Ο χλιαρός. Η χλιαρότης καί οί τρείς τρόποι...
Mιχαλης καρακατσανης
Ούτε ψυχρός εί, ούτε ζεστός.
Αποκάλυψις Γ 15
Έτσι εισερχόμεθα χριστιανοί μου, σιγά σιγά, συν Θεώ, στην 7η επιστολή προς τον επίσκοπο Λαοδικείας, μέσα στην Αποκάλυψη.
Η Λαοδικεία ήτο Ελληνική πόλις. Κτίστηκε από τον Αντίοχο τον 2ο, στην εύφορη κοιλάδα του Λύκου κοντά στην Έφεσο. Οι κάτοικοί της ήταν εύποροι και πλούσιοι. Ήταν κέντρο εμπορικό, επιστημονικό, ιατρικό.
Εν τούτοις όμως, παρόλα τα πλούτη και την πρόοδο που είχαν υστερούσαν φοβερά σε θρησκευτική ζωή. Η Εκκλησία της Λαοδικείας είχε ιδρυθεί από τον Απόστολο Παύλο δια μέσου του Επαφρά, όπως μας πληροφορεί ο Απόστολος Παύλος στην προς Κολασσαείς Επιστολή του, και πρώτος επίσκοπος ήταν ο Άρχιππος.
Στα χρόνια της Αποκαλύψεως ευρίσκετο σε τελματώδη κατάσταση, χωρίς κανένα ίχνος πνευματικής ζωής. Γι’ αυτό και ο Κύριος την αναφέρει τελευταία, αφού και τελευταία ήτο στην αρετή.
Τάδε λέγει ο Αμήν, Γ-14, έτσι αρχίζει η επιστολή.
Ο Κύριος ονομάζει τον εαυτόν Του «Αμήν». Αυτό το «Αμήν» σημαίνει ο ακριβής, ο τέλειος, ο παναληθής Θεός, ο υπερτέλειος. Η δε τελειότης του είναι αιώνιος και άπειρος. Άλλωστε τα πάντα εν σοφία εποίησεν. Είναι επίσης ο μάρτυς, ο πιστός και αληθινός. Πιστός και αληθινός, τα αναλύσαμε. Δηλαδή ο μόνος αξιόπιστος και αληθής, ο μόνος βέβαιος, Θεός αληθινός εκ Θεού αληθινού.
Επίσης ο Κύριος ονομάζει τον εαυτόν Του «αρχή της Κτίσεως του Θεού». Όχι το πρώτο κτίσμα, όπως μας λένε οι αιρετικοί και οι χιλιασταί, αλλά η δημιουργική αιτία των πάντων. Δηλαδή η αρχή της δημιουργικής ενεργείας του Θεού. Ως Λόγος του Θεού και Κύριος εδημιούργησε ολόκληρη την Κτίση, ορατή και αόρατη. Τω Λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν, βεβαιώνει η Αγία Γραφή, για να συμπληρώσει οριστικά και αμετάκλητα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στο πρώτο του κεφάλαιο στίχος 3, «πάντα δι αυτού εγένετο», τα πάντα, όλα. Και η τελευταία πέτρα, και ο τελευταίος θάμνος, και το τελευταίο κύτταρο, και το τελευταίο ηλεκτρόνιο και νετρόνιο. Πάντα. Τα πάντα δι αυτού εγένετο. Όλα έγιναν δια του λόγου του Θεού, και «χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ό γέγονεν». Και χωρίς τον Λόγον Θεού δεν έγινε τίποτε από ό,τι έγινε στον κόσμον, άρα είναι ο δημιουργός των πάντων. Δεν είναι το αντικείμενον που δημιουργείται όπως μας είπε ο Άρειος και διεδόθη μέχρι των ημερών μας δια μέσου των αιρετικών, αλλά το υποκείμενον που δημιουργεί. Είναι η Αρχή αυτό που δημιουργεί. Είναι η αρχή του Σύμπαντος κόσμου, ορατού και αοράτου. Και πώς είναι δυνατόν να είναι κτίσμα ο Χριστός, αφού τον προσκυνούν και οι άγγελοι, «και προσκυνησάτωσαν αυτώ, πάντες οι άγγελοι αυτού, βεβαιώνει αλλού η Αγία Γραφή».
Και ένα τελευταίο από την προς Κολασσαείς Επιστολή του θείου Παύλου, Α 16, για να κλείσουμε ετούτο το κομματάκι. «Εν αυτώ τω Χριστώ», γράφει ο Απόστολος Παύλος,
«εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοις ουρανοίς και τα επί της γής. Τα ορατά και τα αόρατα, είτε Θρόνοι, είτε Κυριότητες, είτε Αρχαί είτε Εξουσίαι». Όλες αυτές είναι αγγελικές τάξεις. «Τα πάντα δι αυτώ, και εις αυτόν έκτισται». Όλα έγιναν δηλαδή απ’ αυτόν τον Χριστόν, και για λογαριασμόν Του, για τον εαυτόν Του.
Επιστρέφομε όμως στην Αποκάλυψη, όπου βλέπουμε να ακολουθούν κάποιες αυστηρές παρατηρήσεις προς τον επίσκοπο Λαοδικείας. Γνωρίζω τα έργα σου λέγει ο Κύριος, σε παρακολουθώ, και δεν είμαι καθόλου μα καθόλου ευχαριστημένος μαζί σου. Έχεις τα χάλια σου και δεν σε ήθελα όπως κατήντησες τώρα. Ούτε ψυχρός εί, ούτε ζεστός. Δεν είσαι λοιπόν, ούτε κρύος, ούτε ζεστός. Έπρεπε να ήσουν ή ψυχρός ή θερμός. Συ όμως είσαι χλιαρός. Και επειδή είσαι χλιαρός και αδιάφορος, με κατέλαβε τέτοια αηδία και αγανάκτηση μέσα μου για σένα, ώστε θα σε αποβάλλω, θα σε ξεράσω από μέσα μου. Δεν σε αντέχω πλέον. «Μέλλω εμέσαι» εκ του στόματός μου, είναι η φράση. Φοβερός αυτός ο λόγος του Κυρίου.
Και γίνεται ακόμα πιο φοβερότερος, όταν σκεφτεί κανείς ότι τον να απευθύνει αυτόν τον
λόγον Εκείνος που είναι το Εσφαγμένον Αρνίον, ο Χριστός, αυτός που είναι όλος αγάπη, όλος σπλάχνα οικτιρμών, αυτός που έχυσε το Πανάγιόν Του Αίμα, πάνω στον Τίμιον Σταυρόν για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων, και του καθενός από μας χωριστά. Κι όμως, αυτός ο Κύριος, ο όλος αγάπη, η Αυτοαγάπη και η Αυτοαλήθεια, ο μακρόθυμος, ο πολυέλεος, ο φιλάνθρωπος, λέγει προς τον χλιαρό. Σε αηδιάζω. Θα σε ξεράσω εκ του στόματός μου. Γιατί; Γιατί πέρα από το να είναι Πανάγαθος και Φιλεύσπλαχνος και όλος αγάπη, είναι και δίκαιος, Δίκαιος Κριτής.
Για να πει ένα τέτοιο φοβερό λόγο ο Κύριος, αυτό σημαίνει ότι η κατάστασις που επικρατούσε στην επισκοπική περιφέρεια της Λαοδικείας, ήταν τελείως απαράδεκτη. Αδιαφορία, ραθυμία, πνευματική στασιμότης, πτώσις των πάντων, πλήξις και ανία από παντού. Οι κίνδυνοι από όλες τις πλευρές μέσα και έξω. Κι όμως η ψυχή δεν κινείται, αδιαφορεί. Και το χειρότερο: Δεν βλέπει κινδύνους. Νομίζει ότι όλα πάνε πολύ πολύ καλά. Ο Θεός όμως δεν μας θέλει χλιαρούς και νερόβραστους. Προτιμά να είμαστε ψυχροί παρά χλιαροί και ράθυμοι. «Δεινών η ραθυμία», ψάλλει η Εκκλησία μας.
Ο ψυχρός και αμαρτωλός, που συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του και την βρωμερότητά του, και δεν θέλει να μπεί στην Εκκλησία, υπάρχει ελπίδα να μετανοήσει. Ο χλιαρός όμως και ράθυμος ίσως όχι. Γιατί; Διότι νομίζει τον εαυτόν του εντάξει. Εδώ βρίσκεται ο κίνδυνος. Ότι πιστεύει ότι είναι εντάξει.
Πάει τρείς τέσσερεις φορές το χρόνο στην Εκκλησία. Νηστεύει κάθε Μεγάλη Παρασκευή. Κοινωνάει κάθε τρία πέντε χρόνια, δεν ξέρω κάθε πόσο, και λέει ότι είναι εντάξει. Είναι όμως καλός άνθρωπος. Τη μπουκιά του θα τη βγάλει από το στόμα για να στη δώσει. Είναι και αλτρουιστής, είναι ανθρωπιστής. Αλλά άμα του πείς όμως να πάει πιο τακτικά στην Εκκλησία, τότε ή οι παπάδες του φταίνε ή οι ψάλτες ή οι επίτροποι. Άλλοτε πάλι του φταίει το λιβάνι, άλλοτε το κερί, άλλοτε ο δίσκος που περιφέρεται, οι πολυέλαιοι και τα καντήλια, προφάσεις εν αμαρτίαις. Όταν του λένε να ακούσει μια ομιλία και λίγον λόγον Θεού, είτε από την Εκκλησία, είτε από το ραδιόφωνο, απαντάει ότι αυτός τα ξέρει όλα. Όταν τον προτρέπουν πάλι να εξομολογηθεί, τι λέει; «Εγώ δεν έχω τίποτα». Είναι χριστιανός αλλά υποχωρεί. Εύκολα συμβιβάζεται και ευκολότερα ντρέπεται να ομολογήσει την πίστη του.
Αλήθεια! Πώς θα σωθεί αυτός ο άνθρωπος! Πώς θα σωθεί αφού νομίζει ότι είναι καλός άνθρωπος, και ότι αγαπάει όλον τον κόσμον. Έτσι βραβεύει ο ίδιος τον εαυτόν του. Και κάνοντας και καμιά ελεημοσύνη ή εξυπηρέτηση, αυτοκολακεύεται και ησυχάζει. Και αν τυχόν βλασφημήσει τα θεία και του κάνουν παρατήρηση, «Τώρα από συνήθεια το ’πα αυτό, από συνήθεια». Και αν πέσει σε καμιά φανερή αμαρτία, το μόνο που ξέρει να απαντήσει είναι «ε, αυτό είναι φυσικό, το κάνει όλος ο κόσμος, γιατί να μην το κάνω και γω». Δηλαδή μια κατάστασις καθόλου καθόλου ευχάριστη.
Δυστυχώς δεν καταλαβαίνει ο κακομοίρης, όπως γράφει στη συνέχεια και η Αποκάλυψη ότι είναι, ο ταλαίπωρος και ο ελεεινός, και πτωχός, και τυφλός και γυμνός.
Δυστυχώς και πάλι δυστυχώς ο εγωισμός και η υπερηφάνεια, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι δεν έχουμε αδυναμίες και πάθη και κακίες. Ότι είμεθα πλούσιοι σε αρετές και σε καλοσύνες. Ότι όλα πάνε καλά, μη έχοντες την ανάγκην κανενός. Ο εγωισμός δεν μας αφήνει να δούμε τις ελλείψεις μας, την πνευματική μας φτώχεια και την ψυχική μας αθλιότητα, τη γύμνια μας. Έτσι δεν έχουμε όρεξη για πνευματικούς αγώνες, δεν έχουμε όρεξη για νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, μετάνοια, Θεία Λατρεία, εγκράτεια και τόσα άλλα. Καμιά βία δεν καταβάλουμε για να διορθωθούμε και να προοδεύσουμε στην αρετή. Ικανοποιούμεθα πάντοτε στο λίγο. Λίγη προσευχή, λίγη μελέτη, λίγος εκκλησιασμός, σε λίγες καλές πράξεις, και λίγη νηστειούλα και λίγη συγχωρητικότητα, και λίγη ελεημοσύνη και λίγα και λίγα και τίποτα περισσότερο. Μόνο λίγα. Έτσι με τα λίγα λίγα δεν βλέπουμε πόσο πτωχοί είμεθα και κούφιοι και στο ήθος και στην πίστη και στα έργα της αρετής που ζητάει ο Θεός. Το ότι δεν είμαστε τίποτα το αποδείξαμε και χθές το πρωί, ορισμένοι που λέγονται χριστιανοί.
Δυστυχώς όπως και τότε, έτσι και στις ημέρες μας, υπάρχουν πολλοί τέτοιοι χλιαροί και νερόβραστοι χριστιανοί. Οι χθεσινοί ήσαν φανατικοί – αυτό είναι άλλο άκρο. Και μάλιστα ασυγκρίτως περισσότεροι στις ημέρες μας κυκλοφορούν ήδη πλήθη ανθρώπων από την
Λαοδικεία. Και πιστεύω πως ξεπέσαμε σ’ αυτή τη θανατηφόρα νάρκη, από τη νοοτροπία της Δύσεως, Ευρώπης και Αμερικής.
Η πληθώρα των καταναλωτικών αγαθών, ο νέος ασύδοτος τρόπος ζωής, εδημιούργησαν τον χριστιανισμό των εκπτώσεων. Ο τρόπος αυτός που δεν είναι ούτε Ευαγγελικός, ούτε πατερικός, ούτε και Ορθόδοξος, είναι αυτός που συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα. Με το ένα πόδι στο Χριστό και με το άλλο στο χρυσό. Με το ένα μάτι στον ουρανό και το άλλο στην λάσπη της αμαρτίας. Με το ένα χέρι κλέβουν και αδικούν και με το άλλο κάνουν φανερή
φιλανθρωπία προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις. Το πρωί στην Εκκλησία αλλά το βράδυ με πολλή άνεση στις αμαρτωλές σκηνές της τηλεοράσεως. Το πρωί στην Εκκλησία και το βράδυ στο χαρτάκι και στο φλιτζανάκι και τα λοιπά και τα λοιπά. Συνδυάζουν εύκολα κοσμική και θρησκευτική ζωή. Και λίγη λατρεία στο Θεό και αρκετή λατρεία στα κέντρα διασκεδάσεως. Η εκκλησία εκκλησία σου λένε, αλλά και το συμφέρον συμφέρον και η μόδα η μόδα και η διασκέδασις διασκέδασις.
Οι χριστιανοί των ημερών μας είναι έτοιμοι για κάθε συμβιβασμό αρκεί να μην
χάσουν τις ανέσεις τους. Αν τους μιλήσουν για τα Πανάγια Μυστήρια δυσανασχετούν. Αν τους προτρέψουν για έργα αρετών, κατσουφιάζουν. Κι αν τους υποδείξουν τα πάθη τους για να τα κόψουν και ή να τα διορθώσουν, αντιδρούν. Θέλουν και ζητάνε την Εκκλησία του Χριστού με το αζημίωτο. Να μην κοστίζει πολύ, να μη ζητά θυσίες, να μην προβάλλει συνεχώς ου και όχι. Μια Εκκλησία κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της εποχής μας. Θέλουν μια Ορθοδοξία και έναν Χριστιανισμό ευκαιρίας. Μια Ορθοδοξία εποχιακή.
Τέτοιοι είναι οι χλιαροί χριστιανοί της ολίγης πίστεως και της μπαλωμένης ηθικής, άνθρωποι του συμφέροντος, των ανέσεων και των υποχωρήσεων. Άνθρωποι που νερώνουν όλο και πιο πολύ κάθε μέρα το κρασάκι της πνευματικής ζωής. Γι’ αυτό και ο Κύριος ήταν αυστηρός στον επίσκοπο Λαοδικείας.
Νομίζεις, του λέγει, μέσ’ στην Αποκάλυψη, ότι είσαι πλούσιος σε αρετές και σε πνευματική ζωή, κάνεις όμως μεγάλο λάθος. Ο εγωισμός σε τυφλώνει. Δε βλέπεις ότι είσαι και ταλαίπωρος και ελεεινός και φτωχός, και τυφλός και γυμνός; Δεν ξέρεις ότι εγώ ως Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσομαι και ότι σκορπίζω στους 4 ανέμους οστά ανθρωπαρέσκων;
Παρά ταύτα όμως δεν είναι αργά. Υπάρχει ελπίδα σωτηρίας. Παρά την απειλή ότι θα τον ξεράσει ο Κύριος, επειδή είναι χλιαρός, ευθύς αμέσως του προσφέρει λύση και τον συμβουλεύει πώς θα θεραπεύσει την τριπλή του αρρώστεια, την φτώχεια του, τη γύμνια του και την τύφλωσή του.
Πρώτον. Συμβουλεύω σοι, αγοράσαι παρ’ εμού, χρυσίον πεπυρωμένον εκ πυρός ίνα πλουτίσεις. Σε συμβουλεύω να αγοράσεις από μένα χρυσάφι. Για να πλουτίσεις, να γίνεις πλούσιος. Το αγοράσαι παρ΄εμού, έχει μεγάλη σημασία διότι ο Κύριος εννοεί την πραγματική αρετή. Είναι σα να του λέγει «τη δική μου αρετή θα αγοράσεις». Τη δική μου αρετή θα αποκτήσεις και όχι τη δική σου όπως την φαντάζεσαι, την κάλπικη, την απατηλή και τη σάπια. Αυτό ας το ακούσουν όλοι οι αιρετικοί, και οι υπερήφανοι που ισχυρίζονται και πιστεύουν ότι έχουν αρετές. Χωρίς Χριστόν, τον Θεάνθρωπον Χριστόν, και τούτον Εσταυρωμένον, πραγματικές αρετές δεν μπορούμε να αποκτήσουμε ποτέ, και σωτηρία δεν υπάρχει. Διότι πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον άνωθεν εστί καταβαίνον εκ του Πατρός των φώτων.
Οι αρετές όμως κατακτώνται όχι με χλιαρούς και νερόβραστους αγώνες αλλά με θλίψεις και πόνους, με βία πνευματική, και κόπους πολλούς. Γι’ αυτό και λέγει «αγοράσαι». Θα αγοράσουμε την αρετή από τον Θεόν, με αγώνες, με συντριβή, με προσευχή. Δωρεοδότης είναι ο Θεός, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά βραβεύει όμως εκείνους που αγωνίζονται, που ιδρώνουν και κοπιάζουν για να τηρήσουν τις εντολές. Ο αγώνας του χριστιανού είναι και η αγορά για τον Θεόν.
Βέβαια ο Θεός δεν αμείβει τους χλιαρούς και τους τεμπέληδες.
Δεύτερον. Αγοράσαι παρ’ εμού ιμάτια λευκά, ίνα περιβάλλει και μη φανερωθεί η αισχύνη της γυμνότητός σου. Σε συμβουλεύει ο Κύριος να αγοράσεις από μένα, λευκά ιμάτια για να ντυθείς και να σκεπάσεις έτσι τη ντροπή σου, τη γύμνια σου. Και ποια είναι αυτά τα λευκά ιμάτια; Είναι της αγνότητος, της σωφροσύνης και της ηθικής καθαριότητος. Ό,τι και αν κάνομε ξανακερδίζονται τα λευκά ιμάτια. Έπεσες σε υπερηφάνεια; Περίμενε μεγάλους πειρασμούς. Έπεσες σε υπερηφάνεια; Μπορεί να ξεπέσεις και ηθικά. Γι’ αυτό διορθώσου όσο είναι καιρός. Ο Χριστός είναι και για σένα και για μένα και για όλους μας το λευκόν ιμάτιον. Φόρεσέ το. Ο Χριστός έχει το ένδυμα του γάμου, αγόρασέ το. «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε» βεβαιώνει η Αγία Γραφή. Στο βάπτισμα ντυθήκαμε και φορέσαμε τον Χριστόν και τον άϋλο ολοφώτεινον τρισήλιον χιτώνα του. Αν στην πορεία της ζωής τον λερώσαμε αυτόν τον χιτώνα, και ποιος δεν τον λερώνει, και ποιος δεν τον μουτζουρώνει, και ποιος δεν τον κακοποιεί, σχίζει αυτόν τον χιτώνα; Υπάρχει τρόπος αποκατάστάσεως πριν μας ξεφτιλήσει η αμαρτία και η ντροπή. Και ο τρόπος αυτός είναι ένας και μοναδικός. Η μετάνοια. Η συντριβή, η εξομολόγησις.
Τρίτον και τελευταίον. Και «κολλύριον αγοράσαι παρ΄εμού» λέγει ο Κύριος, «ίνα εγχρύσει τους οφθαλμούς σου ίνα βλέπεις», στίχος 18. Το κολλύριο είναι ιατρικό φάρμακο, οι περισσότεροι οι μεγάλοι το ξέρουν, που τακτοποιεί τα αρρωστημένα μάτια. Τι εννοεί όμως εδώ ο Κύριος; Ό,τι ο χλιαρός και αναιμικός χριστιανός δεν μπορεί από μόνος του να δει την αθλιότητά του. Του χρειάζεται κολλύριο. Δηλαδή ο φωτισμός του Θεού. Που υπάρχει ο φωτισμός του Θεού; Στον λόγον Του, στο Ευαγγέλιόν Του! Και πράγματι το Ευαγγέλιο είναι ο καθρέφτης μέσα στον οποίον μπορούμε να δούμε το πρόσωπόν μας, να δούμε την ψυχή μας, να δούμε την αθλιότητα της καρδιάς μας, και τη γύμνια μας, να δούμε την κατάστασή μας. Το Ευαγγέλιον είναι το φώς μέσα στο σκοτάδι.
Η Αγία Γραφή βεβαιώνει ο νόμος σου λύχνος τοις ποσί μου, και φως ταίς τρίβοις μου.
Χριστιανοί μου, δεν θα επεκταθούμε άλλο. Ανακεφαλαιώνοντας λέμε επιγραμματικά ότι η χλιαρότητα διακρίνεται από τρία πράγματα: Από τη ραθυμία, από τα ημίμετρα και από την άκοπη θρησκευτική ζωή. Ο δε χλιαρός καταντά ελεεινός, φτωχός, τυφλός και γυμνός.
Χλιαρός και χλιαρότητα θεραπεύονται με τρία πράγματα:
Πρώτον, από τους πνευματικούς θησαυρούς των θείων αρετών του Θεανθρώπου,
Δεύτερον από τα λευκά ιμάτια της σωφροσύνης, αγνότητος και ηθικής καθαρότητος, και
Τρίτον, από το σωτήριο Ευαγγελικό Τριαδικό φώς. Η θεραπεία αυτή θα μας καταστήσει αδελφοί μου και πάλι θερμούς. «Τω πνεύματι ζέοντες και τω Κυρίω δουλεύοντες».
Είθε να το δώσει ο Θεός,
Αμήν
Mιχαλης καρακατσανης
Ούτε ψυχρός εί, ούτε ζεστός.
Αποκάλυψις Γ 15
Έτσι εισερχόμεθα χριστιανοί μου, σιγά σιγά, συν Θεώ, στην 7η επιστολή προς τον επίσκοπο Λαοδικείας, μέσα στην Αποκάλυψη.
Η Λαοδικεία ήτο Ελληνική πόλις. Κτίστηκε από τον Αντίοχο τον 2ο, στην εύφορη κοιλάδα του Λύκου κοντά στην Έφεσο. Οι κάτοικοί της ήταν εύποροι και πλούσιοι. Ήταν κέντρο εμπορικό, επιστημονικό, ιατρικό.
Εν τούτοις όμως, παρόλα τα πλούτη και την πρόοδο που είχαν υστερούσαν φοβερά σε θρησκευτική ζωή. Η Εκκλησία της Λαοδικείας είχε ιδρυθεί από τον Απόστολο Παύλο δια μέσου του Επαφρά, όπως μας πληροφορεί ο Απόστολος Παύλος στην προς Κολασσαείς Επιστολή του, και πρώτος επίσκοπος ήταν ο Άρχιππος.
Στα χρόνια της Αποκαλύψεως ευρίσκετο σε τελματώδη κατάσταση, χωρίς κανένα ίχνος πνευματικής ζωής. Γι’ αυτό και ο Κύριος την αναφέρει τελευταία, αφού και τελευταία ήτο στην αρετή.
Τάδε λέγει ο Αμήν, Γ-14, έτσι αρχίζει η επιστολή.
Ο Κύριος ονομάζει τον εαυτόν Του «Αμήν». Αυτό το «Αμήν» σημαίνει ο ακριβής, ο τέλειος, ο παναληθής Θεός, ο υπερτέλειος. Η δε τελειότης του είναι αιώνιος και άπειρος. Άλλωστε τα πάντα εν σοφία εποίησεν. Είναι επίσης ο μάρτυς, ο πιστός και αληθινός. Πιστός και αληθινός, τα αναλύσαμε. Δηλαδή ο μόνος αξιόπιστος και αληθής, ο μόνος βέβαιος, Θεός αληθινός εκ Θεού αληθινού.
Επίσης ο Κύριος ονομάζει τον εαυτόν Του «αρχή της Κτίσεως του Θεού». Όχι το πρώτο κτίσμα, όπως μας λένε οι αιρετικοί και οι χιλιασταί, αλλά η δημιουργική αιτία των πάντων. Δηλαδή η αρχή της δημιουργικής ενεργείας του Θεού. Ως Λόγος του Θεού και Κύριος εδημιούργησε ολόκληρη την Κτίση, ορατή και αόρατη. Τω Λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν, βεβαιώνει η Αγία Γραφή, για να συμπληρώσει οριστικά και αμετάκλητα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στο πρώτο του κεφάλαιο στίχος 3, «πάντα δι αυτού εγένετο», τα πάντα, όλα. Και η τελευταία πέτρα, και ο τελευταίος θάμνος, και το τελευταίο κύτταρο, και το τελευταίο ηλεκτρόνιο και νετρόνιο. Πάντα. Τα πάντα δι αυτού εγένετο. Όλα έγιναν δια του λόγου του Θεού, και «χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ό γέγονεν». Και χωρίς τον Λόγον Θεού δεν έγινε τίποτε από ό,τι έγινε στον κόσμον, άρα είναι ο δημιουργός των πάντων. Δεν είναι το αντικείμενον που δημιουργείται όπως μας είπε ο Άρειος και διεδόθη μέχρι των ημερών μας δια μέσου των αιρετικών, αλλά το υποκείμενον που δημιουργεί. Είναι η Αρχή αυτό που δημιουργεί. Είναι η αρχή του Σύμπαντος κόσμου, ορατού και αοράτου. Και πώς είναι δυνατόν να είναι κτίσμα ο Χριστός, αφού τον προσκυνούν και οι άγγελοι, «και προσκυνησάτωσαν αυτώ, πάντες οι άγγελοι αυτού, βεβαιώνει αλλού η Αγία Γραφή».
Και ένα τελευταίο από την προς Κολασσαείς Επιστολή του θείου Παύλου, Α 16, για να κλείσουμε ετούτο το κομματάκι. «Εν αυτώ τω Χριστώ», γράφει ο Απόστολος Παύλος,
«εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοις ουρανοίς και τα επί της γής. Τα ορατά και τα αόρατα, είτε Θρόνοι, είτε Κυριότητες, είτε Αρχαί είτε Εξουσίαι». Όλες αυτές είναι αγγελικές τάξεις. «Τα πάντα δι αυτώ, και εις αυτόν έκτισται». Όλα έγιναν δηλαδή απ’ αυτόν τον Χριστόν, και για λογαριασμόν Του, για τον εαυτόν Του.
Επιστρέφομε όμως στην Αποκάλυψη, όπου βλέπουμε να ακολουθούν κάποιες αυστηρές παρατηρήσεις προς τον επίσκοπο Λαοδικείας. Γνωρίζω τα έργα σου λέγει ο Κύριος, σε παρακολουθώ, και δεν είμαι καθόλου μα καθόλου ευχαριστημένος μαζί σου. Έχεις τα χάλια σου και δεν σε ήθελα όπως κατήντησες τώρα. Ούτε ψυχρός εί, ούτε ζεστός. Δεν είσαι λοιπόν, ούτε κρύος, ούτε ζεστός. Έπρεπε να ήσουν ή ψυχρός ή θερμός. Συ όμως είσαι χλιαρός. Και επειδή είσαι χλιαρός και αδιάφορος, με κατέλαβε τέτοια αηδία και αγανάκτηση μέσα μου για σένα, ώστε θα σε αποβάλλω, θα σε ξεράσω από μέσα μου. Δεν σε αντέχω πλέον. «Μέλλω εμέσαι» εκ του στόματός μου, είναι η φράση. Φοβερός αυτός ο λόγος του Κυρίου.
Και γίνεται ακόμα πιο φοβερότερος, όταν σκεφτεί κανείς ότι τον να απευθύνει αυτόν τον
λόγον Εκείνος που είναι το Εσφαγμένον Αρνίον, ο Χριστός, αυτός που είναι όλος αγάπη, όλος σπλάχνα οικτιρμών, αυτός που έχυσε το Πανάγιόν Του Αίμα, πάνω στον Τίμιον Σταυρόν για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων, και του καθενός από μας χωριστά. Κι όμως, αυτός ο Κύριος, ο όλος αγάπη, η Αυτοαγάπη και η Αυτοαλήθεια, ο μακρόθυμος, ο πολυέλεος, ο φιλάνθρωπος, λέγει προς τον χλιαρό. Σε αηδιάζω. Θα σε ξεράσω εκ του στόματός μου. Γιατί; Γιατί πέρα από το να είναι Πανάγαθος και Φιλεύσπλαχνος και όλος αγάπη, είναι και δίκαιος, Δίκαιος Κριτής.
Για να πει ένα τέτοιο φοβερό λόγο ο Κύριος, αυτό σημαίνει ότι η κατάστασις που επικρατούσε στην επισκοπική περιφέρεια της Λαοδικείας, ήταν τελείως απαράδεκτη. Αδιαφορία, ραθυμία, πνευματική στασιμότης, πτώσις των πάντων, πλήξις και ανία από παντού. Οι κίνδυνοι από όλες τις πλευρές μέσα και έξω. Κι όμως η ψυχή δεν κινείται, αδιαφορεί. Και το χειρότερο: Δεν βλέπει κινδύνους. Νομίζει ότι όλα πάνε πολύ πολύ καλά. Ο Θεός όμως δεν μας θέλει χλιαρούς και νερόβραστους. Προτιμά να είμαστε ψυχροί παρά χλιαροί και ράθυμοι. «Δεινών η ραθυμία», ψάλλει η Εκκλησία μας.
Ο ψυχρός και αμαρτωλός, που συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του και την βρωμερότητά του, και δεν θέλει να μπεί στην Εκκλησία, υπάρχει ελπίδα να μετανοήσει. Ο χλιαρός όμως και ράθυμος ίσως όχι. Γιατί; Διότι νομίζει τον εαυτόν του εντάξει. Εδώ βρίσκεται ο κίνδυνος. Ότι πιστεύει ότι είναι εντάξει.
Πάει τρείς τέσσερεις φορές το χρόνο στην Εκκλησία. Νηστεύει κάθε Μεγάλη Παρασκευή. Κοινωνάει κάθε τρία πέντε χρόνια, δεν ξέρω κάθε πόσο, και λέει ότι είναι εντάξει. Είναι όμως καλός άνθρωπος. Τη μπουκιά του θα τη βγάλει από το στόμα για να στη δώσει. Είναι και αλτρουιστής, είναι ανθρωπιστής. Αλλά άμα του πείς όμως να πάει πιο τακτικά στην Εκκλησία, τότε ή οι παπάδες του φταίνε ή οι ψάλτες ή οι επίτροποι. Άλλοτε πάλι του φταίει το λιβάνι, άλλοτε το κερί, άλλοτε ο δίσκος που περιφέρεται, οι πολυέλαιοι και τα καντήλια, προφάσεις εν αμαρτίαις. Όταν του λένε να ακούσει μια ομιλία και λίγον λόγον Θεού, είτε από την Εκκλησία, είτε από το ραδιόφωνο, απαντάει ότι αυτός τα ξέρει όλα. Όταν τον προτρέπουν πάλι να εξομολογηθεί, τι λέει; «Εγώ δεν έχω τίποτα». Είναι χριστιανός αλλά υποχωρεί. Εύκολα συμβιβάζεται και ευκολότερα ντρέπεται να ομολογήσει την πίστη του.
Αλήθεια! Πώς θα σωθεί αυτός ο άνθρωπος! Πώς θα σωθεί αφού νομίζει ότι είναι καλός άνθρωπος, και ότι αγαπάει όλον τον κόσμον. Έτσι βραβεύει ο ίδιος τον εαυτόν του. Και κάνοντας και καμιά ελεημοσύνη ή εξυπηρέτηση, αυτοκολακεύεται και ησυχάζει. Και αν τυχόν βλασφημήσει τα θεία και του κάνουν παρατήρηση, «Τώρα από συνήθεια το ’πα αυτό, από συνήθεια». Και αν πέσει σε καμιά φανερή αμαρτία, το μόνο που ξέρει να απαντήσει είναι «ε, αυτό είναι φυσικό, το κάνει όλος ο κόσμος, γιατί να μην το κάνω και γω». Δηλαδή μια κατάστασις καθόλου καθόλου ευχάριστη.
Δυστυχώς δεν καταλαβαίνει ο κακομοίρης, όπως γράφει στη συνέχεια και η Αποκάλυψη ότι είναι, ο ταλαίπωρος και ο ελεεινός, και πτωχός, και τυφλός και γυμνός.
Δυστυχώς και πάλι δυστυχώς ο εγωισμός και η υπερηφάνεια, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι δεν έχουμε αδυναμίες και πάθη και κακίες. Ότι είμεθα πλούσιοι σε αρετές και σε καλοσύνες. Ότι όλα πάνε καλά, μη έχοντες την ανάγκην κανενός. Ο εγωισμός δεν μας αφήνει να δούμε τις ελλείψεις μας, την πνευματική μας φτώχεια και την ψυχική μας αθλιότητα, τη γύμνια μας. Έτσι δεν έχουμε όρεξη για πνευματικούς αγώνες, δεν έχουμε όρεξη για νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, μετάνοια, Θεία Λατρεία, εγκράτεια και τόσα άλλα. Καμιά βία δεν καταβάλουμε για να διορθωθούμε και να προοδεύσουμε στην αρετή. Ικανοποιούμεθα πάντοτε στο λίγο. Λίγη προσευχή, λίγη μελέτη, λίγος εκκλησιασμός, σε λίγες καλές πράξεις, και λίγη νηστειούλα και λίγη συγχωρητικότητα, και λίγη ελεημοσύνη και λίγα και λίγα και τίποτα περισσότερο. Μόνο λίγα. Έτσι με τα λίγα λίγα δεν βλέπουμε πόσο πτωχοί είμεθα και κούφιοι και στο ήθος και στην πίστη και στα έργα της αρετής που ζητάει ο Θεός. Το ότι δεν είμαστε τίποτα το αποδείξαμε και χθές το πρωί, ορισμένοι που λέγονται χριστιανοί.
Δυστυχώς όπως και τότε, έτσι και στις ημέρες μας, υπάρχουν πολλοί τέτοιοι χλιαροί και νερόβραστοι χριστιανοί. Οι χθεσινοί ήσαν φανατικοί – αυτό είναι άλλο άκρο. Και μάλιστα ασυγκρίτως περισσότεροι στις ημέρες μας κυκλοφορούν ήδη πλήθη ανθρώπων από την
Λαοδικεία. Και πιστεύω πως ξεπέσαμε σ’ αυτή τη θανατηφόρα νάρκη, από τη νοοτροπία της Δύσεως, Ευρώπης και Αμερικής.
Η πληθώρα των καταναλωτικών αγαθών, ο νέος ασύδοτος τρόπος ζωής, εδημιούργησαν τον χριστιανισμό των εκπτώσεων. Ο τρόπος αυτός που δεν είναι ούτε Ευαγγελικός, ούτε πατερικός, ούτε και Ορθόδοξος, είναι αυτός που συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα. Με το ένα πόδι στο Χριστό και με το άλλο στο χρυσό. Με το ένα μάτι στον ουρανό και το άλλο στην λάσπη της αμαρτίας. Με το ένα χέρι κλέβουν και αδικούν και με το άλλο κάνουν φανερή
φιλανθρωπία προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις. Το πρωί στην Εκκλησία αλλά το βράδυ με πολλή άνεση στις αμαρτωλές σκηνές της τηλεοράσεως. Το πρωί στην Εκκλησία και το βράδυ στο χαρτάκι και στο φλιτζανάκι και τα λοιπά και τα λοιπά. Συνδυάζουν εύκολα κοσμική και θρησκευτική ζωή. Και λίγη λατρεία στο Θεό και αρκετή λατρεία στα κέντρα διασκεδάσεως. Η εκκλησία εκκλησία σου λένε, αλλά και το συμφέρον συμφέρον και η μόδα η μόδα και η διασκέδασις διασκέδασις.
Οι χριστιανοί των ημερών μας είναι έτοιμοι για κάθε συμβιβασμό αρκεί να μην
χάσουν τις ανέσεις τους. Αν τους μιλήσουν για τα Πανάγια Μυστήρια δυσανασχετούν. Αν τους προτρέψουν για έργα αρετών, κατσουφιάζουν. Κι αν τους υποδείξουν τα πάθη τους για να τα κόψουν και ή να τα διορθώσουν, αντιδρούν. Θέλουν και ζητάνε την Εκκλησία του Χριστού με το αζημίωτο. Να μην κοστίζει πολύ, να μη ζητά θυσίες, να μην προβάλλει συνεχώς ου και όχι. Μια Εκκλησία κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της εποχής μας. Θέλουν μια Ορθοδοξία και έναν Χριστιανισμό ευκαιρίας. Μια Ορθοδοξία εποχιακή.
Τέτοιοι είναι οι χλιαροί χριστιανοί της ολίγης πίστεως και της μπαλωμένης ηθικής, άνθρωποι του συμφέροντος, των ανέσεων και των υποχωρήσεων. Άνθρωποι που νερώνουν όλο και πιο πολύ κάθε μέρα το κρασάκι της πνευματικής ζωής. Γι’ αυτό και ο Κύριος ήταν αυστηρός στον επίσκοπο Λαοδικείας.
Νομίζεις, του λέγει, μέσ’ στην Αποκάλυψη, ότι είσαι πλούσιος σε αρετές και σε πνευματική ζωή, κάνεις όμως μεγάλο λάθος. Ο εγωισμός σε τυφλώνει. Δε βλέπεις ότι είσαι και ταλαίπωρος και ελεεινός και φτωχός, και τυφλός και γυμνός; Δεν ξέρεις ότι εγώ ως Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσομαι και ότι σκορπίζω στους 4 ανέμους οστά ανθρωπαρέσκων;
Παρά ταύτα όμως δεν είναι αργά. Υπάρχει ελπίδα σωτηρίας. Παρά την απειλή ότι θα τον ξεράσει ο Κύριος, επειδή είναι χλιαρός, ευθύς αμέσως του προσφέρει λύση και τον συμβουλεύει πώς θα θεραπεύσει την τριπλή του αρρώστεια, την φτώχεια του, τη γύμνια του και την τύφλωσή του.
Πρώτον. Συμβουλεύω σοι, αγοράσαι παρ’ εμού, χρυσίον πεπυρωμένον εκ πυρός ίνα πλουτίσεις. Σε συμβουλεύω να αγοράσεις από μένα χρυσάφι. Για να πλουτίσεις, να γίνεις πλούσιος. Το αγοράσαι παρ΄εμού, έχει μεγάλη σημασία διότι ο Κύριος εννοεί την πραγματική αρετή. Είναι σα να του λέγει «τη δική μου αρετή θα αγοράσεις». Τη δική μου αρετή θα αποκτήσεις και όχι τη δική σου όπως την φαντάζεσαι, την κάλπικη, την απατηλή και τη σάπια. Αυτό ας το ακούσουν όλοι οι αιρετικοί, και οι υπερήφανοι που ισχυρίζονται και πιστεύουν ότι έχουν αρετές. Χωρίς Χριστόν, τον Θεάνθρωπον Χριστόν, και τούτον Εσταυρωμένον, πραγματικές αρετές δεν μπορούμε να αποκτήσουμε ποτέ, και σωτηρία δεν υπάρχει. Διότι πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον άνωθεν εστί καταβαίνον εκ του Πατρός των φώτων.
Οι αρετές όμως κατακτώνται όχι με χλιαρούς και νερόβραστους αγώνες αλλά με θλίψεις και πόνους, με βία πνευματική, και κόπους πολλούς. Γι’ αυτό και λέγει «αγοράσαι». Θα αγοράσουμε την αρετή από τον Θεόν, με αγώνες, με συντριβή, με προσευχή. Δωρεοδότης είναι ο Θεός, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά βραβεύει όμως εκείνους που αγωνίζονται, που ιδρώνουν και κοπιάζουν για να τηρήσουν τις εντολές. Ο αγώνας του χριστιανού είναι και η αγορά για τον Θεόν.
Βέβαια ο Θεός δεν αμείβει τους χλιαρούς και τους τεμπέληδες.
Δεύτερον. Αγοράσαι παρ’ εμού ιμάτια λευκά, ίνα περιβάλλει και μη φανερωθεί η αισχύνη της γυμνότητός σου. Σε συμβουλεύει ο Κύριος να αγοράσεις από μένα, λευκά ιμάτια για να ντυθείς και να σκεπάσεις έτσι τη ντροπή σου, τη γύμνια σου. Και ποια είναι αυτά τα λευκά ιμάτια; Είναι της αγνότητος, της σωφροσύνης και της ηθικής καθαριότητος. Ό,τι και αν κάνομε ξανακερδίζονται τα λευκά ιμάτια. Έπεσες σε υπερηφάνεια; Περίμενε μεγάλους πειρασμούς. Έπεσες σε υπερηφάνεια; Μπορεί να ξεπέσεις και ηθικά. Γι’ αυτό διορθώσου όσο είναι καιρός. Ο Χριστός είναι και για σένα και για μένα και για όλους μας το λευκόν ιμάτιον. Φόρεσέ το. Ο Χριστός έχει το ένδυμα του γάμου, αγόρασέ το. «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε» βεβαιώνει η Αγία Γραφή. Στο βάπτισμα ντυθήκαμε και φορέσαμε τον Χριστόν και τον άϋλο ολοφώτεινον τρισήλιον χιτώνα του. Αν στην πορεία της ζωής τον λερώσαμε αυτόν τον χιτώνα, και ποιος δεν τον λερώνει, και ποιος δεν τον μουτζουρώνει, και ποιος δεν τον κακοποιεί, σχίζει αυτόν τον χιτώνα; Υπάρχει τρόπος αποκατάστάσεως πριν μας ξεφτιλήσει η αμαρτία και η ντροπή. Και ο τρόπος αυτός είναι ένας και μοναδικός. Η μετάνοια. Η συντριβή, η εξομολόγησις.
Τρίτον και τελευταίον. Και «κολλύριον αγοράσαι παρ΄εμού» λέγει ο Κύριος, «ίνα εγχρύσει τους οφθαλμούς σου ίνα βλέπεις», στίχος 18. Το κολλύριο είναι ιατρικό φάρμακο, οι περισσότεροι οι μεγάλοι το ξέρουν, που τακτοποιεί τα αρρωστημένα μάτια. Τι εννοεί όμως εδώ ο Κύριος; Ό,τι ο χλιαρός και αναιμικός χριστιανός δεν μπορεί από μόνος του να δει την αθλιότητά του. Του χρειάζεται κολλύριο. Δηλαδή ο φωτισμός του Θεού. Που υπάρχει ο φωτισμός του Θεού; Στον λόγον Του, στο Ευαγγέλιόν Του! Και πράγματι το Ευαγγέλιο είναι ο καθρέφτης μέσα στον οποίον μπορούμε να δούμε το πρόσωπόν μας, να δούμε την ψυχή μας, να δούμε την αθλιότητα της καρδιάς μας, και τη γύμνια μας, να δούμε την κατάστασή μας. Το Ευαγγέλιον είναι το φώς μέσα στο σκοτάδι.
Η Αγία Γραφή βεβαιώνει ο νόμος σου λύχνος τοις ποσί μου, και φως ταίς τρίβοις μου.
Χριστιανοί μου, δεν θα επεκταθούμε άλλο. Ανακεφαλαιώνοντας λέμε επιγραμματικά ότι η χλιαρότητα διακρίνεται από τρία πράγματα: Από τη ραθυμία, από τα ημίμετρα και από την άκοπη θρησκευτική ζωή. Ο δε χλιαρός καταντά ελεεινός, φτωχός, τυφλός και γυμνός.
Χλιαρός και χλιαρότητα θεραπεύονται με τρία πράγματα:
Πρώτον, από τους πνευματικούς θησαυρούς των θείων αρετών του Θεανθρώπου,
Δεύτερον από τα λευκά ιμάτια της σωφροσύνης, αγνότητος και ηθικής καθαρότητος, και
Τρίτον, από το σωτήριο Ευαγγελικό Τριαδικό φώς. Η θεραπεία αυτή θα μας καταστήσει αδελφοί μου και πάλι θερμούς. «Τω πνεύματι ζέοντες και τω Κυρίω δουλεύοντες».
Είθε να το δώσει ο Θεός,
Αμήν
