Η εορτή της Μεσοπεντηκοστής.
Καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη
Σε
λίγους πιστούς είναι γνωστή η εορτή, αυτή. Εκτός από τους ιερείς και
μερικούς άλλους χριστιανούς, που έχουν ένα στενότερο σύνδεσμο με την
Εκκλησία μας, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή της. Λίγοι
είναι εκείνοι που εκκλησιάζονται κατ’ αύτη και οι περισσότεροι δεν
υποπτεύονται καν, ότι την Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου
πανηγυρίζει η Εκκλησία μία μεγάλη δεσποτική εορτή, την εορτή της
Μεσοπεντηκοστής.
Στα
λειτουργικά βιβλία, στο Πεντηκοστάριο, βλέπει κανείς τα ίχνη της
παλαιάς της λαμπρότητας. Παρουσιάζεται σαν μία μεγάλη δεσποτική εορτή,
με τα εκλεκτά της τροπάρια και τους διπλούς της κανόνες, έργα των
μεγάλων υμνογράφων, του Θεοφάνους και του Ανδρέου Κρήτης, με τα
αναγνώσματά της και την επίδρασή της στις προ και μετά από αυτήν
Κυριακές και με την παράταση του εορτασμού της επί οκτώ ημέρες κατά τον
τύπο των μεγάλων εορτών του εκκλησιαστικού έτους.
Ποιό
όμως είναι το θέμα της ιδιορρύθμου αυτής εορτής; Όχι πάντως κανένα
γεγονός της ευαγγελικής ιστορίας. Το θέμα της είναι καθαρά εορτολογικό
και θεωρητικό. Η Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής είναι η 25η από του Πάσχα
και η 25η προ της Πεντηκοστής ημέρα. Σημειώνει το μέσον της περιόδου των
50 μετά το Πάσχα εορτάσιμων ημερών. Είναι δηλαδή ένας σταθμός, μία
τομή.
Χωρίς
δηλαδή να έχει δικό της θέμα η ημέρα αυτή συνδυάζει τα θέματα, του
Πάσχα αφ’ ενός και της επιφοιτήσεως του αγίου Πνεύματος αφ’ ετέρου, και
«προφαίνει» τη δόξα της αναλήψεως του Κυρίου, που θα εορταστεί μετά από
15 ημέρες. Ακριβώς δε αυτό το μέσον των δύο μεγάλων εορτών έφερνε στο
νου και ένα εβραϊκό επίθετο του Κυρίου, το «Μεσ¬σίας». Μεσσίας στα
ελληνικά μεταφράζεται Χριστός. Αλλά ηχητικά θυμίζει το μέσον. Έτσι και
στα τροπάρια και στο συναξάριο της ημέρας η παρετυμολογία αυτή γίνεται
αφορμή να παρουσιασθεί ο Χριστός σαν Μεσσίας - μεσίτης Θεού και
ανθρώπων, «μεσίτης και διαλλάκτης ημών και του αιωνίου αυτού Πατρός».
Μεσούσης
της εορτής του ιουδαϊκού Πάσχα ο Χριστός ανεβαίνει στο ιερό και
διδάσκει. Η διδασκαλία Του προκαλεί τον θαυμασμό, αλλά και ζωηρή
αντιδικία μεταξύ αυτού και του λαού και των διδασκάλων. Είναι Μεσσίας ο
Ιησούς ή δεν είναι; Είναι η διδασκαλία Του εκ Θεού ή δεν είναι; Νέο
λοιπόν θέμα προστίθεται: ο Χριστός είναι ο διδάσκαλος. Αυτός που ενώ δεν
έμαθε γράμματα κατέχει το πλήρωμα της σοφίας, γιατί είναι η Σοφία του
Θεού που κατασκεύασε τον κόσμο. Ακριβώς από αυτόν τον διάλογο εμπνέεται
μεγάλο μέρος της υμνογραφίας της εορτής. Εκείνος που διδάσκει στο ναό,
στο μέσον των διδασκάλων του ιουδαϊκού λαού, στο μέσον της εορτής, είναι
ο Μεσσίας, ο Χριστός, ο Λόγος του Θεού. Αυτός που αποδοκιμάζεται από
τους δήθεν σοφούς του λαού Του είναι η του Θεού Σοφία.
Αυτή
με λίγα λόγια είναι η εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Η έλλειψη ιστορικού
υπόβαθρου της στέρησε τον απαραίτητο εκείνο λαϊκό χαρακτήρα, που θα την
έκανε προσφιλή στον πολύ κόσμο. Και το εντελώς θεωρητικό της θέμα δεν
βοήθησε τους χριστιανούς, που δεν είχαν τις απαραίτητες θεολογικές
προϋποθέσεις, να ξεπεράσουν την επιφάνεια και να εισδύσουν στην
πανηγυριζόμενη δόξα του διδασκάλου Χριστού, της Σοφίας και Λόγου του
Θεού, της πηγής του ακένωτου ύδατος. Συνέβη με αυτή κάτι ανάλογο με
εκείνο που συνέβη με τους περίφημους ναούς της του Θεού Σοφίας, που αντί
να τιμώνται στο όνομα του Χριστού ως Σοφίας του Θεού, προς τιμήν του
οποίου ανεγέρθησαν, κατάντησαν, για τους ιδίους λόγους, να πανηγυρίζουν
στην εορτή της Πεντηκοστής ή του αγίου Πνεύματος ή της αγίας Τριάδος ή
των Εισοδίων ή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή και αυτής της μάρτυρος
Σοφίας και των τριών θυγατέρων της Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης.
