Mιχαλης Kαρακατσανης
Ποια είναι ή πνευματική ζωή; Ποιοι τη βιώνουν; Πολλοί δεν έχουν ξεκαθαρισμένες αντιλήψεις γι' αυτό το θέμα. Άραγε τη ζουν αυτοί πού διακρίνονται για τα διανοητικά τους προσόντα; Ένας πρωτοπόρος στην επιστήμη, ένας συναρπαστικός λογοτέχνης, ένας υπέροχος καλλιτέχνης, ένας πανέξυπνος διανοητής είναι εξάπαντος και πνευματικός άνθρωπος; Μπορεί ΝΑ τον θαυμάζουμε είναι όμως και άξιος εμπιστοσύνης νά γίνεται οδηγός και υπόδειγμα πνευματικής ζωής;
Συνήθως αυτούς ονομάζουν «πνευματικούς ανθρώπους». Και «πνευματική ζωή» θεωρούν το νά ασχολείται κάποιος με ό,τι έχει παραγάγει ή ανθρώπινη σοφία. Αρκούν όμως μόνο τα παράγωγα του ανθρώπινου μυαλού νά οδηγήσουν στην τελειότητα της αληθινής πνευματικής ζωής; Οι μεγάλοι Πατέρες τής Εκκλησίας μας ήταν και δυνατοί στον νου και ξεχωριστοί για τη μεγάλη κατά κόσμον σοφία τους, δεν της έδωσαν όμως τα πρωτεία ούτε τη θεώρησαν απαραίτητη για μία αληθινή πνευματική ζωή.
Το ανθρώπινο πνεύμα, όσο κι αν είναι οξύ και εύστροφο και πλουτισμένο με πλήθος γνώσεις, μετά την προπατορική πτώση μένει τραυματισμένο. Κάνει κάποια κατορθώματα, άλλά δεν μπορεί μόνο του νά συλλάβει ολόκληρη την αλήθεια, πού είναι απαραίτητη για την όντως πνευματική ζωή.
Μόνο του αποδείχθηκε ανίκανο νά μιλήσει αλάθητα περί Θεού, περί άνθρωπου, περί κόσμου, περί προορισμού του άνθρωπου, και πιο ανίκανο νά βιώσει την προπτωτική πνευματική ζωή, όπου επικρατούσε ή πνευματική ελευθερία και δεν είχε θέση καμία ο θάνατος. Τώρα το ανθρώπινο πνεύμα μόνο του αδυνατεί νά αύτολυτρωθεί και νά νικήσει τον θάνατο. «Μη ζητάς νά μ' αναστήσεις, δεν μπορώ», βεβαίωνε ένας αριστοτέχνης άλλά άθεος ποιητής. Πολύ περισσότερο του είναι αδύνατο νά επιτύχει το «καθ' όμοίωσιν Θεού», πού είναι ή τελειότης και ή όντως πνευματική ζωή, την οποία χωρίς κόπο θα κέρδιζε αν δεν συνέβαινε ή πτώση και αποστασία του. Πόσες φορές οι μακράν του Θεού «πνευματικοί άνθρωποι» θέλησαν αυτόνομα νά κατακτήσουν την αλήθεια, νά δημιουργήσουν μία τάχα ανώτερη πνευματική ζωή, και βρέθηκαν σε οικτρές και δαιμονικές πλάνες! Νόμισαν πώς έγιναν φωστήρες ικανοί νά διαφωτίζουν τον κόσμο, και όμως, άσχετοι προς το αληθινό Φως, έμειναν μάταια βεγγαλικά ή πυγολαμπίδες. Παρουσίασαν μία ψεύτικη δαιμονική λάμψη, πού εντυπωσίασε, έπλάνησε και έβλαψε πολλούς.
Σήμερα διάφοροι λογάδες με οίηση και αλαζονεία από πεποίθηση στις ικανότητες τους «κόβουν και ράβουν» σε θέματα πνευματικής ζωής, για τα όποια ούτε αρμόδιοι ούτε άξιοι ούτε ικανοί είναι νά ασχοληθούν. Αυτοί οι τάχα πνευματικοί άνθρωποι παραμερίζοντας την αυθεντία και το θείο κύρος της Αγίας Γραφής και της Εκκλησίας, πού είναι «στύλος και έδραίωμα της αληθείας» (Α' Τιμ. γ' 15), προβάλλουν την αντίχριστη μωροσοφία τους, πού είναι «επίγειος, ψυχική, δαιμονιώδης» (Ιακ. γ'15).
Προς αυτούς τούς δοκησισόφους, πού αγνοούν την Αλήθεια και δεν έχουν γευθεί την όντως πνευματική ζωή, δίνει σοφή συμβουλή ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Οί περί τούς λόγους (=σείς οι λόγιοι "πνευματικοί άνθρωποι") μή σφόδρα τοις λόγοις θαρρείτε... (=μην εμπιστεύεστε τόσο πολύ τη λογιότητά σας). Δότε τω Λόγω τόν λόγον» (=κάντε τόπο, παραμερίστε και δώστε στον Θεό Λόγο, στον Χριστό, νά αποφανθεί αλάθητα για τα πνευματικά θέματα, για την πνευματική ζωή).
Έχει αποδειχθεί από τη ζωή ότι χωρίς Χριστό ή ανθρώπινη πνευματικότητα πολύ χωλαίνει· είναι ανεπαρκής νά προσφέρει ό,τι βαθύτερο ποθεί ή ανθρώπινη ψυχή. Ιδιαίτερα στη σημερινή «εποχή του παραλόγου» μη δίνουμε την καρδιά μας στην πνευματική ζωή του κόσμου. Μην εμπιστευόμαστε τούς πολυδιαβασμένους κοσμικούς, γιατί κατά την προφητεία του αγίου Κοσμά του Αιτωλού - ο όποιος στην τουρκοκρατία δημιούργησε εκατοντάδες σχολεία - «το κακό θα έρθει από τούς διαβασμένους».
Αληθινή πνευματική ζωή δεν μπορεί νά υπάρξει έξω από την Εκκλησία πού, επαναλαμβάνουμε, είναι «στύλος και έδραίωμα της αληθείας».
Δεν σημαίνει βέβαια και ότι όποια κατά τύπους θρησκευτικότητα παρουσιάζεται στο χώρο της Εκκλησίας αποτελεί πνευματική ζωή. Τέτοια θρησκευτικότητα τύπων χωρίς πνεύμα είχαν οι Φαρισαίοι, τούς όποιους άπεδοκίμασε ο Κύριος ως τάφους, όπου βέβαια υπάρχει όχι ζωή άλλά νέκρα. Το νά είναι κανείς επίτροπος ή ψάλτης στην Εκκλησία ή νά συχνάζει στον ναό τυπικά, δεν είναι απόδειξη πνευματικότητος. Άλλά και το νά φορεί το ράσο του μοναχού ή του κληρικού, και αυτό δεν είναι πιστοποιητικό της εν Χριστώ πνευματικής ζωής. «Όνομα έχεις ότι ζης, καί νεκρός εί» (Άποκ. γ' 1), είπε ο Κύριος απευθυνόμενος προς τον Επίσκοπο Σάρδεων! Ακόμα και όποιος προφητεύει ή κάνει θαύματα εν ονόματι Κυρίου, αν δεν έχει περιεχόμενο αγάπης προς τον Θεό και τούς ανθρώπους, αν δεν έχει οδηγό ζωής το Πνεύμα το Άγιον, αποδοκιμάζεται από τον Κύριο. Δεν έχει σχέση με την αληθινή πνευματική ζωή, δεν έχει αξία (Α' Κορ. ιγ' 1-2, Ματθ. ζ 22-23).
Ή αληθινή πνευματική ζωή είναι ή μεγαλύτερη επιτυχία, ή τελειότερη και ευτυχέστερη κατάσταση στην οποία μπορεί με τη Χάρη του Θεού νά φθάσει ο άνθρωπος. Είναι το νά είναι ενωμένος με τον Θεό, νά βρίσκεται σε διαρκή κοινωνία με τον άγιο Τριαδικό Θεό, νά είναι κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος, νά ζωογονείται και νά λαμπρύνεται από Αυτό, όπως λέγει και ο ύμνος: «Άγίω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται καί καθάρσει ύψούται, λαμπρύνεται» (Αναβαθμός δ' ήχου). Είναι το νά ζει ο πιστός την κατά Χριστόν ζωή.
Αυτή ή πνευματική ζωή δεν είναι κατόρθωμα ανθρώπινων ικανοτήτων άλλά μισθαποδοσία Θεού «τοις έκζητούσι αυτόν» (Εβρ. ια' 6)· είναι το θειο βραβείο προς αυτούς πού όχι μόνο στρέφονται προς Αυτόν άλλά και «έχουν τάς έντολάς του καί τηρούν αύτάς» (Ιω. ιδ' 21)· είναι το ανεκτίμητης αξίας χάρισμα του Θεού προς τον αφοσιωμένο του πιστό. Είναι δώρο Θεού και ως εκ τούτου δεν είναι προνόμιο μόνο όσων διαθέτουν δυνατό νου με οξύνοια και μεγάλες ικανότητες, άλλά μπορεί νά γίνεται απόκτημα και απλών και αγραμμάτων, τούς οποίους ο πάνσοφος και φιλάνθρωπος Θεός, βλέποντας την καλή τους διάθεση και προσπάθεια, τούς σοφίζει περισσότερο από πολλούς σοφούς του αιώνος τούτου, πού με την υπερήφανη κοσμική γνώση τους δεν Τον γνώρισαν. «Εξομολογούμαι σοι (=σε ευχαριστώ), πάτερ, κύριε του ουρανού καί της γης, ότι άπέκρυψας ταύτα άπό σοφών καί συνετών, καί άπεκάλυψας αυτά νηπίοις» (=φανέρωσες τα σωτηριώδη αυτά μυστήρια σε απλούς και αφελείς και ταπεινούς ανθρώπους), είπε ο Κύριος Ιησούς (Λουκ. Γ 21). Είναι θεία ευλογία μακαρίων βιωμάτων πού χαρίζεται σε καλούς αγωνιστές, σοφούς και απλούς.
Αυτή ή μυστική πνευματική ζωή αρχίζει νά υπάρχει στον άνθρωπο με το Μυστήριο του Βαπτίσματος, όπου άναγεννάται «έξ ύδατος καί Πνεύματος» (Ιω. γ' 5). Με το Βάπτισμα και τη «σφραγίδα δωρεάς του Αγίου Πνεύματος», το Χρίσμα, μάς δίνεται ή ικανότητα νά μπορούμε νά γνωρίζουμε τον ζώντα Θεό, τον Όποιο από την ιερή αυτή στιγμή έχουμε κάτοικο της σωματοψυχικής υπάρξεως μας. Αυτή ή γνωριμία είναι ή βάση της πνευματικής μας ζωής. Δέν είπε ο Χριστός στην αρχιερατική του προσευχή «αύτη εστίν ή αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί σε τόν μόνον άληθινόν Θεόν και όν άπέστειλας Ίησούν Χριστόν»; (Ιω. ιζ' 3). Δηλαδή: «Αύτη είναι ή αιώνιος ζωή, το νά προάγονται συνεχώς δια της ζώσης επικοινωνίας μετά σου και της απολαύσεως των απείρων τελειοτήτων σου εις την γνώσιν Σου του μόνου αληθινού Θεού και του Ιησού Χριστού, τον όποιον άπέστειλας εις τόν κόσμον» (Ερμηνεία Π. Τρεμπέλα).
Προνόμιο μας ή πνευματική ζωή, για το όποιο έχουμε χρέος νά κάνουμε ό,τι εξαρτάται από μάς για νά το κρατήσουμε γερά. Γράφει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «Εάν ή λογική ψυχή φυλάξει την χάριν του άγιου Βαπτίσματος δια της εργασίας των εντολών, εξελθούσα εκ του σώματος λαμβάνει και το αεί ευ ζην (=το νά ευτυχεί πάντοτε, αιωνίως), και ούτω γίνεται μακαρία έν τη μελλούση ζωή» (Νέα Κλίμαξ).
Πνευματική ζωή! Είναι το πάν για μάς, διότι περιλαμβάνει ό,τι βαθύτερα ποθεί ή ψυχή μας. Για το λόγο αυτό και ο Χριστός, πού μάς αγάπησε με όλη του την αγάπη, μάς έδωσε το παν ώστε νά την κερδίσουμε. Μάς φανέρωσε τη ζείδωρη αλήθεια του- μάς έδωσε τη θεϊκή του Χάρη, πού πηγάζει από τη σταυρική θυσία του· μάς καλεί στη ζωοπάροχη τράπεζα του: «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί τό σώμα μου· πίετε έξ αυτού πάντες, τούτο εστί τό αίμα μου» εις άφεσιν αμαρτιών καί ζωήν τήν αιώνιον. Μάς παρέχει γενικά όλα όσα συντελούν στην αύξηση και την τελειότητα της πνευματικής ζωής·
Μέσα σ' αυτή την αληθινή πνευματική ζωή βρίσκεται «ή άνωθεν σοφία», ή όποια, ξένη προς εγωισμούς και έριδες, «πρώτον μέν άγνή έστιν, έπειτα ειρηνική, επιεικής, εύπειθής, μεστή ελέους καί καρπών αγαθών» (Ιακ. γ' 17). Βρίσκονται επίσης οι πλούσιοι πνευματικοί καρποί: «αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, άγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. ε' 22). Και όπως λέγει πάλι ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ή πνευματική ζωή του Χριστιανού «συνίσταται εις τήν έπίγνωσιν της άγα-θότητος καί μεγαλειότητος του Θεού, καί της ιδικής μας ούτιδανότητος καί κλίσεως εις κάθε κακόν- εις τήν άγάπην του Θεού καί εις τό μίσος του εαυτού μας... εις άποστροφήν μέν κάθε ιδικού μας θελήματος, τελείαν δέ ύπακοήν εις τό θείον θέλημα» (Αόρατος Πόλεμος, κεφ. Α').
Όποιος Χριστιανός δεν έχει αυτή τη χαριτωμένη ζωή, ας μην απελπισθεί. Υπάρχει, εφόσον ζούμε, ή μετάνοια, υπάρχει αστείρευτο και το έλεος του Θεού. Ας παρακαλεί το Άγιον Πνεύμα νά τον καθαρίσει και νά τον ζωογονήσει πάλι, ώστε τον υπόλοιπο βίο του νά τον κλείσει με το: «Τριάς Αγία, δόξα σοι».
