ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ ΤΟΥ ΚΡΗΤΟΣ

Ἡ πρώτη εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Πορταΐτισσας ἱστορήθηκε τό 1906 καί φυλάσσεται στην ἱερά μονή Ἁγίας Τριάδος τῆς Αἴγινας πού ἵδρυσε ὁ ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως.
 

Ἡ δεύτερη εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Γλυκοφιλούσας, τῆς ἴδιας ἐποχῆς, βρίσκεται σἐ προσκυνητάρι στόν μητροπολιτικό ναό τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ τῆς Θεσσαλονίκης,

Οἱ εἰκόνες αὐτές εἶναι ἔργα τοῦ ἐργαστηρίου τῆς καλύβης Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Τό ἐργαστήριο ἵδρυσε ὁ ἱερομόναχος Πανάρετος Πολυκάρπου ἐκ Κρήτης (†1943). Αὐτός εἶχε ὑποτακτικούς τό Νικόδημο μοναχό ἐκ Χανίων καί τόν ἱεροδιάκονο Πανάρετο τό νεώτερο ἐκ Λέσβου (†1950), τό μοναχό Χρυσόστομο ἀπό τά Χανιά καί τό μοναχό Ἰωσήφ ἐκ Συκολόγου Βιάννου Κρήτης (†1940). Ὅλοι τους, πλήν τοῦ Χρυσοστόμου ἁγιογραφοῦσαν, ὑπογράφοντας «Νικοδημαῖοι», μετά τήν κοίμηση τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου.

  Ὁ ἱερομόναχος Πανάρετος ἦλθε στά Καυσοκαλύβια τήν πρώτη δεκαετία τοῦ 20οῦ αἰώνα προερχόμενος ἀπό τό ἡσυχαστήριο τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς τῶν Κατουνακίων, ὅπου ζοῦσε ὡς ὑποτακτικός τοῦ ἔγκλειστου γέροντα Πολυκάρπου, πού προερχόταν ἀπό τή Λαύρα τοῦ Ἁγ. Σάββα τῶν Ἱεροσολύμων. Κοινοβίασε στήν καλύβη τῆς Μεταμορφώσεως τῶν Καυσοκαλυβίων. Διατηροῦσε στενές πνευματικές σχέσεις μέ τόν ἅγ. Νεκτάριο Πενταπόλεως, τοῦ ὁποίου ἐξέδωσε καί προλόγισε τό ἔργο τοῦ Μελέτη ἱστορική περί αἰτιῶν τῶν σχίσματος (Ἀθῆναι 1911). Ὁ ἴδιος συνέθεσε καί ἐξέδωσε τό ἔργο Ὀρθόδοξος Λυρική Πανοπλία (Ἀθῆναι 1927). Διακόνησε ὡς οἰκονόμος στό μετόχι τῆς Ἀναλήψεως τῆς μονῆς Σίμωνος Πέτρας στόν Βύρωνα τῶν Ἀθηνῶν, ἐνῶ ἔζησε καί στή μονή Μεταμορφώσεως τῶν Μολάων Λακωνίας, τήν ὁποία ἵδρυσε ὁ ἴδιος καί ἀργότερα, τό 1928, στή μονή Ζωοδόχου Πηγῆς Ἁγιᾶς ἤ Ἁγίας Ἄνδρου, ὅπου καί ἐκοιμήθη τό 1943. 

Ὅταν ἀναχώρησε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, διατήρησε τήν πνευματική ἐπικοινωνία μέ τή συνοδεία του, πού παρέμεινε στήν καλύβη τῆς Μεταμορφώσεως στά Καυσοκαλύβια. Σέ ἐπιστολή του τοῦ ἔτους 1933 πρός τόν διάδοχό του στή γεροντία τῆς Καλύβης μοναχό Νικόδημο, ὁ ἀρχιμανδρίτης Πανάρετος, συμβούλευε τούς πατέρες τῆς συνοδείας, μεταξύ ἄλλων, σχετικά μέ τήν ἐξάσκηση τῆς ἁγιογραφικῆς τους τέχνης: «... Προσέχετε δέ καί τήν ἐργασίαν σας νά μήν ἀμελῆτε... σᾶς συμβουλεύω, ἐντός τοῦ Ἁγίου Ὄρους νά ἐργάζεσθε, ἔστω καί μέ ὁλίγον κέρδος. Θά κερδίσετε τήν εἰρήνην καί τήν ἡσυχίαν σας. Εἶναι ὀλίγον κέρδος αὐτό; Εἰς τήν πτωχείαν ἀναπαύεται ἤ ἀποκαλύπτεται ὁ Χριστός διότι ἐνανθρωπήσας, ταύτην ἐνεδύσατο ἑκουσίως ὁ πανάγαθος καί φιλάνθρωπος Κύριος». Ἐκτός ἀπό τά παραπάνω δύο ἔργα τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου ἀναφέρουμε δύο εἰκόνες τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἔφιππου, πού βρίσκονται στήν γενέτειρά του Κρήτη, ἡ μία, ἔργο τοῦ ἔτους 1909, διά χειρός «Παναρέτου μοναχοῦ τοῦ Κρητός» στό καθολικό τῆς μονῆς Ἁγ. Γεωργίου Γοργολαΐνη, καί ἡ δεύτερη στό καθολικό τῆς μονῆς Ἁγ. Γεωργίου Ἐπανωσήφη.

Περισσότερα στοιχεῖα γιά τό εἰκονογραφικό ἐργαστήριο τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου στή μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου:

«Τά εἰκονογραφικά ἐργαστήρια τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων (19ος-20 ός αἰ.)"

 Πρακτικά Β’ Ἐπιστημονικοῦ Συμποσίου Νεοελληνικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης (Βυζαντινό καί Χριστιανικό Μουσεῖο, 26-27 Νοεμβρίου 2010), Ἀθήνα 2012, σ. 411-435.