Τριώδιον: Ἐκκλησιαστικὴ περίοδος ποὺ ἐκτείνεται ἀπὸ τὴν Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου ἕως τὴν Κυριακή τοῦ Πάσχα. Ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό της, ἀπὸ τὸ ὁποῖο παίρνει καὶ τὸ ὄνομά της, εἶναι ὅτι κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ οἱ Κανόνες ποὺ ἀπαρτίζουν τὶς καθημερινὲς ἀκολουθίες ἀποτελοῦνται ἀπὸ τρεῖς ὠδὲς καὶ ὄχι ἐννιά, ὅπως συμβαίνει μὲ ὅλους τούς ὑπόλοιπους Κανόνες. Εἶναι πλήρης ἀκολουθιῶν, προσφαίροντας στοὺς πιστοὺς πολλὲς εὐκαιρίες λειτουργικῆς ἐμπειρίας. Εἶναι περίοδος κατάνυξης καὶ προετοιμασίας γιὰ τὸ Ἃγιο Πάσχα καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Δὲν ἐκτείνεται πάντα στὴν ἴδια περίοδο τοῦ ἔτους μία καὶ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ Πάσχα.
Κυριακές: Ὅλες οἱ Κυριακές τοῦ Τριωδίου ἔχουν μία συγκεκριμένη ὀνομασία καὶ ἀποτελοῦν μία ἀλληλουχία μεστὴ νοημάτων καὶ μηνυμάτων. Μὲ τὴ σειρά, οἱ Κυριακές τοῦ Τριωδίου εἶναι:
Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου
Κυριακή τοῦ Ἀσώτου
Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω
Κυριακή τῆς Τυροφάγου
Α' Νηστειῶν: Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας
Β' Νηστειῶν: Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Γ' Νηστειῶν: Κυριακὴ Σταυροπροσκυνήσεως
Δ' Νηστειῶν: Ἰωάννου τῆς Κλίμακος
Ε' Νηστειῶν: Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας
Κυριακὴ τῶν Βαΐων
Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Ἡ «Σαρακοστή», ὅπως ἁπλὰ λέγεται, εἶναι ἡ 40νθήμερη περίοδος ἀπὸ τὴν Α' Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν μέχρι καὶ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων. Εἶναι περίοδος αὐστηροτάτης νηστείας καὶ πνευματικοῦ ἀγώνα.
Κατανυκτινός Εσπερινός: Κάθε Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν ἀπόγευμα τελεῖται ἑσπερινός. Λέγεται «κατανυκτικὸς» γιατί περιέχει τροπάρια καὶ ὕμνους μετανοίας, ἐνῶ τὸ ψαλτικὸ ὕφος εἶναι λιτὸ χωρὶς ἐξάρσεις. Ὁ πρῶτος, μάλιστα (ὁ ὁποῖος τελεῖται τὴν Κυριακή τῆς Τυροφάγου τὸ Ἀπόγευμα), λέγεται «ἑσπερινός τῆς συγχώρησης» γιατί τότε οἱ πιστοὶ ζητοῦν συγχώρεση ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλο γιὰ πιθανὰ παραπτώματά τους, ὥστε νὰ εἰσέλθουν ἐλεύθεροι στὴν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς.
Μέγα Απόδειπνο: Ἡ ἀκολουθία τοῦ Μικροῦ Ἀποδείπνου τελεῖται καθημερινὰ ἀπὸ τὸν καθένα μας, στὸ χῶρο ποὺ ἐπιθυμοῦμε, σὰν προσωπική μας προσευχή. Γιὰ τὴν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς, ὅμως, ἡ Ἐκκλησία ἔχει θεσπίσει νὰ τελεῖται στοὺς Ὀρθόδοξους Ναοὺς κάθε ἀπόγευμα τὸ «Μέγα Ἀπόδειπνο», τὸ ὁποῖο εἶναι ἐπαύξηση τοῦ μικροῦ μὲ ὄμορφους καὶ κατανυκτικοὺς Κανόνες (ὕμνους). Ἐκεῖ ψάλλεται ὁ ὑπέροχος ὕμνος: «Κύριε τῶν δυνάμεων μεθ' ἠμῶν γενοῦ. Ἄλλὸν γὰρ ἐκτός Σου βοηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν. Κύριε τῶν δυνάμεων ἐλέησον ἠμᾶς».
Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων: Κάθε Θεία Λειτουργία εἶναι γεγονὸς χαρμόσυνο, ἀναστάσιμο. Τὴν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς ἡ Ἐκκλησία τελεῖ τὴν Θεία Λειτουργία τοῦ Μέγα Βασιλείου μόνο τὶς Κυριακές, γιὰ νὰ ἐπιτείνει τὴν ἀτμόσφαιρα κατάνυξης καὶ μετανοίας ποὺ ὑπάρχει αὐτὴ τὴν περίοδο. Ἐπειδή, ὅμως, τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ τροφὴ τοῦ χριστιανοῦ, ἡ μητέρα Ἐκκλησία φρόντισε νὰ τοῦ τὴν παρέχει μὲ μία «εἰδικὴ» Θεία Λειτουργία, τὴ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, στὴν ὁποία δὲν γίνεται καθαγιασμὸς ἄρτου καὶ οἴνου σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Κυρίου, ἀλλὰ χρησιμοποιεῖται γιὰ τὴ Θεία Κοινωνία Σῶμα καὶ Αἷμα καθαγιασμένο κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία τῆς προηγούμενης Κυριακῆς.
Χαιρετισμοί: Εἶναι μία ἀκολουθία ποὺ τελεῖται κάθε Παρασκευὴ ἀπόγευμα καὶ εἶναι ἀφιερωμένη στὴ Θεοτόκο. Συνήθως τελεῖται μαζὶ μὲ μικρὸ ἀπόδειπνο ἢ ἑσπερινό. Στοὺς χαιρετισμοὺς ψάλλεται ὁ ἐξαίσιος Κανόνας τοῦ Ἰωσὴφ «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου...», ἐνῶ ἀπαγγέλλονται οἱ 24 (6 κάθε φορᾶ ἐπὶ 4 ἑβδομάδες) κατ' ἀλφάβητο οἶκοι τῆς Θεοτόκου (Ἄγγελος προτοστάτης..., Βλέπουσα ἡ ἁγία..., Γνῶσιν ἄγνωστον... κτλ), ἔργο τοῦ Ρωμανοῦ τοῦ μελωδοῦ.
Μεγάλος Κανόνας: Τὴν Τετάρτη μετὰ τὴν Δ' Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν τελεῖται ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Κανόνα. Ο Μεγάλος Κανόνας εἶναι ἕνα ἀριστούργημα θεολογίας καὶ ποίησης ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ 300 περίπου τροπάρια.
Ἀκάθιστος Ἀμνος: Τὴν πέμπτη Παρασκευὴ τῶν Νηστειῶν τελεῖται ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου (στὶς τέσσερις προηγούμενες ἔχει τελεστεῖ ἡ ἀκολουθία τῶν «Χαιρετισμῶν»). Στὴν ἀκολουθία αὐτὴ ἀπαγγέλονται καὶ οἱ 24 οἶκοι τῆς Θεοτόκου (βλ. «Χαιρετισμοί»), ἐνῶ ἡ συχνὴ ἐπανάληψη τοῦ «Τὴ ὑπερμάχω» μᾶς ὑπενθυμίζει τὴ διὰ τῆς Θεοτόκου θαυματουργικὴ διάσωση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Ἀβάρους τὸ 626 μ.Χ. Τότε οἱ κάτοικοι τῆς Κωνσταντινούπολης εἶχαν συνθέσει καὶ ψάλει ὄρθιοι τὸν ὑπέροχο αὐτὸ ὕμνο, γιὰ νὰ εὐχαριστήσουν τὴν προστάτιδα τοῦ Ἔθνους μας, τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Πηγή: orthodoxia-ellhnismos.gr
