Iσχύουν τα Μυστήρια που τελεί ένας «κακός» λειτουργός;

Iσχύουν τα Μυστήρια που τελεί ένας «κακός» λειτουργός;

Μελέτη του Στέλιου Μπαφίτη

Η διαχρονική απάντηση της Εκκλησίας είναι ότι ισχύουν, διότι το Μυστήριο δεν εξαρτάται από τον ιερέα ως άνθρωπο αλλά από το χάρισμα της ειδικής ιεροσύνης. Σαφώς, οι λειτουργοί του Κυρίου οφείλουν να είναι «τύποι του ποιμνίου», όπως αναφέρει ο απόστολος Πέτρος. Όμως, από την άλλη μεριά, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τις προειδοποιήσεις των αποστόλων και της Γραφής ότι μέσα στην Εκκλησία του Χριστού πέρα από τους άξιους λειτουργούς, θα υπάρξουν και άνθρωποι που δεν θα τιμήσουν την θέση τους και μάλιστα θα γίνουν και αιτία σκανδαλισμού των αδυνάτων. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της Καινής Διαθήκης:

«Προσέχετε λοιπόν εις εαυτούς και εις όλον το ποίμνιον, εις το οποίον το Πνεύμα το Άγιον σας έθεσεν επισκόπους, διά να ποιμαίνητε την εκκλησίαν του Θεού, την οποίαν απέκτησε διά του ιδίου αυτού αίματος. Διότι εγώ εξεύρω τούτο, ότι μετά την αναχώρησίν μου θέλουσιν εισέλθει εις εσάς λύκοι βαρείς μη φειδόμενοι του ποιμνίου· και εξ υμών αυτών θέλουσι σηκωθή άνθρωποι λαλούντες διεστραμμένα, διά να αποσπώσι τους μαθητάς οπίσω αυτών» (Πράξεις Αγίων Αποστόλων, κ 28-30).

«Προσέχετε τους κύνας, προσέχετε τους κακούς εργάτας» (Προς Φιλιππησίους, γ 2).

«Υπήρξαν όμως και ψευδοπροφήται μεταξύ του λαού, καθώς και μεταξύ σας θέλουσιν είσθαι ψευδοδιδάσκαλοι, οίτινες θέλουσι παρεισάξει αιρέσεις απωλείας, αρνούμενοι και τον αγοράσαντα αυτούς δεσπότην, επισύροντες εις εαυτούς ταχείαν απώλειαν· και πολλοί θέλουσιν εξακολουθήσει εις τας απωλείας αυτών, διά τους οποίους η οδός της αληθείας θέλει βλασφημηθή· και διά πλεονεξίαν θέλουσι σας εμπορευθή με πλαστούς λόγους, των οποίων η καταδίκη έκπαλαι δεν μένει αργή, και η απώλεια αυτών δεν νυστάζει» (Β’ Πέτρου, β 1-3).

Αυτό, είναι μια πραγματικότητα που μπορεί να στηριχτεί σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, και το βλέπουμε επίσης μέσα στην ιστορία. Από την στιγμή που αυτά αναφέρονται, δεν θα πρέπει να σκανδαλιζόμαστε σε καμία περίπτωση. Άλλωστε, να τι μας προτρέπει ο απόστολος Παύλος:

«Αδελφοί, συμμιμηταί μου γίνεσθε και παρατηρείτε τους όσοι περιπατούσιν ούτω, καθώς έχετε τύπον ημάς» (Προς Φιλιππησίους, γ 17). Εμείς καλούμαστε να έχουμε ως παραδείγματα προς μίμηση τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και τους αγίους Του.

Στην περίπτωση των αναξίων λειτουργών, όταν δεν έχουν καθαιρεθεί από σύνοδο της Εκκλησίας, τα Μυστήρια ισχύουν κανονικά. Δεν ισχύει όμως το ίδιο όταν έχουν καθαιρεθεί συνοδικώς, διότι η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού αποφασίζει ήδη από την αποστολική εποχή συνοδικά, εφαρμόζοντας τους λόγους του Ιησού στην πράξη: «Όσα εάν δέσητε επί της γης, θέλουσιν είσθαι δεδεμένα εν τω ουρανώ, και όσα εάν λύσητε επί της γης, θέλουσιν είσθαι λελυμένα εν τω ουρανώ. Πάλιν σας λέγω ότι εάν δύο από σας συμφωνήσωσιν επί της γης περί παντός πράγματος, περί του οποίου ήθελον κάμει αίτησιν, θέλει γείνει εις αυτούς παρά του Πατρός μου του εν ουρανοίς. Διότι όπου είναι δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το όνομά μου, εκεί είμαι εγώ εν τω μέσω αυτών» (Ματθαίος, ιη 18-20).

Απόδειξη για αυτό, μας δίνει το ίδιο το Ευαγγέλιο όταν ο πρωτοστάτης της θανάτωσης του Ιησού, ο Καϊάφας, ως αρχιερέας της χρονιάς εκείνης, έκανε προφητεία δια του Αγίου Πνεύματος, άσχετα αν ο Θεός δεν ενέκρινε ούτε τις αποφάσεις του ούτε τον βίο του.

«ο Καϊάφας, όστις ήτο αρχιερεύς του ενιαυτού εκείνου, είπε προς αυτούς· Σεις δεν εξεύρετε τίποτε, ουδέ συλλογίζεσθε ότι μας συμφέρει να αποθάνη εις άνθρωπος υπέρ του λαού και να μη απολεσθή όλον το έθνος. Τούτο δε αφ' εαυτού δεν είπεν, αλλ' αρχιερεύς ων του ενιαυτού εκείνου προεφήτευσεν ότι έμελλεν ο Ιησούς να αποθάνη υπέρ του έθνους, και ουχί μόνον υπέρ του έθνους, αλλά και διά να συνάξη εις εν τα τέκνα του Θεού τα διεσκορπισμένα» (Ιωάννης, ια 49-52).

Αξίζει να παραθέσουμε τι αναφέρει ο ιερός Χρυσόστομος επί των παραπάνω χωρίων: «Βλέπεις πόση είναι η δύναμις της αρχιερατικής εξουσίας; Διότι, επειδή είχεν αξιωθεί της αρχιεροσύνης εν γένει, αν και ήτο ανάξιος αυτής, προεφήτευσε, χωρίς να γνωρίζει αυτά που έλεγεν· η χάρις εχρησιμοποίησεν μόνο το στόμα, χωρίς να εγγίσει την μιαράν καρδίαν» (Ομιλία 65, Εις το Κατά Ιωάννην). Σε άλλη ομιλία του πάλι από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, αναφέρει ο ιερός πατέρας: «Και αυτά τα λέγω όχι επιδοκιμάζων εκείνους που ασκούν ανάξια την ιεροσύνην, αλλά και ευσπλαχνιζόμενος αυτούς πάρα πολύ και δακρύζων δι’ αυτούς· δεν λέγω όμως ότι είναι δίκαιον δι’ αυτό να κρίνωνται από τους αρχομένους και μάλιστα από τους πάρα πολύ αφελείς, διότι και αν ακόμη ο βίος αυτών είναι πάρα πολύ διεφθαρμένος, συ όμως έαν προσέχης τον εαυτόν σου, δεν θα ζημιωθής ως προς τίποτε σχετικά με εκείνα που παρεδόθησαν εις αυτόν από τον Θεόν· διότι, εάν έκαμε την όνον να ομιλήση και εχάρισε μέσω του μάντεως πνευματικάς ευλογίας και ενήργησε χάριν των Ιουδαίων που εξέκλινον με το ανόητον στόμα και την ακάθαρτον γλώσσαν του Βαλαάμ, πολύ περισσότερο δια σας που είσθε ευγνώμονες απέναντί του, και αν ακόμη οι ιερείς είναι πάρα πολύ φαύλοι, θα κάμη όλα εκείνα που θέλει και θα στείλει το Άγιον Πνεύμα· διότι ούτε ο καθαρός προσελκύει το Πνεύμα εξ αιτίας της καθαρότητός του, αλλά η χάρις είναι εκείνη που επιτελεί το παν…Ο δε ιερεύς δανείζει την γλώσσαν του και δίδει το χέρι του· καθόσον δεν θα ήτο δίκαιον εξ αιτίας της κακίας του άλλου να παραβλάπτωνται εκείνοι που προσέρχονται με πίστιν εις τα σύμβολα της σωτηρίας μας» (Ομιλία 86).

Όπως αναφέρει ο καθηγητής Ανδρούτσος στην Δογματική του, «ο απεργαζόμενος τα μυστήρια δεν είναι ο ιερεύς αλλά ο ιδρυτής αυτών Ιησούς Χριστός, όστις παραμένει εν τω μυστικώ Αυτού σώματι, τη Εκκλησία, ακριβώς καθόσον ενεργεί την απολυτρωτικήν αυτού δύναμιν», και συνεχίζει, «εν τη πράξει της Εκκλησίας απεδοκιμάσθη πάντοτε η εξάρτησις της μυστηριακής πράξεως εκ της προσωπικής πίστεως και εκ της αγιότητος του τελούντος ιερέως» (σελ. 301).

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει στην 8^η ομιλία του Εις την Ά Κορινθίους, «Και δι’ αναξίων ειώθεν ενεργεί ο Θεός και ουδέν του βαπτίσματος η χάρις παρά του βίου του ιερέως παραβλέπεται…Ουδέ γαρ άνθρωπος εις τα προκείμενα εισάγει, αλλά το παν της του Θεού δυνάμεως έργον εστί, κακείνος εστίν ημάς ο μυσταγωγών».

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, αναφέρει στο Πηδάλιο, «πάντες οι παρά Κανόνας και αναξίως χειροτονηθέντες, προ του να καθαιρεθούν υπό Συνόδου, αληθώς ιερείς εισίν. Επειδή καθώς λέγει ο θείος Χρυσόστομος, «Πάντας μεν ο Θεός ου χειροτονεί, δια πάντων δε αυτός ενεργεί, ει και αυτοί είεν ανάξιοι, δια το σωθήναι τον λαόν…Επειδή και δι’ αναξίων η χάρις ενεργεί ου δι’ αυτούς, αλλά δια τους μέλλοντας ωφελήσθαι»…Ο δε Συμεών ο Θεσσαλονίκης λέγει, «δια την χειροτονίαν ενεργεί  η χάρις εις αυτούς, είτε αρχιερείς είναι, είτε ιερείς, δια την σωτηρίαν των προσερχομένων, και όσα μυστήρια εκτελέσουν, είναι τη αληθεία μυστήρια» (σελ. 135, υποσημ. 3).

Πηγές:

Καινή Διαθήκη σε μετάφραση Ν. Βάμβα

Έργα αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, ΕΠΕ, τόμος 14

Δογματική της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας Χ. Ανδρούτσου

Πηδάλιο αγίου Νικοδήμου