Λόγος τοῦ Ἁγίου Ἱωάννου Χρυσοστόμου εἰς τὸν τετραήμερον Λαζάρον

Λόγος τοῦ Ἁγίου Ἱωάννου Χρυσοστόμου εἰς τὸν τετραήμερον Λαζάρον
 

P G  ΤΟΜΟΣ 50

αʹ. Σήμερον εκ νεκρών εγειρόμενος ο Λάζαρος πολλών και διαφόρων σκανδάλων την λύσιν ημίν χαρίζεται. Και γαρ ουκ οίδ’ όπως το ανάγνωσμα τούτο καί τοις αιρετικοίς δέδωκε λαβήν, και τοις Ιουδαίοις αντιλογίας αφορμήν, ουκ εξ αληθείας, μη γένοιτο, αλλ’ εκ της εκείνων κακοτέχνου ψυχής. Πολλοί μέν γαρ των αιρετικών λέγουσιν, ότι ουχ όμοιος ο Υιός τω Πατρί. Διά τι; Ότι εδεήθη, φησί, προσευχής ο Χριστός εις το εγείραι τον Λάζαρον· ει μη γαρ προσηύξατο, ουκ αν ήγειρε τον Λάζαρον. Και πως έσται, φησίν, όμοιος ο προσευξάμενος τω δεξαμένω τήν ικεσίαν; ο μέν γαρ προσεύχεται, ο δε την προσευχήν παρά του ικετεύοντος εδέξατο. Βλασφημούσι δε μη νοούντες όπως συγκαταβάσεως ην και της των παρόν των ένεκα ασθενείας η προσευχή. Επεί, ειπέ μοι, τις μείζων, ο νίπτων τους πόδας, ή εκείνος, ου νίπτει τους πόδας;

Πάντως ότι εκείνος μείζων ου ένιψε τους πόδας ο νίπτων. Αλλ’ ο Σωτήρ ένιψε τους πόδας του προδότου Ιούδα· μετά γαρ των μαθητών ην. Τις άρα μείζων, ο προδότης Ιούδας του Δεσπότου Χριστού, επείπερ ο Χριστός ένιψε τους πόδας αυτού; Μή γένοιτο. Τι δε ταπεινότερόν εστι, το νίψαι τους πόδας, ή το προσεύξασθαι; πάντως ότι το νίψαι τους πόδας. Ο ουν το ταπεινότερον μη παραιτησάμενος ποιήσαι, πώς το υψηλότερον παρητήσατο αν ποιήσαι; Αλλά πάν διά την των παρόντων ασθένειαν εγένετο Ιουδαίων, ως προϊών ο λόγος αποδείξει. Αλλά καί Ιουδαίοι λαβόντες εντεύθεν αντιλογίας αφορμήν, λέγουσι· πως τούτον οι Χριστιανοί Θεόν έχουσι, τον και τον τόπον αγνοήσαντα, ένθα τεθνηκώς κατέκειτο Λάζαρος; επειδήπερ έλεγεν ο Σωτήρ ταις περί Μάρθαν και Μαρίαν αδελφαίς Λαζάρου, Που τεθείκατε αυτόν; Είδες, φησίν, άγνοιαν; είδες ασθένειαν; ο και τον τόπον αγνοήσας, ούτος Θεός; Αλλ’ ερώ προς αυτούς, ουχ ούτως έχων, αλλά τήν αντίθεσιν αυτών καταισχύναι βουλόμενος. Ηγνόησε, λέγεις, ο Χριστός, ω Ιουδαίε, διά το ειπείν, Που τεθείκατε αυτόν; Ουκούν και ο Πατήρ ηγνόησεν εν τω παραδείσω, πού κέκρυπτο ο Αδάμ· περιήρχετο γαρ ως επιζητών αυτόν εν τω παραδείσω, λέγων· Αδάμ, που ει; αντί του, που εκρύβης;

Διά Τι το πρότερον ουκ είπε τον τόπον, όθεν μετά παρρησίας ωμίλει τω Θεώ ο Αδάμ; Αδάμ, που ει; Κακείνος τι; Τής φωνής σου ήκουσα περιπατούντος εν τω παραδείσω, και εφοβήθην, ότι γυμνός ειμι, και εκρύβην. Ει ταύτην, ω Ιουδαίε, άγνοιαν καλείς, κακείνην κάλεσον άγνοιαν· έλεγε γαρ ο Χριστός ταις περί Μάρθαν καί Μαρίαν, Που τεθείκατε αυτόν; Ταύτην ουν άγνοιαν καλείς; Τι ουν λέγεις, όταν ακούσης του Θεού λέγοντος τω Κάϊν, Που Άβελ ο αδελφός σου; Τι λέγεις; ει ταύτην άγνοιαν καλείς, κακείνην άγνοιαν κάλεσον. Λάβε και ετέραν απόδειξιν από της θείας Γραφής. Είπεν ο Θεός τω Αβραάμ, Κραυγή Σοδόμων και Γομόρρας ήκει προς με. Καταβάς ουν όψομαι ει κατά την κραυγήν αυτών την ερχομένην προς με συντελούνται· ει δε μη, ίνα γνώ. Ο ειδώς τά πάντα πρίν γενέσεως αυτών, ο ετάζων καρδίας και νεφρούς ο Θεός, ο ειδώς τους διαλογισμούς των ανθρώπων μονώτατος, έλεγε· Καταβάς ουν όψομαι ει κατά την κραυγήν αυτών την ερχομένην προς με συντελούνται· ει δε μη, ίνα γνω. Ει εκείνο αγνοίας, και τούτο αγνοήσαί εστιν. Αλλ’ ούτε ο Πατήρ κατά την παλαιάν Διαθήκην ηγνόησεν, ούτε ο Υιός κατά την καινήν Διαθήκην. Τι ουν εστι, Καταβάς όψομαι ει κατά την κραυγήν αυτών την ερχομένην προς με συντελούνται· ει δε μη, ίνα γνω; Ακοή, φησίν, ήλθε προς με. Αλλά θέλω πάλιν ακριβέστερον δι’ αυτών των πραγμάτων την πείραν λαβείν, ουχ ότι εγώ αγνοώ, αλλ’ ότι διδάξαι βούλομαι τους ανθρώπους, μη απλώς τοις λόγοις προσέχειν, μηδέ, εάν είπη τις τι κατά του ετέρου, πιστεύειν ευχερώς· αλλά πρότερον αυ τους ψηλαφήσαντας ακριβώς και δι’ αυτών των πραγμάτων την πείραν καταμαθόντας, ούτω πιστεύειν χρη. Και διά τούτο εν Γραφή ετέρα έλεγε· Μη πιστεύετε παντί λόγω. Ουδέν γαρ ούτως ανατρέπει την ζωήν των ανθρώπων, ως το ταχέως πιστεύειν τινά τοις λογισμοίς. Τούτο και ο προφήτης Δαυΐδ προφητεύων έλεγε, Τον καταλαλούντα λάθρα τον πλησίον αυτού, τούτον εξ εδίωκον.

βʹ. Είδες πως ουκ εγένετο άγνοια τω Σωτήρι εν τω ειπείν, πού τεθείκατε αυτόν, ως ουδέ τω Πατρί εν τω ειπείν τω Αδάμ, που ει, ή τω Κάϊν, που ο αδελφός σου Άβελ, ή, Καταβάς όψομαι ει κατά την κραυγήν αυτών την ερχομένην προς με συντελούνται· ει δε μη, ίνα γνω. Ουκούν ώρα δή λοιπόν προς εκείνους παρατάξασθαι τους λέγοντας, ότι δι’ ασθένειαν ο Χριστός προσευξάμενος ήγειρε τον Λάζαρον. Προσέχετε δή, αγαπητοί, μετά πάσης ακριβείας, παρακαλώ. Ετελεύτησε τοίνυν ο Λάζαρος, και ουκ ην εν τοις τόποις εκείνοις ο Ιησούς, αλλ’ εν τη Γαλιλαία, καί έλεγε τοις μαθηταίς αυτού· Λάζαρος ο φίλος ημών κεκοίμηται. Εκείνοι δε νομίζοντες ότι περί του ύπνου τούτου διαλέγεται, λέγουσιν αυτώ· Κύριε, ει κεκοίμηται, σωθήσεται. Λέγει αυτοίς φανερώς ο Ιησούς, Λάζαρος απέθανεν. Έρχεται λοιπόν ο Σωτήρ εν τοις Ιεροσολύμοις εις τον τόπον όπου ο Λάζαρος έκειτο, καί απαντά αυτώ η αδελφή του Λαζάρου, και λέγει αυτώ· Κύριε, ει ης ώδε, ουκ αν απέθανέ μου ο αδελφός.

 

Ει ης ώδε. Ασθενείς, ω γύναι. Ουκ επίσταται νυν η γυνή ότι και μη παρών ο Χριστός σωματικώς, παρήν τη της θεότητος εξουσία· αλλά τη του σώματος παρουσία επιμετρείται του διδασκάλου την δύναμιν. Λέγει αυτώ η Μάρθα, Κύριε, ει ης ώδε, ουκ αν απέθανέ μου ο αδελφός. Και νυν, φησίν, οίδα ότι όσα αν αιτήση τον Θεόν, δίδωσί σοι. Ο Σωτήρ ουν προς την αίτησιν αυτής ποιεί την προσευχήν. Ου γάρ προσευχής εδέετο ο Θεός, ίνα τον νεκρόν εγείρη. Μη γαρ και άλλους νεκρούς ουκ ήγειρεν; Ότε υπήντησέ τινα εκφερόμενον εν τη πύλη νεκρόν, μόνον ήψατο της σορού, και ανέστησε τον νεκρόν. Μη προσευχής εδεήθη τότε εις το εγείραι τον τεθνεώτα; Και πάλιν άλλοτε μόνον λόγω είπεν επί της κόρης, Ταλιθά κούμι, καί ευθέως παρέδωκεν αυτήν τοις γονεύσιν αυτής υγιή. Μη προσευχής εδεήθη τότε; Καί Τι λέγω περί του διδασκάλου; οι μαθηταί αυτου λόγω μόνω τους νεκρούς ήγειραν. Πέτρος την Ταβιθάν ου λόγω διήγειρε; Παύλος ου διά των ιματίων αυτου πολλά σημεία πεποίηκε;

Μάθε δε και το παραδοξότερον τούτων. Η σκιά των αποστόλων νεκρούς ήγειρεν. Έφερον γάρ, φησίν, επί κραββάτων τους κακώς έχοντας, ίνα καν η σκιά Πέτρου επισκιάζη τινί αυτών, και ευθέως διηγείροντο. Τι ουν; η σκιά των μαθητών διήγειρε τους νεκρούς, και ο διδάσκαλος προσευχής εδέετο, ίνα τον νεκρόν εγείρη; Αλλά διά την ασθένειαν της γυναικός ποιεί την προσευχήν ο Σωτήρ· λέγει γαρ αυτώ, Κύριε, ει ης ώδε, ουκ αν απέθανέ μου ο αδελφός· και νυν οίδα, ότι όσα αν αιτήση τον Θεόν, δίδωσί σοι ο Θεός. Προσευχήν ήτησας, προσευχήν δίδωμι. Κείται η πηγή· οίον, εάν τις προσενέγκη αγγείον, γεμίζει αυτό· εάν η μέγα, μέγα λαμβάνει· εάν η μικρόν, μικρόν λαμβάνει. Αύτη τοίνυν προσευχήν ήτησε, και δίδωσι προσευχήν ο Σωτήρ. Άλλος είπεν, Ουκ ειμί άξιος, ίνα μου υπό την στέγην εισέλθης, αλλά μόνον, γενηθήτω σοι, ειπέ λόγω, και ιαθήσεται ο παίς μου· και είπεν αυτώ ο Σωτήρ· Κατά τήν πίστιν σου γενηθήτω σοι. Άλλος είπε, Δεύρο, θεράπευσόν μου την θυγατέρα· καί είπεν αυτώ, Ακολουθήσω σοι. Πρός τας προαιρέσεις τοίνυν των ανθρώπων και η θεραπεία του ιατρού προσάγεται.

Άλλη πάλιν ήψατο του κρασπέδου του ιματίου αυτου λάθρα, και λάθρα τήν θεραπείαν εκαρπώσατο· έκαστος ως επίστευε και την θεραπείαν ελάμβανε. Αύτη λέγει, οίδα ότι όσα αν αιτήση τον Πατέρα, δίδωσί σοι ο Πατήρ· και επειδή προσευχήν ήτησεν η Μάρθα, προσευχήν δίδωσιν ο Σωτήρ, ουκ αυτός της προσευχής επιδεόμενος, αλλά την της γυναικός ασθένειαν συμπεριφερόμενος, και ίνα δείξη, ότι ουκ έστιν αντίθεος, αλλ’ ότι και ό αν αυτός ποιή, τούτο και ο Πατήρ ποιεί. Έπλασεν ο Θεός εξ αρχής τον άνθρωπον· αμφοτέρων εγένετο το πλάσμα· Ποιήσωμεν γάρ, φησίν, άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν. Πάλιν ηθέλησε τον ληστήν εις τον παράδεισον εισενεγκείν, και ευθέως λόγον είπε, και τον ληστήν εις τον παράδεισον εισήγαγε, και ουκ εδεήθη προσευχής, καίτοι γε πάντας τους μετά τον Αδάμ κωλύσας ην ο Χριστός εξ εκείνης της εισόδου· έθηκε γαρ την φλογίνην ρομφαίαν φυλάττειν τον παράδεισον. Αλλ’ αυθεντία Χριστός τον παράδεισον ηνέωξε, και τον ληστήν εισήγαγε. Ληστήν, Δέσποτα, εισάγεις εις τον παράδεισον; Ο Πατήρ ο σός διά μόνην αμαρτίαν τον Αδάμ εξήγαγεν εκ του παραδείσου, και συ τον ληστήν εισάγεις, τον μυρίοις κακοίς και μυρίαις παρανομίαις υπεύθυνον; και απλώς ούτω διά μίαν φωνήν εις τον παράδεισον αυτόν εισάγεις; Ναι· ούτε γαρ εκείνο χωρίς εμού γέγονεν, ούτε τούτο χωρίς του Πατρός μου· αλλά και τούτο εμόν, κακείνο του Πατρός μου. Εγώ γαρ εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί.

γʹ. Και ίνα ίδης, ότι ουκ εγένετο προσευχής έργον το αναστήναι τον νεκρόν, άκουσον της προσευχής. Τι γάρ φησιν; Ευχαριστώ σοι, Πάτερ, ότι ήκουσάς μου. Τι ουν; τούτο προσευχής είδός εστι, τούτο τύπος ικεσίας; Ευχαριστώ σοι, ότι ήκουσάς μου. Εγώ δέ, φησίν, ήδειν ότι πάντοτέ μου ακούεις. Ει ουν οίδας, ω Κύριε, ότι πάντοτέ σου ακούει ο Πατήρ, Τι λοιπόν περί ων οίδας παρενοχλείς; Εγώ μεν, φησίν, οίδα ότι πάντοτέ μου ακούει ο Πατήρ, Αλλά διά τον περιεστώτα όχλον είπον, ίνα γνώσι πάντες, ότι σύ με απέστειλας. Μη τι διά τον νεκρόν προσηύξατο; μη ικέτευσεν ίνα αναστή ο Λάζαρος; μη είπε· Πάτερ, κέλευσον τον θάνατον υπακούσαι; μη είπε, Πάτερ, κέλευσον τω άδη, μη τας πύλας αποκλείση, αλλά προθύμως τον νεκρόν αποδούναι; Αλλά διά τον περιεστώτα τούτον όχλον είπον, φησίν, ίνα γνώσι πάντες, ότι συ με απέστειλας. Ουκούν ουκ έστι το γινόμενον σημείον, αλλά κατήχησις των παρόντων. Είδες πως ουκ εγένετο η προσευχή διά τον νεκρόν, αλλά διά τους παρόντας απίστους, ίνα γνώσι, φησίν, ότι συ με απέστειλας. Και πως έχομεν γνώναι, φησίν, ότι αυτός σε απέστειλε;

Πρόσεχε, παρακαλώ, μετά πάσης ακριβείας. Ιδού, φησί, μετά της εμής αυθεντίας καλώ τον νεκρόν· ιδού τη οικεία εξουσία επιτάττω τω θανάτω· καλώ τον Πατέρα πατέρα· καλώ και τον Λάζαρον εκ του τάφου. Ει ουκ έστι το πρώτον αληθές, μηδέ τούτο γενέσθω· ει δε αληθώς ο Πατήρ πατήρ, υπακουέτω και ο νεκρός πρός διδασκαλίαν των παρόντων. Τι γαρ ο Χριστός έλεγε; Λάζαρε, δεύρο έξω. Ότε γέγονεν η προσευχή, ουκ ανέστη ο νεκρός· αλλ’ ότε είπε, Λάζαρε, δεύρο έξω, τότε ανέστη ο νεκρός. Ω τυραννίς του θανάτου· ω τυραννίς της δυνάμεως εκείνης της κατεχούσης την ψυχήν· ω άδη, προσευχή γέγονε, και ουκ απολύεις τον νεκρόν; Ουχί, φησί. Διά τι; Ότι ου προσετάχθην. Δέσμιός ειμι αυτόθι κατέχων τον υπεύθυνον· εάν μη προσταχθώ, φησίν, ουκ απολύω· η γαρ προσευχή, φησίν, ου δι’ εμέ γέγονεν, αλλά διά τους παρόντας απίστους. Εγώ γάρ, εάν μη προσταχθώ, ουκ απολύω τον υπεύθυνον· αναμένω την φωνήν, ίνα απολύσω την ψυχήν. Λάζαρε, δεύρο έξω.

Ήκουσε του δεσποτικού προστάγματος ο νεκρός, και ευθέως του θανάτου τους νόμους παρέλυσεν. Αισχυνέσθωσαν οι αιρετικοί, και απολέσθωσαν από προσώπου της γής. Και γαρ απέδειξεν ο λόγος, ότι ου διά την του νεκρού ανάστασιν γέγονεν η προσευχή, αλλά διά την των τότε παρόντων απίστων ασθένειαν. Λάζαρε, δεύρο έξω. Και διά Τι ονομαστί τον νεκρόν εκάλεσε; Διά τι; Ίνα μη την φωνήν απολελυμένην εις τους νεκρούς αποτείνας, πάντας τους εν τοις τάφοις εγείρη, διά τούτό φησι, Λάζαρε, δεύρο έξω. Σε μόνον επί του παρόντος τέως ανακαλούμαι όχλου, ίνα διά του μέρους και την των μελλόντων επιδείξω δύναμιν· ο γαρ ένα εγείρας εγώ, την οικουμένην ανιστώ· Εγώ γάρ ειμι η ανάστασις και η ζωή. Λάζαρε, δεύρο έξω. Και εξήλθεν ο νεκρός δεδεμένος κειρίαις. Ω των παραδόξων πραγμάτων· ο την ψυχήν εκ των δεσμών του θανάτου λύσας, ο τας πύλας του άδου διαρρήξας, ο πύλας χαλκάς και μοχλούς σιδηρούς συντρίψας, και την ψυχήν εκ των δεσμών του θανάτου ελευθερώσας, ουκ ηδύνατο και τας κειρίας λύσαι του νεκρού;
 

Ναι, ηδύνατο· αλλά κελεύει τοις Ιουδαίοις λύσαι τας κειρίας, ας αυτοί πρότερον ενταφιάζοντες έσφιγξαν, ίνα των οικείων δεσμών επιγνώσωσι τά γνωρίσματα, ίνα τη πείρα μάθωσιν, εξ ων έπραξαν, ότι Λάζαρός εστιν ο παρ’ αυτών ενταφιασθείς, και Χριστός εστιν ο κατ’ ευδοκίαν του Πατρός παραγενόμενος εις τον κόσμον,
ο ζωής και θανάτου την εξουσίαν έχων.
 

Αυτώ η δόξα και το κράτος σύν τώ ανάρχω σου Πατρί και τω παναγίω και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
 

Αμήν.