Πῶς μᾶς πολεμοῦν
«Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς
ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
Τά πονηρά πνεύματα μας πολεμούν με πολλούς τρόπους, "Εχουν πείρα χιλιάδων χρόνων, καί γι' αυτό εύκολα επισημαίνουν καί αξιοποιούν κάθε αδυναμία μας, ώστε ή επίθεσή τους νά είναι πιό αποτελεσματική. Ο απόστολος Πέτρος λέει, ότι «ό αντίδικος υμών διάβολος ώς λέων ώρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. 5:8). Παρακολουθεί, δηλαδή, άνύστακτα τίς ψυχές μας καί σάν αιμοβόρο λιοντάρι ψάχνει νά βρει ευκαιρία γιά νά
τις κατασπαράξει. Γενικά, οι δαίμονες μας πολεμούν ανάλογα με την πνευματική μας κατάσταση. Διαφορετικά πολεμούν τόν αρχάριο καί διαφορετικά τόν έμπειρο στην
πνευματική ζωή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ή ένταση τού δαιμονικού πολέμου δεν ξεπερνάει ποτέ τίς αντοχές τού πολεμουμένου. «Πιστός ό Θεός», μας ενθαρρύνει ό απόστολος Παύλος, «ός ουκ έάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ό δύνασθε, αλλά ποιήσει συν τω πειρασμώ καί την έκβασιν του δύνασθαι υμάς ύπενεγκείν» (Α' Κορ. 10:13). Ο άββάς 'Ισαάκ ό Σύρος κάνει λόγο γιά τεσσάρων ειδών δαιμονικούς πολέμους, πού ό ένας διαδέχεται τόν άλλο καί πού ακολουθούν διαδοχικά τά τέσσερα στάδια της πνευματικής ωριμότητας τού άνθρωπου:
1) Στους αρχάριους, πού είναι αμελείς καί ράθυμοι στην προαίρεση, ό διάβολος επιτίθεται μέ σφοδρότητα άπό τήν αρχή, ώστε νά τους κάνει νά δειλιάσουν καί νά τραπούν σέ φυγή. Μάλλον ό Θεός παραχωρεί νά καταπτοηθούν άπό τόν πειρασμό καί δέν τους βοηθάει, γιατί ξεκίνησαν τόν αγώνα μέ δισταγμό καί ψυχρότητα, ώς φίλαυτοι καί δίψυχοι. Γι΄ αυτούς
έχει λεχθεί: «Επικατάρατος ό ποιών τά έργα Κυρίου άμελώς» (Ίερ. 31:10).
Δέν συμβαίνει, όμως, τό ίδιο μέ τους αρχάριους πού είναι απλοί καί άκακοι, γιατί τους σκεπάζει ή χάρη τού Θεού καί γίνονται μέ τό χρόνο επιμελείς καί ανδρείοι.
2) Σ' όσους πέρασαν στό δεύτερο στάδιο, ό διάβολος δέν επιτίθεται αμέσως,
γιατί τους βλέπει νά έχουν ζήλο καί ακμαίο αγωνιστικό φρόνημα. Περιμένει νά ψυχρανθεί ό ζήλος τους καί νά ραθυμήσουν. Τότε ύποστέλλεται ή θεία χάρη στην ψυχή καί παραχωρείται ή ενέργεια των πειρασμών. Βασική αιτία τών πειρασμών αυτών είναι ό μετεωρισμός τών λογισμών, πού οφείλεται στην οκνηρία. Επίσης, η φιληδονία καί ή αγάπη, τής αναπαύσεως. Στό στάδιο αυτό δοκιμάζονται οι αγωνιστές καί μέ τήν παιδαγωγική έγκατάλειψη τού Θεού, ώστε νά μάθουν νά Τόν αναζητούν, όπως τό παιδί τή μητέρα του. "Οταν μέ τίς δοκιμασίες αυτές οδηγηθούν σε αυτοκριτική καί άναθερμανθει ό ζήλος τους, τότε ό Θεός τους στέλνει ουράνιο βοηθό, ενώ ό διάβολος, βλέποντας τους δυνατούς στον πνευματικό πόλεμο, χρησιμοποιεί άλλη τακτική.
3) Προσπαθεί ν' απομακρύνει άπό κοντά τους τόν φύλάκα άγγελο τους, σπέρνοντάς τους λογισμούς υπερηφάνειας, ότι τάχα μέ τή δική τους δύναμη νικούν τον εχθρό, ή προσπαθεί νά τους πλανήσει μέ όνειρα καί ψεύτικα οράματα. "Αν αποδειχθούν, όμως, συνετοί καί ανδρείοι, κρατώντας τή μνήμη τού Θεού, δέν θά πλανηθούν. Τότε ό εχθρός βάζει σέ ενέργεια τό τελευταίο σχέδιό του.
4) Θολώνει τό νού τών αθλητών μέ τίς φαντασίες των αισθητών πραγμάτων καί τών εμπαθών νοημάτων που αυτά προκαλούν, γιά νά τους σύρει στή διάπραξη τής αμαρτίας μέ τό λογισμό. Γιατί γνωρίζει πολύ καλά ό πονηρος, ότι στην πνευματική ζωή τόσο ή νίκη όσο καί ή ήττα εξαρτώνται άπό τό λογισμό. Μέ τόν πόλεμο αυτό δοκιμάζεται ή αφοσίωση τών αγωνιστών στον Θεό, άν δηλαδή γιά τήν αγάπη Του καταφρονούν τις φαντασίες, καταπατούν τις σωματικές ηδονές και διατηρούν ταπεινό το φρόνημά τους. Όσοι αποδειχθούν κίβδηλοι, έγκαταλείπονται σάν τά σκουπίδια άπό τή θεία χάρη καί πέφτουν στά χέρια τού εχθρού, οπότε πάνε χαμένοι καί οι προηγούμενοι αγώνες τους. Αυτή είναι ή γενική τακτική καί στρατηγική τού δαιμονικού πολέμου, όπως μάς τήν περιγράφει ό άββάς 'Ισαάκ. Ποιά είναι, όμως, ειδικότερα τα μέσα πού οι δαίμονες χρησιμοποιούν στον πόλεμό τους εναντίον μας καί στά τέσσερα αυτά στάδια; Μέ ποιους τρόπους μάς πολεμούν;
1) Μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς. Είναι ό πιό συνηθισμένος τρόπος δαιμονικού πολέμου. Τό Γεροντικό τούς αναφέρει σάν «σπορές τών δαιμόνων». "Οταν, βέβαια, μιλάμε γιά λογισμούς, εννοούμε τους εμπαθείς λογισμούς, εκείνους, δηλαδή, πού σχηματίζουν στό νού μας τήν έννοια κάποιου υλικού πράγματος ή προσώπου μέ εμπάθεια. Γιατί υπάρχουν καί οί απλοί ή ανθρώπινοι λογισμοί, όπως επίσης καί οι απαθείς ή αγγελικοί. Οί
δαίμονές, λοιπόν, σπέρνοντας εμπαθείς λογισμούς, προσπαθούν νά αιχμαλωτίσουν τό νού μας, γιατί «άν ό νούς δέν κλείσει τά μάτια του, δέν θά κλαπεί ό θησαυρός» (όσιος 'Ιωάννης ό Σιναίτης). Ό άγιος Κασσιανός λέει, ότι «είναι αδύνατον στά ακάθαρτα πνεύματα νά
εισχωρήσουν στον άνθρωπο, παρά μόνο αφού πρώτα εξουσιάσουν τό νού του. Στη συνέχεια αφαιρούν τό προστατευτικό κάλυμμα τού νού, πού είναι ό φόβος καί ή μνήμη τού Θεού, καί τότε επιτίθενται εναντίον του, βρίσκοντας τον άοπλο πια και ίατοικούν μέσα του σάν σέ δική τους επικράτεια». Οι λογισμοί είναι σάν τους ληστές, πού αιχμαλωτίζουν πρώτα τό νού, τό
φρουρό τής ψυχής, καί λεηλατούν ύστερα τους πνευματικούς θησαυρούς. Ό όσιος Νείλος Σόρσκυ δίνει ένα παράδειγμα γιά τό πώς συμβαίνει αυτό: «'Ο λογισμός λ.χ. τής κενοδοξίας, σάν ένας πονηρός προδότης, πού προδίδει μιαν όμορφη πόλη, ανοίγει τίς πύλες τής ψυχής σ' όλους τους δαίμονες.
Καί πράγματι, συλλογίσου μόνο με ευχαρίστηση τις αρετές σου σαν να ήταν καρποί τών δικών σου μόχθων καί δυνάμεων, καί θά δεις τότε με τί ταχύτητα τό κακό θά ορμήσει μέσα στην ψυχή σου».
2) Μάς πολεμούν μέ τά πάθη πού υπάρχουν μέσα μας, αναταράζοντας καί τά τρία μέρη τής ψυχής μας. «Οί δαίμονές», λέει ό άγιος Μάξιμος, «ή θερμαίνουν τό έπιθυμητικό μέρος τής ψυχής ή ταράζουν τό θυμικό ή θολώνουν τό λογιστικό». Καί συμπληρώνει: «Άπό τά πάθη, πού βρίσκονται μέσα στην ψυχή, παίρνουν οί δαίμονες τίς αφορμές καί υποκινούν μέσα μας τους εμπαθείς λογισμούς. Κατόπιν πολεμούν μ' αυτούς τό νού καί τόν βιάζουν νά δώσει τή συγκατάθεση του στην αμαρτία. Αφού νικηθεί, τόν οδηγούν στην "κατά διάνοιαν αμαρτία, καί, όταν αυτή συντελεστεί, τόν φέρνουν αιχμάλωτο στην πράξη».
3) Μάς πολεμούν μέ τίς σωματικές αισθήσεις, καί κατεξοχήν μέ τήν όραση. Ό 'ίδιος ό Χριστός, θέλοντας νά μάς προφυλάξει άπό τήν όφθαλμολαγνεία, λέει: «Πάς ο βλέπων γυναίκα προς τό έπιθυμήσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αύτού» (Ματθ. 5:28). Ό άγιος Νικοδημοςό Αγιορείτης χαρακτηρίζει τίς αισθήσεις «εισόδους τής αμαρτίας» καί «παράθυρα άπ' οπού μπαίνει στην ψυχή μας ό θάνατος». Αυτό συμβαίνει, όταν τίς
αφήσουμε ανεξέλεγκτες «νά γεύονται τις ψυχοβλαβείς καί θανατηφόρες ηδονές». Ό άγιος 'Ιωάννης τής Κλίμακος μάς έξηγεί, ότι «άπό τις αισθήσεις γεννιούνται οί πονηροί λογισμοί... Πολλές φορές άπό μιά γλυκύτατη όψη, άπο ενα άγγιγμα χεριού, άπό μιαν ευχάριστη οσμή ή άπό ένα γλυκό άκουσμα παίρνουν αφορμή οί λογισμοί (τής πορνείας) νά εισέλθουν στην καρδιά». Μπορεί, όμως, νά συμβεί και τό αντίθετο: «Άπό τους λογισμούς τής πορνείας νά ερεθιστει το σώμα προς το πάθος». Έτσι συμβαίνει ορισμένα πάθη νά ξεκινούν άπό μέσα μας καί νά εκδηλώνονται στό σώμα, ενώ άλλα νά ξεκινούν άπό τίς σωματικές αισθήσεις, νά έξάπτουν τήν ηδονή και, στη συνέχεια, η ηδονή vα αιχμαλωτίζει τό νού μας.
4) "Αν οί δαίμονες μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς, μέ τα πάθη καί μέ τίς αισθήσεις, πολύ περισσότερο μάς πολεμούν μέ τή φαντασία. Ή φαντασία είναι πιό λεπτή άπό τίς αισθήσεις καί πιό παχειά άπό τό νού, γι' αυτό καί βρίσκεται ανάμεσά τους. Ειναι φαινόμενο μεταπτωτικό, πού σημαίνει ότι δεν είχε φαντασία ο Αδάμ πριν απο την πτώση. Φαντασία δέν έχουν ό Θεός καί οί άγγελοι, παρά μόνο οί άνθρωποι καί οί δαίμονες. Γι' αυτό ή
φαντασία είναι καλός αγωγός τής σατανικής ενέργειας.
5) Μάς πολεμούν, επίσης, καί μέσω τών συνανθρώπων μας. Χρησιμοποιώντας, δηλαδή, ώς όργανα τους άλλους ανθρώπους, μάς ρίχνουν είτε σέ συμφορές είτε στην αμαρτία. Ο άγιος Μάξιμος λέει, ότι, όπως ο διάβολος πείραζε τόν Χριστό μέσω τών Φαρισαίων, έτσι διαρκώς πολεμάει κι εμάς, ξεσηκώνοντας εναντίον μας άλλους ανθρώπους καί κυρίως εκείνους πού δέν φοβούνται τόν Κύριο. Καί ό άγιος 'Ιωάννης ό Καρπάθιος διδάσκει σχετικά:
«"Οπως ό Κύριος θέλει νά σώζεται άνθρωπος μέσω ανθρώπου, έτσι σπεύδει καί ό
σατανάς νά οδηγήσει στην απώλεια άνθρωπο μέσω άνθρωπου. Γι΄ αυτό, όποιος συναναστραφεί απρόσεκτα άντρα πονηρό, θά βρει έτοιμο ναυάγιο, όπως αν συναναστρεφόταν λεπρό».
6) Οί δαίμονες έχουν τή δυνατότητα νά μάς βλάψουν καί μέ τή βασκανία ή τό "μάτιασμα", όπως τό λέει ό λαός. Σ' αυτή τήν περίπτωση, στηρίζονται στην κακότητα ανθρώπων, οί όποιοι μάς ζηλεύουν γιά ορισμένα αγαθά μας (υγεία, ομορφιά, πλούτο, αξιώματα, ευτυχισμένη οίκογενειακή ζωή κ. ά.)."Αν δέν συμμετέχουμε στά Μυστήρια τής 'Εκκλησίας μας, οί δαίμονες μπορούν νά μάς στερήσουν τά αγαθά αυτά μέ τό μάτιασμα, πού μάς
προξενούν οί φθονεροί αυτοί συνάνθρωποι μας. Ή 'Εκκλησία έχει συμπεριλάβει στό Ευχολόγιο ειδική ευχή «έπί βασκανίαν», τήν οποία διαδάζουν οί ιερείς σ΄ όσους έχουν ματιαστεί, ταρακαλώντας τόν Θεό νά τους απαλλάξει άπό «πάσαν διαβολικήν ένέργειαν, πάσαν σατανικην έφοδον... καί βλάβην καί οφθαλμών βασκανίαν τών κακοποιών καί πονηρών ανθρώπων».
7) "Αλλος τρόπος πολέμου είναι μέσω τών ασθενειών καί τών σωματικών γενικά θλίψεων. Ό διάβολος, πρρκαλώντας μας ασθένειες, προσπαθεί νά μάς κάνει νά χάσουμε τήν υπομονή μας καί νά βαρυγγωμήσουμε εναντίον τού Θεού. Τό ότι πολλές αρρώστιες τίς προκαλεί ό πονηρός, μέ τήν παραχώρηση βέβαια τού Θεού, τό βλέπούμε στή θεραπεία τής συγκύπτουσας τού Ευαγγελίου. Λέγοντας ό Χριστός ότι τή γυναίκα εκείνη τήν «έδησεν ο
σατανάς σατανάς ιδού δέκα καί οκτώ έτη» (Λουκ. 13:16), μάς φανέρωσε ότι ή πάθησή της οφειλόταν σέ σατανική ενέργεια. Τήν ϊδια αιτία είχε καί ή αρρώστια τού αποστόλου Παύλου, όπως ό ίδιος ομολογεί: «Εδόθη μοι σκόλοψ τή ιαρκί, άγγελος σατάν ίνα με κολαφίζη» (Β' Κορ. 12:7). Ή όσία Συγκλητική, πού υπέφερε άπό μακροχρόνιες και πολυώδυνες αρρώστιες, λέει σχετικά μέ τό θέμα μας: «Ό διάβολος φέρνει βαρύτατες καί βασανιστικές ασθένειες, ώστε μ' αυτές νά θολώσει τήν αγάπη προς τόν Θεό εκείνων πού θά δυσανασχετήσουν. 'Αλλά καί κάνει νά κατακόβεται τό σώμα μέ ισχυρότατους πυρετούς καί νά ταλαιπωρείται μέ ανυπόφορη δίψα».
8) "Ενας ακόμη τρόπος πολέμου είναι καί ό μέσω τού εκφοβισμού. Ό διάβολος προσπαθεί νά μάς φοβίσει μέ έξωτερικούς θορύβους, χτύπους ή φωνές, ώστε νά μάς αποθαρρύνει άπό οποιαδήποτε πνευματική εργασία-κυρίως άπό τήν προσευχή- ή καί νά μάς ρίξει στην πλάνη. Οι θόρυβοι αυτοί δέν προκαλούνται άπό συνήθεις φυσικές αιτίες, γι' αυτό καί προξενούν φόβο. Ό όσιος Νείλος ό Άσκητής λέει, ότι «εκείνος πού θά επιμεληθεί τήν καθαρή καί άπερίσπαστη προσευχή, θ' ακούσει κρότους καί χτύπους καί φωνές καί θά υποστεί σωματικές ταλαιπωρίες άπό τους δαίμονες». Γιά έκφοβισμό, επίσης, άλλα σέ προχωρημένους στην πνευματική ζωή, εμφανίζονται προσωπικά οί ίδιοι οι δαίμονές με διαφορετικές κάθε φορά μορφές. Ό Μέγας 'Αντώνιος, εμπειρότατος αγωνιστής εναντίον τών
δαιμόνων, μάς λέει ότι μετασχηματίζονται σέ αιμοβόρα θηρία, σέ σιχαμερά ερπετά, σέ φοβερούς δράκοντες, σέ γίγαντες καί σέ πλήθος στρατιωτών.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
«Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς
ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
Τά πονηρά πνεύματα μας πολεμούν με πολλούς τρόπους, "Εχουν πείρα χιλιάδων χρόνων, καί γι' αυτό εύκολα επισημαίνουν καί αξιοποιούν κάθε αδυναμία μας, ώστε ή επίθεσή τους νά είναι πιό αποτελεσματική. Ο απόστολος Πέτρος λέει, ότι «ό αντίδικος υμών διάβολος ώς λέων ώρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. 5:8). Παρακολουθεί, δηλαδή, άνύστακτα τίς ψυχές μας καί σάν αιμοβόρο λιοντάρι ψάχνει νά βρει ευκαιρία γιά νά
τις κατασπαράξει. Γενικά, οι δαίμονες μας πολεμούν ανάλογα με την πνευματική μας κατάσταση. Διαφορετικά πολεμούν τόν αρχάριο καί διαφορετικά τόν έμπειρο στην
πνευματική ζωή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ή ένταση τού δαιμονικού πολέμου δεν ξεπερνάει ποτέ τίς αντοχές τού πολεμουμένου. «Πιστός ό Θεός», μας ενθαρρύνει ό απόστολος Παύλος, «ός ουκ έάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ό δύνασθε, αλλά ποιήσει συν τω πειρασμώ καί την έκβασιν του δύνασθαι υμάς ύπενεγκείν» (Α' Κορ. 10:13). Ο άββάς 'Ισαάκ ό Σύρος κάνει λόγο γιά τεσσάρων ειδών δαιμονικούς πολέμους, πού ό ένας διαδέχεται τόν άλλο καί πού ακολουθούν διαδοχικά τά τέσσερα στάδια της πνευματικής ωριμότητας τού άνθρωπου:
1) Στους αρχάριους, πού είναι αμελείς καί ράθυμοι στην προαίρεση, ό διάβολος επιτίθεται μέ σφοδρότητα άπό τήν αρχή, ώστε νά τους κάνει νά δειλιάσουν καί νά τραπούν σέ φυγή. Μάλλον ό Θεός παραχωρεί νά καταπτοηθούν άπό τόν πειρασμό καί δέν τους βοηθάει, γιατί ξεκίνησαν τόν αγώνα μέ δισταγμό καί ψυχρότητα, ώς φίλαυτοι καί δίψυχοι. Γι΄ αυτούς
έχει λεχθεί: «Επικατάρατος ό ποιών τά έργα Κυρίου άμελώς» (Ίερ. 31:10).
Δέν συμβαίνει, όμως, τό ίδιο μέ τους αρχάριους πού είναι απλοί καί άκακοι, γιατί τους σκεπάζει ή χάρη τού Θεού καί γίνονται μέ τό χρόνο επιμελείς καί ανδρείοι.
2) Σ' όσους πέρασαν στό δεύτερο στάδιο, ό διάβολος δέν επιτίθεται αμέσως,
γιατί τους βλέπει νά έχουν ζήλο καί ακμαίο αγωνιστικό φρόνημα. Περιμένει νά ψυχρανθεί ό ζήλος τους καί νά ραθυμήσουν. Τότε ύποστέλλεται ή θεία χάρη στην ψυχή καί παραχωρείται ή ενέργεια των πειρασμών. Βασική αιτία τών πειρασμών αυτών είναι ό μετεωρισμός τών λογισμών, πού οφείλεται στην οκνηρία. Επίσης, η φιληδονία καί ή αγάπη, τής αναπαύσεως. Στό στάδιο αυτό δοκιμάζονται οι αγωνιστές καί μέ τήν παιδαγωγική έγκατάλειψη τού Θεού, ώστε νά μάθουν νά Τόν αναζητούν, όπως τό παιδί τή μητέρα του. "Οταν μέ τίς δοκιμασίες αυτές οδηγηθούν σε αυτοκριτική καί άναθερμανθει ό ζήλος τους, τότε ό Θεός τους στέλνει ουράνιο βοηθό, ενώ ό διάβολος, βλέποντας τους δυνατούς στον πνευματικό πόλεμο, χρησιμοποιεί άλλη τακτική.
3) Προσπαθεί ν' απομακρύνει άπό κοντά τους τόν φύλάκα άγγελο τους, σπέρνοντάς τους λογισμούς υπερηφάνειας, ότι τάχα μέ τή δική τους δύναμη νικούν τον εχθρό, ή προσπαθεί νά τους πλανήσει μέ όνειρα καί ψεύτικα οράματα. "Αν αποδειχθούν, όμως, συνετοί καί ανδρείοι, κρατώντας τή μνήμη τού Θεού, δέν θά πλανηθούν. Τότε ό εχθρός βάζει σέ ενέργεια τό τελευταίο σχέδιό του.
4) Θολώνει τό νού τών αθλητών μέ τίς φαντασίες των αισθητών πραγμάτων καί τών εμπαθών νοημάτων που αυτά προκαλούν, γιά νά τους σύρει στή διάπραξη τής αμαρτίας μέ τό λογισμό. Γιατί γνωρίζει πολύ καλά ό πονηρος, ότι στην πνευματική ζωή τόσο ή νίκη όσο καί ή ήττα εξαρτώνται άπό τό λογισμό. Μέ τόν πόλεμο αυτό δοκιμάζεται ή αφοσίωση τών αγωνιστών στον Θεό, άν δηλαδή γιά τήν αγάπη Του καταφρονούν τις φαντασίες, καταπατούν τις σωματικές ηδονές και διατηρούν ταπεινό το φρόνημά τους. Όσοι αποδειχθούν κίβδηλοι, έγκαταλείπονται σάν τά σκουπίδια άπό τή θεία χάρη καί πέφτουν στά χέρια τού εχθρού, οπότε πάνε χαμένοι καί οι προηγούμενοι αγώνες τους. Αυτή είναι ή γενική τακτική καί στρατηγική τού δαιμονικού πολέμου, όπως μάς τήν περιγράφει ό άββάς 'Ισαάκ. Ποιά είναι, όμως, ειδικότερα τα μέσα πού οι δαίμονες χρησιμοποιούν στον πόλεμό τους εναντίον μας καί στά τέσσερα αυτά στάδια; Μέ ποιους τρόπους μάς πολεμούν;
1) Μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς. Είναι ό πιό συνηθισμένος τρόπος δαιμονικού πολέμου. Τό Γεροντικό τούς αναφέρει σάν «σπορές τών δαιμόνων». "Οταν, βέβαια, μιλάμε γιά λογισμούς, εννοούμε τους εμπαθείς λογισμούς, εκείνους, δηλαδή, πού σχηματίζουν στό νού μας τήν έννοια κάποιου υλικού πράγματος ή προσώπου μέ εμπάθεια. Γιατί υπάρχουν καί οί απλοί ή ανθρώπινοι λογισμοί, όπως επίσης καί οι απαθείς ή αγγελικοί. Οί
δαίμονές, λοιπόν, σπέρνοντας εμπαθείς λογισμούς, προσπαθούν νά αιχμαλωτίσουν τό νού μας, γιατί «άν ό νούς δέν κλείσει τά μάτια του, δέν θά κλαπεί ό θησαυρός» (όσιος 'Ιωάννης ό Σιναίτης). Ό άγιος Κασσιανός λέει, ότι «είναι αδύνατον στά ακάθαρτα πνεύματα νά
εισχωρήσουν στον άνθρωπο, παρά μόνο αφού πρώτα εξουσιάσουν τό νού του. Στη συνέχεια αφαιρούν τό προστατευτικό κάλυμμα τού νού, πού είναι ό φόβος καί ή μνήμη τού Θεού, καί τότε επιτίθενται εναντίον του, βρίσκοντας τον άοπλο πια και ίατοικούν μέσα του σάν σέ δική τους επικράτεια». Οι λογισμοί είναι σάν τους ληστές, πού αιχμαλωτίζουν πρώτα τό νού, τό
φρουρό τής ψυχής, καί λεηλατούν ύστερα τους πνευματικούς θησαυρούς. Ό όσιος Νείλος Σόρσκυ δίνει ένα παράδειγμα γιά τό πώς συμβαίνει αυτό: «'Ο λογισμός λ.χ. τής κενοδοξίας, σάν ένας πονηρός προδότης, πού προδίδει μιαν όμορφη πόλη, ανοίγει τίς πύλες τής ψυχής σ' όλους τους δαίμονες.
Καί πράγματι, συλλογίσου μόνο με ευχαρίστηση τις αρετές σου σαν να ήταν καρποί τών δικών σου μόχθων καί δυνάμεων, καί θά δεις τότε με τί ταχύτητα τό κακό θά ορμήσει μέσα στην ψυχή σου».
2) Μάς πολεμούν μέ τά πάθη πού υπάρχουν μέσα μας, αναταράζοντας καί τά τρία μέρη τής ψυχής μας. «Οί δαίμονές», λέει ό άγιος Μάξιμος, «ή θερμαίνουν τό έπιθυμητικό μέρος τής ψυχής ή ταράζουν τό θυμικό ή θολώνουν τό λογιστικό». Καί συμπληρώνει: «Άπό τά πάθη, πού βρίσκονται μέσα στην ψυχή, παίρνουν οί δαίμονες τίς αφορμές καί υποκινούν μέσα μας τους εμπαθείς λογισμούς. Κατόπιν πολεμούν μ' αυτούς τό νού καί τόν βιάζουν νά δώσει τή συγκατάθεση του στην αμαρτία. Αφού νικηθεί, τόν οδηγούν στην "κατά διάνοιαν αμαρτία, καί, όταν αυτή συντελεστεί, τόν φέρνουν αιχμάλωτο στην πράξη».
3) Μάς πολεμούν μέ τίς σωματικές αισθήσεις, καί κατεξοχήν μέ τήν όραση. Ό 'ίδιος ό Χριστός, θέλοντας νά μάς προφυλάξει άπό τήν όφθαλμολαγνεία, λέει: «Πάς ο βλέπων γυναίκα προς τό έπιθυμήσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αύτού» (Ματθ. 5:28). Ό άγιος Νικοδημοςό Αγιορείτης χαρακτηρίζει τίς αισθήσεις «εισόδους τής αμαρτίας» καί «παράθυρα άπ' οπού μπαίνει στην ψυχή μας ό θάνατος». Αυτό συμβαίνει, όταν τίς
αφήσουμε ανεξέλεγκτες «νά γεύονται τις ψυχοβλαβείς καί θανατηφόρες ηδονές». Ό άγιος 'Ιωάννης τής Κλίμακος μάς έξηγεί, ότι «άπό τις αισθήσεις γεννιούνται οί πονηροί λογισμοί... Πολλές φορές άπό μιά γλυκύτατη όψη, άπο ενα άγγιγμα χεριού, άπό μιαν ευχάριστη οσμή ή άπό ένα γλυκό άκουσμα παίρνουν αφορμή οί λογισμοί (τής πορνείας) νά εισέλθουν στην καρδιά». Μπορεί, όμως, νά συμβεί και τό αντίθετο: «Άπό τους λογισμούς τής πορνείας νά ερεθιστει το σώμα προς το πάθος». Έτσι συμβαίνει ορισμένα πάθη νά ξεκινούν άπό μέσα μας καί νά εκδηλώνονται στό σώμα, ενώ άλλα νά ξεκινούν άπό τίς σωματικές αισθήσεις, νά έξάπτουν τήν ηδονή και, στη συνέχεια, η ηδονή vα αιχμαλωτίζει τό νού μας.
4) "Αν οί δαίμονες μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς, μέ τα πάθη καί μέ τίς αισθήσεις, πολύ περισσότερο μάς πολεμούν μέ τή φαντασία. Ή φαντασία είναι πιό λεπτή άπό τίς αισθήσεις καί πιό παχειά άπό τό νού, γι' αυτό καί βρίσκεται ανάμεσά τους. Ειναι φαινόμενο μεταπτωτικό, πού σημαίνει ότι δεν είχε φαντασία ο Αδάμ πριν απο την πτώση. Φαντασία δέν έχουν ό Θεός καί οί άγγελοι, παρά μόνο οί άνθρωποι καί οί δαίμονες. Γι' αυτό ή
φαντασία είναι καλός αγωγός τής σατανικής ενέργειας.
5) Μάς πολεμούν, επίσης, καί μέσω τών συνανθρώπων μας. Χρησιμοποιώντας, δηλαδή, ώς όργανα τους άλλους ανθρώπους, μάς ρίχνουν είτε σέ συμφορές είτε στην αμαρτία. Ο άγιος Μάξιμος λέει, ότι, όπως ο διάβολος πείραζε τόν Χριστό μέσω τών Φαρισαίων, έτσι διαρκώς πολεμάει κι εμάς, ξεσηκώνοντας εναντίον μας άλλους ανθρώπους καί κυρίως εκείνους πού δέν φοβούνται τόν Κύριο. Καί ό άγιος 'Ιωάννης ό Καρπάθιος διδάσκει σχετικά:
«"Οπως ό Κύριος θέλει νά σώζεται άνθρωπος μέσω ανθρώπου, έτσι σπεύδει καί ό
σατανάς νά οδηγήσει στην απώλεια άνθρωπο μέσω άνθρωπου. Γι΄ αυτό, όποιος συναναστραφεί απρόσεκτα άντρα πονηρό, θά βρει έτοιμο ναυάγιο, όπως αν συναναστρεφόταν λεπρό».
6) Οί δαίμονες έχουν τή δυνατότητα νά μάς βλάψουν καί μέ τή βασκανία ή τό "μάτιασμα", όπως τό λέει ό λαός. Σ' αυτή τήν περίπτωση, στηρίζονται στην κακότητα ανθρώπων, οί όποιοι μάς ζηλεύουν γιά ορισμένα αγαθά μας (υγεία, ομορφιά, πλούτο, αξιώματα, ευτυχισμένη οίκογενειακή ζωή κ. ά.)."Αν δέν συμμετέχουμε στά Μυστήρια τής 'Εκκλησίας μας, οί δαίμονες μπορούν νά μάς στερήσουν τά αγαθά αυτά μέ τό μάτιασμα, πού μάς
προξενούν οί φθονεροί αυτοί συνάνθρωποι μας. Ή 'Εκκλησία έχει συμπεριλάβει στό Ευχολόγιο ειδική ευχή «έπί βασκανίαν», τήν οποία διαδάζουν οί ιερείς σ΄ όσους έχουν ματιαστεί, ταρακαλώντας τόν Θεό νά τους απαλλάξει άπό «πάσαν διαβολικήν ένέργειαν, πάσαν σατανικην έφοδον... καί βλάβην καί οφθαλμών βασκανίαν τών κακοποιών καί πονηρών ανθρώπων».
7) "Αλλος τρόπος πολέμου είναι μέσω τών ασθενειών καί τών σωματικών γενικά θλίψεων. Ό διάβολος, πρρκαλώντας μας ασθένειες, προσπαθεί νά μάς κάνει νά χάσουμε τήν υπομονή μας καί νά βαρυγγωμήσουμε εναντίον τού Θεού. Τό ότι πολλές αρρώστιες τίς προκαλεί ό πονηρός, μέ τήν παραχώρηση βέβαια τού Θεού, τό βλέπούμε στή θεραπεία τής συγκύπτουσας τού Ευαγγελίου. Λέγοντας ό Χριστός ότι τή γυναίκα εκείνη τήν «έδησεν ο
σατανάς σατανάς ιδού δέκα καί οκτώ έτη» (Λουκ. 13:16), μάς φανέρωσε ότι ή πάθησή της οφειλόταν σέ σατανική ενέργεια. Τήν ϊδια αιτία είχε καί ή αρρώστια τού αποστόλου Παύλου, όπως ό ίδιος ομολογεί: «Εδόθη μοι σκόλοψ τή ιαρκί, άγγελος σατάν ίνα με κολαφίζη» (Β' Κορ. 12:7). Ή όσία Συγκλητική, πού υπέφερε άπό μακροχρόνιες και πολυώδυνες αρρώστιες, λέει σχετικά μέ τό θέμα μας: «Ό διάβολος φέρνει βαρύτατες καί βασανιστικές ασθένειες, ώστε μ' αυτές νά θολώσει τήν αγάπη προς τόν Θεό εκείνων πού θά δυσανασχετήσουν. 'Αλλά καί κάνει νά κατακόβεται τό σώμα μέ ισχυρότατους πυρετούς καί νά ταλαιπωρείται μέ ανυπόφορη δίψα».
8) "Ενας ακόμη τρόπος πολέμου είναι καί ό μέσω τού εκφοβισμού. Ό διάβολος προσπαθεί νά μάς φοβίσει μέ έξωτερικούς θορύβους, χτύπους ή φωνές, ώστε νά μάς αποθαρρύνει άπό οποιαδήποτε πνευματική εργασία-κυρίως άπό τήν προσευχή- ή καί νά μάς ρίξει στην πλάνη. Οι θόρυβοι αυτοί δέν προκαλούνται άπό συνήθεις φυσικές αιτίες, γι' αυτό καί προξενούν φόβο. Ό όσιος Νείλος ό Άσκητής λέει, ότι «εκείνος πού θά επιμεληθεί τήν καθαρή καί άπερίσπαστη προσευχή, θ' ακούσει κρότους καί χτύπους καί φωνές καί θά υποστεί σωματικές ταλαιπωρίες άπό τους δαίμονες». Γιά έκφοβισμό, επίσης, άλλα σέ προχωρημένους στην πνευματική ζωή, εμφανίζονται προσωπικά οί ίδιοι οι δαίμονές με διαφορετικές κάθε φορά μορφές. Ό Μέγας 'Αντώνιος, εμπειρότατος αγωνιστής εναντίον τών
δαιμόνων, μάς λέει ότι μετασχηματίζονται σέ αιμοβόρα θηρία, σέ σιχαμερά ερπετά, σέ φοβερούς δράκοντες, σέ γίγαντες καί σέ πλήθος στρατιωτών.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
