Καταργήθηκε
λοιπόν, με απόφαση του υπουργού Παιδείας, η εξέταση του μαθήματος των
Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο. Μια απόφαση που έχει ξεσηκώσει θύελλα
αντιδράσεων μεταξύ φιλολόγων, γονέων, μαθητών αλλά και απλών πολιτών.
Πολλοί μιλούν -και όχι άδικα- για υποβάθμιση του μαθήματος και κατ’
επέκταση του κλάδου των ανθρωπιστικών σπουδών. Ωστόσο το ερώτημα που
προκύπτει, και το οποίο μόνο ένα σχετικά μικρό ποσοστό των πολιτών
σκέφτεται, είναι το εξής: Επιθυμούμε και επιδιώκουμε την επαναφορά του
μαθήματος των αρχαίων στην πρότερη ανεπάρκεια «δόξα» του ή πρέπει να προωθήσουμε μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο και στο περιεχόμενο της διδασκαλίας;
Τί εννοούμε όμως λέγοντας πρότερη «δόξα»;
Εννοούμε -δυστυχώς- την στείρα απομνημόνευση γραμματικοσυντακτικών
κανόνων και την αποστήθιση των απαντήσεων στις ερωτήσεις κατανόησης των
σχολικών βιβλίων, συνήθως από κάθε λογής λυσάρι της αγοράς. Ως
αποτέλεσμα; Η πλειοψηφία των μαθητών καταλήγει στο να μισεί τα αρχαία,
να τα θεωρεί χάσιμο χρόνου και να αποφεύγει τις ανθρωπιστικές σπουδές.
Αρκεί μια βόλτα στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας και μια συζήτηση
πέντε λεπτών με τους μαθητές για να πείσει και τον πλέον δύσπιστο. Αυτό
θέλουμε για την Αρχαία Ελληνική γλώσσα; Για μια γλώσσα που όχι μόνο
είναι ο ιστορικός πρόγονος της σημερινής ομιλούμενης Κοινής
Νεοελληνικής, αλλά πρόκειται και για μια γλώσσα που αποτέλεσε το μέσο
έκφρασης αρχαιοελλήνων φιλοσόφων, ιατρών, βασιλέων και πολιτευτών, μια
γλώσσα που -όπως μας ικανοποιεί να τονίζουμε- αποτέλεσε τη βάση για
αρκετές σύγχρονες γλώσσες, μια γλώσσα-φορέα ενός από τους σπουδαιότερους
πολιτισμούς που γέννησε η ανθρωπότητα.
Είτε
ασπαζόμαστε τα παραπάνω φορτισμένα λόγια είτε όχι, η αξία της Αρχαίας
Ελληνικής γλώσσας δεν δύναται να αμφισβητηθεί ούτε από τον μεγαλύτερο
πολέμιο του ελληνισμού. Και ενώ σε μεγάλο αριθμό χωρών μελετώνται οι
αρχαίοι κλασικοί και ελληνιστικοί φιλόσοφοι, στην ελληνική εκ-παίδευση
εστιάζουμε στη γραμματική και στο συντακτικό «για να μάθουν τα παιδιά σωστά ελληνικά». Αδικούμε -εκούσια ή ακούσια- την ίδια τη φύση του μαθήματος αυτού.
Ας
επανέλθουμε όμως στην πραγματικότητα. Η κατάργηση της εξέτασης ενός
μαθήματος στο ελληνικό εξεταστοκεντρικό σύστημα βαθμιαία οδηγεί στην
πλήρη απαξίωση και υποβάθμισή του, ενίοτε ίσως και στην οριστική
κατάργηση. Αντί όμως οι σύλλογοι των φιλολόγων να βγάζουν ανακοινώσεις
για το «μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού» που θίγεται από την κατάργηση
των εξετάσεων στα αρχαία, ας προτείνουν έναν εναλλακτικό τρόπο
διδασκαλίας. Μια ουσιαστική αλλαγή στο περιεχόμενο και στην «ύλη» του
μαθήματος.
Εθελοτυφλούμε
όταν επιδιώκουμε απλώς την επαναφορά του μαθήματος στις εξετάσεις.
Εθελοτυφλούμε όταν θεωρούμε πως ο σωστός τρόπος διδασκαλίας των αρχαίων
είναι η αποκαλούμενη παπαγαλία. Βλέπουμε το δέντρο και όχι το δάσος. Ο
μαθητής πρέπει να μάθει να αγαπάει την Αρχαία Ελληνική γλώσσα, όχι να τη
φοβάται επειδή πήρε 15 στον έλεγχο. Αντί να λοιδωρούμε τον κ. Φίλη, ας
προσπαθήσουμε να εκμεταλευτούμε την ευκαιρία που άθελά του μας δίνει,
την ευκαιρία δηλαδή να διδάξουμε πραγματικά αρχαία στα παιδιά. Ακόμη και
να μην πετύχουμε επίσημη αλλαγή του Προγράμματος Σπουδών, ο κάθε
φιλόλογος, που σέβεται τον εαυτό του και αγαπά την αρχαία ελληνική
γλώσσα, ας προσπαθήσει να μεταδώσει στις σχολικές αίθουσες αυτό το
συναίσθημα. Οι παππούδες μας συνήθιζαν να λένε «όπου υπάρχει θέληση
υπάρχει τρόπος». Πιθανότατα δεν θα εμπνεύσει όλους τους μαθητές, αλλά
ελπίζουμε να εμπνεύσει όσους χρειάζεται, και οπωσδήποτε περισσότερους
από σήμερα. Με τελική ελπίδα να «καλλιεργήσουμε» πιο σκεπτόμενους και
οξυδερκείς ανθρώπους, με αγάπη για τη γλώσσα και την πατρίδα. Και τα
Αρχαία Ελληνικά είναι ο ιδανικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό.
«Εκπαιδεύοντας το μυαλό, χωρίς να εκπαιδεύσουμε την καρδιά, δεν είναι καθόλου εκπαίδευση.»
Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.) Έλληνας φιλόσοφος
του Νίκου Παπαδόπουλου,
φοιτητή Φιλολογίας-Γλωσσολογίας
φοιτητή Φιλολογίας-Γλωσσολογίας
