Ο άγρυπνος ποιμένας και η αξία των δογμάτων στον πνευματικό πόλεμο

(απόσπασμα από την δ’ ομιλία Περί Ιερωσύνης του αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου)

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επισημαίνει την αξία των δογμάτων και την γνώση της ορθής διδασκαλίας στον πνευματικό πόλεμο, και συστήνει την διδαχή τους από τους ποιμένες, τους ορθοτομούντες των λόγο της αληθείας. Με ένα πολύ ωραίο παράδειγμα παραλληλίζει το εκκλησίασμα που γνωρίζει την ορθή πίστη και τα ορθά δόγματα με πόλη οχυρή και περιτειχισμένη. Όπως η ασφάλεια του τείχους δίνει την δυνατότητα στους πολίτες να κοροϊδεύουν τους εχθρούς που στέκουν ανήμποροι απ’ έξω, έτσι και η ασφάλεια της ορθής δογματικής διδασκαλίας του άγρυπνου και συνετού ποιμένα δίνει την δυνατότητα στους ενημερωμένους πιστούς να περιπαίζουν τους ανήμπορους αιρετικούς.

«4. Διότι ημείς δεν πρέπει να παρασκευαζώμεθα δι’ ένα μόνο είδος μάχης˙ ο πόλεμός μας είναι πολυμέτωπος και η αντίπαλος παράταξις συγκροτείται από εχθρούς διαφόρων ειδών.

Δεν χρησιμοποιούν δε όλοι τα ίδια όπλα και δεν έχουν μόνον ένα τρόπο επιθέσεως εναντίον μας. Πρέπει συνεπώς ο μέλλων ν’ αναλάβει την μάχη προς όλους αυτούς να γνωρίζει την τακτική όλων και να είναι ο ίδιος και τοξότης και σφενδονήτης και ταξίαρχος και λοχαγός και στρατηγός και πεζός και ιππεύς και ναυτικός και τειχομάχος.

Εις τους στρατιωτικούς πολέμους ο καθένας αποκρούει τους επιτιθέμενους με τα οπλα της ειδικότητάς του. Εδώ όμως δεν είναι το ίδιον˙ όποιος θέλει εδώ να νικήσει πρέπει να ξεύρη όλας τας λεπτομέρειας της πολεμικής τακτικής, διότι ο διάβολος γνωρίζει να εισάγει τους πειρατάς του προς διαρπαγή των προβάτων και από το μικρότερον μέρος που θα μείνει αφύλακτον.

Αλλά αυτό δεν θα το επιτύχει, όταν καταλάβει ότι ο ποιμήν γνωρίζει όλη την πολεμική επιστήμην και όλας τας επιβουλάς του.

Μία πόλις, έως ότου περιβάλλεται από παντού με τείχη, περιπαίζει τους πολιορκητάς της, διότι έχει πολλήν ασφάλειαν˙ εάν όμως κάμει κανείς εις το τείχος μία μικράν τρύπαν, δεν την ωφελεί καθόλου  ο περίβολος, μολονότι το υπόλοιπον τείχος είναι άθικτον.

Έτσι λοιπόν και η πόλις του Θεού, όταν την περιβάλλουν από παντού σαν τείχος η οξυδέρκεια και η σύνεσις του ποιμένος, όλα τα μηχανήματα των εχθρών καταντούν εις εντροπήν και γέλοια, και οι κάτοικοί της μένουν μέσα ασφαλείς˙  όταν όμως κατορθώσει κανείς να πατήσει ένα τμήμα της, έστω και αν δεν την καταλάβει ολόκληρον, συντρίβει με βάσιν το μέρος αυτό και ολόκληρον την άλλην πόλιν»

(μετ. Π. Χρήστου, εκδ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, τ. 28 σσ. 215-7).