου ἔχεις.»
Ἰω. στ΄ : 68
3. Τά λόγια πού ὁδηγοῦν στήν αἰωνια ζωή (Ἰω. στ΄ : 68), τά ὁποῖα, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ κορυφαίου Ἀποστόλου, ἔχει ὁ Θεός Λόγος, εἶναι οἱ λόγοι τῶν δημιουργημάτων Του. Ἐκεῖνος πού, ὡς καθαρός, μυσταγωγεῖται σ᾿ αὐτούς ἀπό τό Θεό Λόγο, ἤδη ἀπό ἐδῶ ἀπόκτησε καί τήν αἰώνια ζωή καί τόν ἀρραβώνα τοῦ Πνεύματος καί τή βέβαιη ἐλπίδα τῆς σωτηρίας. Δέν ἀξιώνεται νά τά λάβει αὐτά ἐκεῖνος πού προτιμᾶ τή σάρκα ἀπό τήν ψυχή καί ἔχει ἐμπαθή κλίση καί σχέση πρός τά ἐπίγεια.
« ἀλλ᾿ ἤ ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου τό θέλημα αὐτοῦ,
καί ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας καί νυκτός. »
Ψαλμ. α΄ : 2
4. Λογικός δέν εἶναι ὅποιος ἔχει προφορικό λόγο· γιατί αὐτό τό ἔχει κάθε ἄνθρωπος· εἶναι ἐκεῖνος πού μέ τό λογικό ψάχνει καί ἐρευνᾶ νά βρεῖ τό Θεό. Καί θά βρεῖ ὄχι τί εἶναι στήν οὐσία Του ὁ Ὑπερούσιος -γιατί αὐτό εἶναι ἀδύνατο σέ ὅλα τά ὄντα- ἀλλά ἀπό τή σοφία στή δημιουργία τῶν ὄντων, τήν πρόνοια, τή διοίκηση, τή συνοχή, τήν κυβέρνηση καί τή συντήρηση, μέσα στά ὁποῖα ἀνευρίσκεται καί κατά κάποιο τρόπο βλέπεται ὁ Ἀριστοτέχνης, ὅπως καί ὁ οἰκοδόμος ἀπό τά ἔργα τῶν χεριῶν του.

« Δίκαιος εἰς τόν αἰῶνα ζῶσι, καί ἐν Κυρίῳ ὁ μισθός αὐτῶν,
καί φροντίς αὐτῶν παρά Ὑψίστῳ.
Διά τοῦτο λήψονται τό βασίλειον τῆς εὐπρεπείας
καί τό διάδημα τοῦ κάλλους ἐκ χειρός Κυρίου. »
Σοφ. Σολομ. ε΄ : 15
5. Δέν μπορεῖς νά κατορθώσεις τήν ἀκτημοσύνη ὅπως πρέπει, χωρίς ἀπάθεια, οὔτε ἀπάθεια, χωρίς ἀγάπη· οὔτε ἀγάπη χωρίς φόβο καί καθαρή προσευχή· οὔτε αὐτά, χωρίς πίστη καί ἀμεριμνία. Μέ αὐτά ἀποκτᾶ φτερά ὁ νοῦς, ἀπορρίπτει τό φρόνημα πού κλίνει πρός τά ἐπίγεια καί πετᾶ πρός τά ὑψηλά καί θεϊκά, ζητώντας τόν Κύριο του.
«Μακάριος ἀνήρ, ὅς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν
καί ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστι καί ἐπί
καθέδρᾳ λοιμῶν οὐκ ἐκάθισεν»
Ψαλμ. α΄ : 1
6. Ἀγάπησε τήν ἁγνότητα σάν τά μάτια σου, γιά νά γίνεις ναός καί οἶκος τοῦ Θοῦ. Αὐτά τά γεννᾶ ὁ θεῖος πόθος, ἡ ἔλλειψη προσκολλήσεως σέ ὁ,τιδήποτε καί ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ἡ πνευματική θεωρία καί τό συνεχές δάκρυ συνοδευμένο ἀπό ἀοργησία. Τήν ὀμορφιά ὅμως τῆς διακρίσεως δέ θά τήν ἀποκτήσεις χωρίς ἀπάθεια.
« ἐγώ γάρ διά νόμου νόμῳ ἀπέθανον,
ἵνα Θεῷ ζήσω.
Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ,
ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός· ὅ δέ νῦν ζῶ ἐν σαρκί,
ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με
καί παραδόντος ἑαυτόν ὑπέρ ἐμοῦ.»
Γαλ. 2 : 19-20
7. Χωρίς γνώση, δέ θά ἀξιωθεῖς τή θεία ἀγάπη· οὔτε τή γνώση χωρίς πίστη. Λέγοντας πίστη δέν ἐννοῶ τή γυμνή, ἀλλά ἐκείνη πού ἀποκτᾶται μέ τήν ἐργασία τῶν ἀρετῶν. Τήν πραγματική κατάνυξη θά τήν ἐπιτύχεις, ὅταν μέ ἐγκράτεια καί ἀγρυπνία, προσευχή καί ταπείνωση, μαράνεις ὁλότελα τήν ἔμφυτη ἡδονή τῆς σάρκας καί σταυρωθεῖς μαζί μέ τόν Ἰησοῦ (Γαλ. 2 : 19-20), μή ζώντας πλέον ἐμπαθῶς, ἀλλά μέ τή χάρη καί τήν καθοδήγηση τοῦ Πνεύματος (Γαλ. ε΄ : 25) μέ τήν ἐλπίδα τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν.
« ἐν τούτῳ ἔγνων ὅτι τεθέληκάς με,
ὅτι οὐ μή ἐπιχαρῇ ὁ ἐχθρός μου ἐπ᾿ ἐμέ. »
Ψαλμ. 40 : 12
8. Φώναζε στό Θεό: « Ἀπ᾿ αὐτό θά μάθω ὅτι μέ θέλεις, γιατί δέν θά ἀφήσεις νά χαρεῖ ὁ ἐχθρός μου εἰς βάρος μου (Ψαλμ. 40 : 12), τυραννώντας καί ταλαιπωρώντας μέ μέχρι τέλους μέ τά πάθη. Ἀλλά θά μέ ἁρπάξεις ἀπό τά χέρια του πρίν τό θάνατό μου, καί ἀφοῦ μέ ἀξιώσεις νά ζήσω πνευματικά, ὅπως Σοῦ εἶναι εὐάρεστο, μετά ἀπό ἀγαθό τέλος θά μέ παρουσιάσεις σωσμένο ἐμπρός στό βῆμα Σου. Καί μέ τό ἔλεός Σου, θά μοῦ δώσεις ἀπό ἐδῶ τόν ἀρραβώνα τῆς σωτηρίας καί τήν ἀναμφίβολη πληροφορία γιά νά μή βρεθῶ ἀνέτοιμος στήν ὥρα τοῦ θανάτου μου καί ἀπό τήν ταραχή μου νομίσω ἀβάσταχτη τή θλίψη, πικρότερη καί χειρότερη ἀπό τό θάνατο καί τήν κόλαση.»
«Πιστεύω, Κύριε, καί ὁμολογῶ ὅτι σύ εἶ ὁ Χριστός,
ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος,
ὁ ἐλθών εἰς τόν κόσμον ἁμαρτωλούς σῶσαι,ὧν πρῶτός εἰμι ἐγώ… »
Εὐχή τῆς θ. Μεταλήψεως
9.  Ἡ πίστη καί ἡ ἐλπίδα δέν εἶναι τυχαῖα καί χωρίς περιεχόμενο πράγμα. Ἀλλά ἡ πίστη ἔχει ἀνάγκη ἀπό δυνατή ψυχή, καί ἡ ἐλπίδα ἀπό εὐθύτητα στήν καρδιά καί στήν προαίρεση. Γιατί πῶς θά πιστέψει εὔκολα κανείς ἐκεῖνα πού δέν φαίνονται, χωρίς τή βοήθεια τῆς θείας χάρης; Καί πῶς θά ἐλπίσει κανείς τά ἄδηλα μέλλοντα ἀγαθά, ἄν δέν λάβει κάποια πείρα, μέσω τῆς εὐθύτητάς του, τῶν χαρισμάτων τοῦ Κυρίου, μέ τά ὁποῖα νά πληροφορηθεῖ καί γιά τά μέλλοντα σάν νά εἶναι παρόντα; Λοιπόν καί στά δυο -πίστη καί ἐλπίδα- χρειάζεται καί ἀρετή καί ἐνίσχυση καί βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ὅταν αὐτά δέν ὑπάρχουν, μάταια κοπιάζουμε.
« Καί καθίσας ὁ Ἰησοῦς κατέναντι τοῦ γαζοφυλακίου ἐθεώρει
πῶς ὁ ὄχλος βάλλει χαλκόν εἰς τό γαζοφυλάκιον.
καί πολλοί πλούσιοι ἔβαλλον πολλά· καί
ἐλθοῦσα μία χήρα πτωχή ἔβαλε λεπτά δύο, ὅ ἐστι κοδράντης.
καί προσκαλεσάμενος τούς μαθητάς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς·
ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι ἡ χήρα ἡ πτωχή αὕτη
πλεῖον πάντων ἔβαλε τῶν βαλλόντων εἰς τό γαζοφυλάκιο·»

Μαρκ. ιβ΄ : 41- 43
10. Ἀφοῦ σώζεσαι δωρεάν, νά εὐχαριστεῖς τό σωτήρα Θεό. Ἄν τώρα θέλεις νά τοῦ προσφέρεις καί δῶρα, πρόσφερε μ᾿ εὐγνωμοσύνη ἀπό τήν ψυχή σου πού χηρεύει, τά δύο λεπτά, ἐννοῶ τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη. Καί θά τίς δεχτεῖ, τό γνωρίζω καλά, περισσότερο ἀπό πλῆθος ἀρετῶν πού προσφέρουν πολλοί στό θησαυροφυλάκιο τῆς σωτηρίας (Μαρκ. ιβ΄ : 41- 43). Ἄν πάλι, σάν ἄλλος Λάζαρος (Ἰω. ια΄:20-44),ἔχεις ἀνάγκη ν᾿ ἀναστηθεῖς ἐπειδή νεκρώθηκες ἀπό τά πάθη, αὐτές σάν γνήσιες ἀδερφές, τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη, πρότεινέ τις μεσίτριες πρός Αὐτόν, καί ὁπωσδήποτε θά ἐπιτύχεις τό ποθούμενο.
«Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί, καὶ ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ
ἐν τῷ Θεῷ μένει καὶ ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ»
Α΄ Ἰω. δ΄: 16
11. Δέ θά κολαστοῦμε στή μέλλουσα ζωή γιατί ἁμαρτήσαμε, οὔτε θά καταδικαστοῦμε γι᾿ αὐτό, ἀφοῦ ἡ φύση μας εἶναι δεκτική τροπῆς καί ἀλλοιώσεως· θά κολαστοῦμε ἐπειδή ἁμαρτήσαμε καί δέ μετανοήσαμε, οὔτε στραφήκαμε ἀπό τόν κακό δρόμο μας πρός τόν Κύριο, ἐνῶ μᾶς δόθηκε ἐξουσία καί καιρός γιά μετάνοια, ὥστε ν᾿ ἀποδείξομε τό Θεό ἀγαθό -ὅπως καί εἶναι- κι ὄχι ἐμπαθή, ἀντίθετα, μέ τό νά μᾶς ἐκδικεῖται κατά κάποιο τρόπο καί νά ὀργίζεται. Πλήν ὅμως ὁ Θεός τιμωρεῖ τήν κακία, κι ὄχι ἐμᾶς, γιατί εἶναι ἐλεύθερος ἀπό κάθε πάθος κι ἀπό κάθε ἐκδικητικότητα, ἄν καί λέγεται ὅτι συσχηματίζεται μέ τά ἔργα καί τίς διαθέσεις μας, σάν καθρέφτης, καί ἀνταποδίδει στόν καθένα ἀνάλογα μέ ὅσα ἔπραξε στή ζωή.
« ὁ δέ κατεργασάμενος ἡμᾶς εἰς αὐτό τοῦτο Θεός,
ὁ καί δούς ἡμῖν τόν ἀρραβῶνα τοῦ πνεύματος.»
Β΄ Κορ. ε΄ : 5
12. Καί ἄν ἀκόμη ἐξασκεῖς τήν καθαρή προσευχή, ἡ ὁποία ἑνώνει ἄυλα τόν ἄυλο νοῦ μέ τό Θεό, καί ἔφτασες νά δεῖς σάν σέ καθρέφτη τήν κατάσταση πού σέ περιμένει μετά τό τέλος αὐτῆς τῆς ζωῆς, ἐπειδη δέχτηκες τόν ἀρραβώνα τοῦ Πνεύματος (Β΄ Κορ. ε΄ : 5) καί ἀπόκτησες μέσα σου τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Λουκ. ιζ΄ : 21) μέ κάθε αἴσθηση καί πληροφορία, μήν ἀνεχθεῖς νά ἀπολυθεῖς ἀπό τή σάρκα χωρίς πρόγνωση τοῦ θανάτου. Ἀλλά καί νά παρακλεῖς ἀκούραστα γι᾿ αὐτό καί νά ἔχεις καλή ἐλπίδα ὅτι θά τό ἐπιτύχεις, πλησιάζοντας τήν ἔξοδο σου, ἄν σέ συμφέρει. Καί νά ἑτοιμάζεις γι᾿ αὐτήν ἀδιάκοπα, ἀπορρίπτοντας κάθε δειλία.
Ἔτσι θά μπορέσεις, ἀφοῦ διασχίσεις τόν ἀέρα καί ξεφύγεις τά πονηρά πνεύματα, νά διαβεῖς θαρραλέα καί ἄφοβα τίς οὐράνιες ἁψίδες. Καί ἀφοῦ συνταχθεῖς μέ τίς ἀγγελικές τάξεις καί προστεθεῖς στούς ἐκλεκτούς καί δικαίους πού ὑπῆρξαν ἀπό τήν ἀρχή τοῦ κόσμου, θά θεωρεῖς τό Θεό ὅσο εἶναι ἐφικτό· δηλαδή θά δέχεσαι τά ἀγαθά πού πηγάζουν ἀπ᾿ Αὐτόν καί θά βλέπεις τό Λόγο τοῦ Θεοῦ ν᾿ ἀκτινοφωτοβολεῖ τά ὑπερουράνια, καί μαζί μέ τήν ἄχραντη σάρκα Του νά λατρεύεται συγχρόνως μέ τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα σέ κοινή προσκύνηση ἀπ᾿ ὅλη τήν ἐπουράνια στρατιά κι ἀπ᾿ ὅλους τούς Ἁγίους. Ἀμήν.
« Θαρροῦντες οὖν πάντοτε καί εἰδότες ὅτι ἐνδημοῦντες
ἐν τῷ σώματι ἐκδημοῦμεν ἀπό τοῦ Κυρίου·
διά πίστεως γάρ περιπατοῦμεν, οὐ διά εἴδους·
θαρροῦμεν δέ καί εὐδοκοῦμεν μᾶλλον ἐκδημῆσαι ἐκ
τοῦ σώματος καί ἐνδημῆσαι πρός τόν Κύριον.»Β΄ Κορ. ε΄ : 6 – 8
Σ᾿ Αὐτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση,
τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀπό τό βιβλίο: «ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ» τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν
Τόμος Β΄
Ἐκδόσεις: «Τό περιβόλι τῆς Παναγίας»