Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἱερομάρτυρος, Ἐθνομάρτυρος καὶ Ἰσαποστόλου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ καὶ Φιλοθεΐτου

Ἡ Ἑλλὰς τιμῶσα τὸν πνευματικὸν ἡγέτην αὐτῆς Ἅγιον Κοσμᾶν

αγιος κοσμας

Ὑπάρχουν στὴ ζωὴ τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν λαῶν μερικὰ φωτεινὰ ὁρόσημα ποὺ ἔντονα σημαδεύουν τὴν ἱστορική τους πορεία. Συνήθως τέτοια ὁρόσημα, εἶναι σπάνια, ἀναφαίνονται ποὺ καὶ πού, ἀλλὰ ἡ ἐπίδρασή τους εἶναι τόσο μεγάλη, ποὺ ξεπερνάει τὰ στενὰ πλαίσια τοῦ χρόνου καὶ τοῦ χώρου, γίνεται διαχρονικὴ καὶ ὑπερόρια.
Οἱ λαοί, ποὺ ἔχουν τὸ προνόμιο νὰ διαθέτουν στὴν ἱστορία τους εἴτε φυσιογνωμίες, εἴτε συμβάντα ποὺ μποροῦν νὰ παίξουν τὸ ρόλο τέτοιων ὁροσήμων, λογίζονται εὐτυχεῖς καὶ τρισόλβιοι, γιατί μποροῦν μὲ αὐτὰ νὰ προσδιορίζουν τὴν πορεία τους μέσα στὴν ἱστορικὴ κονίστρα, νὰ διδάσκονται καὶ νὰ πορεύονται σωστά, μακρυὰ ἀπὸ παρεκλίσεις καὶ ἐπικίνδυνες λοξοδρομήσεις, ποὺ κοστίζουν ἀκριβὰ καὶ πληρώνονται ἀδυσώπητα.

Ἕνας τέτοιος λαὸς εἴμαστε καὶ ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, ποὺ κατοικοῦμε τούτη τὴν ὄμορφη καὶ χιλιοτραγουδισμένη γωνιὰ τῆς γῆς. Στὸ στερέωμά μας τὸ ἐθνικὸ λάμπουν, κατὰ καιρούς, ἀστέρια πολύφωτα καὶ λαμπρά, ποὺ ἄλλο περισσότερο καὶ ἄλλο λιγώτερο καταυγάζουν τὸν ὁρίζοντα τοῦ Γένους μας καὶ ὁριοθετοῦν τὴν πορεία του.
Χάρις σ᾿ αὐτὰ ὁ λαός μας βάδισε μέχρι τώρα μέσα ἀπὸ ἀγκάθια καὶ τριβόλους, πέρασε συμπληγάδες, ἀντιμετώπισε παγίδες καὶ χάη, ἀπέφυγε κρημνοὺς καὶ διασώθηκε ἀλώβητος. Τὸ φῶς ποὺ τὰ πνευματικὰ αὐτὰ ὁρόσημα διέχυναν στὸ διάβα του ἦταν πολύτιμο, γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν σκοπέλων καὶ γιὰ τὴν ἀποφυγὴ τῶν παγίδων.
Οἱ Ἕλληνες μπορεῖ νὰ μὴν εἴμαστε λαὸς πλούσιος σε παραγωγικὰ ἀγαθά, οὔτε ἀπόλυτα αὐτάρκεις στὴν οἰκονομία μας.

Εἴμαστε ὡστόσο ἰδιαίτερα εὐνοημένοι ἀπὸ τὴ Θεία Πρόνοια στὸν πνευματικό μας τομέα, γιατὶ ἡ παράδοσή μας, αὐτὴ ἡ ζωντανὴ ἔκφραση τῆς ζωῆς μας, εἶναι ἔντονα διαποτισμένη ἀπὸ τὴν παρουσία ὑπέροχων μορφῶν, κυριολεκτικὰ θείων καὶ ἐμπνευσμένων, ποὺ φανερώθηκαν στὸν τόπο σὲ χρόνια δύσκολα, καὶ μὲ τὸ φῶς ποὺ ξεπήδησε ἀπὸ τὴν ψυχή τους, σκόρπισαν στὴ γῆ μας τὴ δύναμη τῆς ἀγάπης καὶ τὴν κληρονομιὰ τῆς ὀρθοφροσύνης.
Ἔτσι οἱ μορφὲς αὐτές, στέκονται ἐπὶ αἰῶνες τώρα σωστοὶ ὁδοδεῖκτες πάνω στὰ βάθρα, ὅπου τὶς ἐτοποθέτησε ἡ συνείδηση τοῦ Γένους μας καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ διδάσκουν καὶ νὰ παρακινοῦν κι᾿ ἐμᾶς σήμερα στὸ δικό μας ἀγώνα.

Μιὰ τέτοια μορφή, σχεδὸν ἀνεπανάληπτη καὶ κορυφαία, ὑπῆρξε ὁ νεοϊερομάρτυς καὶ ἐθναπόστολος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ποὺ ἔζησε στὰ χρόνια της τουρκικῆς σκλαβιᾶς, πρὶν ἀπὸ 220 περίπου χρόνια (1714-1779).
Ταπεινὸς καλόγερος στὴν ἐξωτερική του ἐμφάνιση ὁ Πατρο-Κοσμᾶς, φλογερὸς ὅμως στὴν ψυχὴ καὶ ἀδούλωτος στὸ φρόνημα, ξεπετάχθηκε μέσα ἀπὸ τὰ σπλάγχνα τοῦ λαοῦ μας στὴν κατάλληλη στιγμή, μὲ γονιμοποιημένη τὴ σκέψη ἀπὸ τὸ ἀσκητικὸ ἰδεῶδες της Ὀρθοδοξίας μας.

Τὰ πρῶτα γράμματα ἐδιδάχθει ἀπὸ τὸν ἱεροδιάκονον Ἀνανίαν, τὸν καλούμενον Δερβισάνον. Κατόπιν φοίτησε στὴν φημισμένη παλαιὰ Σχολὴ τοῦ Ἁγίου Ὅρους, Ἀθωνιάδα· ἐμαθήτευσε κοντά σε μεγάλους καὶ ὀνομαστοὺς διδασκάλους (Εὐγεν. Βούλγαρη, Ν. Τζαρτζούλη) καὶ ὁλοκλήρωσε τὴ μόρφωσή του στὸ ἀσκητικό του κελλί, στὴν Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου, ὅπου μπορεῖ κανεὶς νὰ λάβει τὴ βαθύτερη καὶ πιὸ ὁλοκληρωμένη, ὄχι μόνο θεία ἀλλὰ καὶ κατὰ κόσμον παιδεία.
Μὲ ἀλύγιστη δύναμη ψυχῆς, μὲ ἀγάπη στὸν Χριστὸ καὶ στὴν Ἑλλάδα καὶ μὲ τέσσερις κατὰ σειρὰν περιοδεῖες, ἔσπειρε αὐτὸς ὁ φτωχὸς καὶ καταφρονεμένος Ἅγιος τῆς Πίστεώς μας, τὸ σπόρο τῆς Λευτεριᾶς τόσο τῆς πνευματικῆς, ἀπὸ τὰ νύχια τῆς ἁμαρτίας, ὅσο καὶ τῆς ἐθνικῆς, ἀπὸ τὸ πέλμα τοῦ τυράννου, μέσα στὶς καρδιὲς τῶν ραγιάδων.
Στ᾿ ἀλήθεια δὲν ὑπάρχει στὸ στερέωμα ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἄλλο πνευματικὸ ἀστέρι μὲ τέτοια λάμψη καὶ τέτοια προσφορὰ στὸ λαό μας, ἀπὸ τὸν Πατρο-Κοσμᾶ.
Ὁ βιογράφος του Φάνης Μιχαλόπουλος γράφει: «Ἡ φλογερὴ καὶ καυτερὴ γλώσσα τοῦ Κοσμᾶ, ἐνῶ συγκινοῦσε καὶ συγκλόνιζε τὰ πλήθη, ἀπεναντίας στοὺς πλουσίους καὶ τοὺς ἄρχοντες ποὺ κατέκρινε, δὲν ἄρεσε». Ἀμφισβητήσεις σηκώθηκαν. Ἄρχισαν ν᾿ ἀντιδροῦν καὶ νὰ βλέπουν τὸν ἱεροκήρυκα, σὰν ἀντίπαλο κι᾿ ἐχθρό τους.

Τί δὲ ἐκήρυττε γενικῶς ὁ Κοσμᾶς;

Μιλώντας τὴν ἁπλὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ, ποὺ χειριζόταν θαυμάσια, συμβούλευε τὴν ἀγάπη, τὴν ὁμόνοια, τὴν ἀφιλοκέρδεια, τὴν παύση τῆς κερδοσκοπίας τῶν ἐμπόρων καὶ τῶν πλουσίων καὶ πρὸ πάντων στηλίτευε τοὺς ἐξισλαμισμούς. Μοίραζε ἐλεημοσύνες, ἵδρυε ἐκκλησίες καὶ κυρίως φρόντιζε τὸν κόσμο ποὔβλεπε πεσμένο θρησκευτικῶς καὶ ἡθικῶς. «Τούς ἀγρίους ἡμέρευε, τοὺς λῃστὰς κατεπράϋνε, τοὺς ἀνελεήμονας ἔδειχνε ἐλεήμονας, τοὺς ἀνευλαβεῖς εὐλαβεῖς, τοὺς ἀμαθεῖς ἐμαθήτευε».
Ἀλλ᾿ ἂς ἀφήσουμε τὸν ἅγιο μόνο του, νὰ μᾶς ἐκθέσει τοὺς σκοπούς του· «Ἡ πατρίδα μου ἡ ψεύτικη, ἡ γήϊνη καὶ μάταιη, εἶναι ἀπὸ τοῦ Ἁγίου Ἄρτης καὶ ἀπὸ τὴν ἐπαρχίαν Ἀπόκουρο. Ὁ πατέρας μου, ἡ μητέρα μου, εὐσεβεῖς Ὀρθόδοξοι χριστιανοί. Εἶμαι, λοιπόν, κι᾿ ἐγὼ ἀδελφοί μου, ἄνθρωπος ἁμαρτωλός, χειρότερος ἀπ᾿ ὅλους. Εἶμαι ὅμως δοῦλος τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ἐσταυρωμένου, καὶ ὄχι πὼς ἐγὼ εἶμαι ἄξιος νὰ εἶμαι δοῦλος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾿ ὁ Χριστὸς ποὺ μὲ καταδέχεται διὰ τὴν εὐσπλαχνίαν Του. Τὸν Χριστό μας, λοιπόν, ἀδελφοί μου πιστεύω, δοξάζω καὶ προσκυνῶ. Τὸν Χριστόν μας παρακαλῶ νὰ μὲ καθαρίση, ἀπὸ κάθε ἁμαρτίαν ψυχικὴν καὶ σωματικήν. Τὸν Χριστὸ παρακαλῶ νὰ μὲ δυναμώσῃ νὰ νικήσω τοὺς τρεῖς ἐχθρούς: τὸν κόσμον, τὴν σάρκα καὶ τὸν πειρασμόν. Τὸν Χριστόν μου παρακαλῶ νὰ μὲ ἀξιώση νὰ χύσω καὶ ἐγὼ τὸ αἷμα μου, διὰ τὴν ἀγάπην Του.

Ἀνίσως, ἀδελφοί μου, ἦτο δυνατὸν ν᾿ ἀνέβω εἰς τὸν οὐρανόν, νὰ φωνάξω μίαν φωνὴν μεγάλη, νὰ κηρύξω σ᾿ ὅλον τὸν κόσμον πὼς μόνον ὁ Χριστός μας εἶναι Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ Θεὸς ἀληθινὸς καὶ ζωὴ τῶν πάντων, ἤθελα τὸ κάμει. Καὶ ἐπειδὴ δὲν δύναμαι νὰ πράξω ἐκεῖνο τὸ μέγα, κάμω τοῦτο τὸ μικρὸν καὶ περιπατῶ ἀπὸ τόπον εἰς τόπον καὶ διδάσκω τοὺς ἀδελφούς μου κατὰ δύναμιν, ὄχι ὡς διδάσκαλος, ἀλλ᾿ ὡς ἀδελφός. Διδάσκαλος μόνον ὁ Χριστός μας εἶναι.»
Καὶ μόνον ἡ ἀνάγνωση τῶν γραμμῶν αὐτῶν, δύναται νὰ δείξη τὴν ὑψηλὴ διάθεση τοῦ Κοσμᾶ καὶ τὴ ρωμαλέα διατύπωση τῶν ἰδεῶν του. Ἴσως νὰ μὴ κυριολεκτεῖ. Ἴσως νὰ μὴ βρίσκει τὶς κατάλληλες λέξεις.

Ὁποῖος χείμαρρος μέσα στὶς φράσεις! Ὁποία ταπείνωση, ἀλλὰ κι᾿ ἔξαρση μέσα στὶς ἰδέες! Μέχρι τότε, κανένας Ρωμηὸς δὲν εἶχε μιλήσει μία τέτοια γλώσσα ἁπλὴ καὶ βαθειὰ στοὺς σκλαβωμένους. Κανεὶς δὲν τοὺς εἶχε συγκινήσει περισσότερο. Κανεὶς δὲν δίδαξε τὸ Εὐαγγέλιο πιὸ ἁπλὰ καὶ ζωηρά. Διδαχές
Οἱ «Διδαχές» του μᾶς δείχνουν, πὼς δὲν ὑπῆρξε μονάχα ἕνας ὑπέροχος ἑρμηνευτὴς τοῦ Εὐαγγελίου, μὰ κι᾿ ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἐκκλησιαστικούς μας ρήτορες, ἕνας ἐμπνευσμένος καὶ παμφεγγὴς ἀστήρ, ἕνας γλυκύφθογγος καὶ ὑψιπετὴς ποιητής.
«Το ὕφος του δυνατό, οἱ ἰδέες ἁπλὲς κι᾿ ὑψηλὲς κι᾿ ἡ στάση του ταπεινή, σεμνὴ κι᾿ ὑπέροχη. Ἡ ἐντύπωση ποὺ προκαλοῦσε ἡ γλώσσα του, ἦταν καταπληκτική. Κατακτοῦσε καὶ γοήτευε» (Φάνη Μιχαλόπουλου, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός).

Αὐτὸν τὸν μεγάλο ἐθνεγέρτη ὁ λαός μας, τώρα ἄρχισε νὰ γνωρίζει. Καὶ οἱ πνευματικοί του ἡγέτες, μόλις τώρα ἄρχισαν νὰ καταπιάνονται μὲ αὐτόν, ἀναλύοντας τὶς περίφημες «Διδαχές» του, τὶς προφητεῖες του, τὰ θαύματά του καὶ τὴν πίστη του στὴν ἀνάσταση τοῦ Γένους μας.

Σπάνια, ἀνθρώπινη προσωπικότητα συγκέντρωσε στὸν ἑαυτό της τόσα χαρίσματα, καὶ τόσες ἰδιότητες, ὅσες ὁ ἅγιος Κοσμᾶς.
Φύση πλούσια, προικισμένη ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ ὀξυδέρκεια καὶ εὐφυΐα, ὁ Διδάχος αὐτὸς τοῦ Γένους, προσθέτοντας στὰ φυσικά του χαρίσματα, τὰ ἐπίκτητα, ποὺ μὲ κόπο καὶ ἀγῶνες κατώρθωσε νὰ ἀποκτήσει, ἔδωσε τὸν ἑαυτόν του ὁλόκληρο στὴν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ καὶ στὴ διακονία τοῦ ἀνθρώπου.

Ἀπὸ τὶς «Διδαχές» του ἀποδεικνύεται βαθὺς γνώστης τῶν ἀνθρωπίνων προβλημάτων τῆς ἐποχῆς του, ψυχολόγος ἄριστος καὶ δεξιὸς ὁδηγὸς ψυχῶν. Ξέρει σὲ ποιοὺς ἀπευθύνεται, γι᾿ αὐτὸ καὶ κάθε φορὰ ὁ λόγος του παραλλάσει. Ὄντως ὁ Πατροκοσμᾶς ἀναδεικνύεται κληρικὸς μὲ γνήσιο ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα.
Μιλώντας γιὰ τὸν Πατρο-Κοσμᾶ, δὲν μποροῦμε νὰ μὴν ὑπογραμμίσουμε τὸ προφητικό του χάρισμα.

Εἶπε πολλὲς προφητεῖες καὶ μὲ συμβολικὸ τρόπο ἐκφράσθηκε γιὰ πρόσωπα καὶ καταστάσεις τῆς ἐποχῆς του, καθὼς καὶ γιὰ τὸ μέλλον τῆς φυλῆς μας.
Εἶναι ἄξιες μεγάλης προσοχῆς οἱ προφητεῖες αὐτές, γιατί ἀποδεικνύουν ὄντως θεοφόρο καὶ θεόπνευστο τὸν ἄνδρα αὐτόν, πολλὲς δὲ ἀπ᾿ αὐτὲς ἐκπληρώθηκαν στὸ ἀκέραιο, ἐνῶ ἄλλες ἀκόμη ἀναμένουν τὸν κατάλληλο καιρὸ γιὰ νὰ ἐκπληρωθοῦν.

Τέλος, ὁ Πατροκοσμᾶς ὑπῆρξε καὶ θαυματουργός. Συχνὰ τὰ λόγια του ἀκολουθοῦσαν θαυμαστὰ γεγονότα, ποὺ ἔκαμναν τοὺς ἀκροατές του, νὰ κυριεύονται ἀπὸ θάμβος καὶ ἔκπληξη, ἐμπρὸς στὴ δύναμη τοῦ ἁπλοϊκοῦ ἐκείνου ἀνθρώπου, ποὺ εἶχε σύμμαχο τὸν Θεό. Ἔχοντας τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐθεράπευσε παραλύτους, κωφούς, δαιμονιζομένους καὶ ἐτέλεσε τὴν ἀνάβλυσιν ὑδάτων, σὲ ξηρὰ καὶ ἄνυδρα μέρη. Ἀναφέρομεν ἐνδεικτικά:

Εἰς τὴν νῆσον τῆς Κεφαλληνίας, ὑπῆρχε ἕνας πτωχὸς ράπτης, ὁ ὁποῖος εἶχε παράλυτο, πολλὰ χρόνια, τὸ δεξί του χέρι. Ἐζήτησε τὴν βοήθεια τοῦ Ἁγίου κι ἐκεῖνος τὸν ἐσυμβούλευσε νὰ ἔλθη εἰς τὴν διδαχήν του. Ὑπήκουσεν ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ πολυέλεος Θεὸς τὸν εὐσπλαχνίστηκε καὶ τοῦ δώρησε τὴν ὑγείαν του, τὴν ἑπομένη κιόλας ἡμέρα.
Ἄλλος παράλυτος, ἀκούοντας τὸ παράδοξο συμβάν, ἐζήτησε νὰ τὸν ὁδηγήσουν μὲ τὸ κρεββάτι του μπροστὰ στὸν Πατροκοσμά. Ἤκουσε τὴν διδαχὴν καὶ ὀλίγες ἡμέρες μετὰ ἐθεραπεύθη.

Ἀκόμα καὶ μετὰ τὸν θάνατόν του, συνεχίστηκαν τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἐκταφῆς του, μία δαιμονισμένη γυναίκα ἐθεραπεύθη ἐντελῶς ἀντικρύζοντας τὸ σκήνωμα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ.

Ὁ Πατρο-Κοσμᾶς πολυεδρικὸς καὶ ταλαντοῦχος, ὅσον ἐλάχιστοι, εἶναι δύσκολο νὰ περιγραφεῖ.
Οἱ πινελιὲς ποὺ ἐδώσαμε γιὰ τὸν χαρακτήρα του, μιὰ σκιαγραφία του ἁπλή μας προσφέρουν, ἀπὸ τὴν ὁποία ὅμως ἀναφαίνεται ἔστω καὶ ἁδρά, ἡ πολυτάλαντη, ἡ ἀσύγκριτη, ἡ γενναία καὶ ἡ θαυμαστὴ προσωπικότητά του, ἀληθινὸ δῶρο τοῦ Θεοῦ στὸ λαό του.
Τί νὰ πρωτοθίξει κανεὶς ἀπὸ τὶς «Διδαχές» του.

Ἐκεῖνο ποὺ θὰ διαπιστώσει κανεὶς διαβάζοντας αὐτὲς τὶς «Διδαχές» εἶναι ὅτι, δυὸ ἦσαν οἱ κεντρικοὶ ἄξονες, γύρω ἀπὸ τοὺς ὁποίους ὁ Ἅγιός μας ἔπλεξε τὸ ὑφάδι τοῦ λόγου του: «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ».

Ἀρχίζοντας ἀπὸ τὸν Χριστὸ δηλ. ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξο Πίστη μας, προσπαθοῦσε νὰ καλλιεργήσει στὶς ψυχὲς τῶν ἀκροατῶν του τὴν θρησκευτικότητα. Στὴν θρησκευτικὴ ἀνύψωση τοῦ Γένους, ἔβλεπε τὴν ἡθικήν του ἀναγέννηση.

Ὁ κόσμος ἦταν κατατρομαγμένος ἀπὸ τὴν θηριωδία τοῦ Τούρκου, ποὺ δὲν ἀναγνώριζε δικαιώματα στοὺς ραγιάδες. Ἀγραμματοσύνη βασίλευε παντοῦ.
Ὁ ἱερὸς κλῆρος ἦταν κατὰ τὸ πλεῖστον ἀγράμματος καὶ σπάνιο πράγμα ἦταν ἡ ὕπαρξη ἱερέως.
Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς καταπτώσεως, ἦταν τὸ θλιβερὸ φαινόμενο τῶν ἐξισλαμισμῶν: Δηλαδὴ τῆς ἀποστασίας ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη πίστη.
Ἄτομα καὶ ὁλόκληρα χωριὰ πολλὲς φορὲς προσέρχονται στὸν Μουσουλμανισμό, γιὰ νὰ γλυτώσουν ἀπὸ τὴν ἀφόρητη καταπίεση τῆς τουρκικῆς ἀσυδοσίας.
Αὐτὸ τὸ ἀνέμενε ὁ Πατροκοσμᾶς, γι᾿ αὐτὸ βλέποντας τοὺς μαζικοὺς ἐξισλαμισμούς, καὶ ἄλλα πολλά, πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ ἀφήσει τὸ μοναστήρι του στὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ νὰ ἔρθη στὸν κόσμο, καλώντας τον σὲ ἐπιστροφὴ πρὸς τὸν Χριστό.

Ἀπ᾿ ὅτι μας λέγει ὁ ἴδιος, στὸ Ἅγιο Ὅρος κάθησε δέκα ἑπτὰ (17) χρόνους καὶ ἔκλαιε γιὰ τὶς ἁμαρτίες του καὶ τὶς ἁμαρτίες τῶν συνανθρώπων του. Ἐπίσης λέει, ὅτι μελετώντας τὸ ἅγιον καὶ ἱερὸν Εὐαγγέλιον βρῆκε μέσα πολλὰ καὶ διάφορα νοήματα, τὰ ὁποῖα εἶναι ὅλα μαργαριτάρια, διαμάντια, θησαυρός, πλοῦτος, χαρά, εὐφροσύνη, ζωὴ ἡ οὐράνιος.
Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ἀπάντηση ποὺ ἔδωσε ὅταν τὸν ρώτησαν, γιατί ἄφησε τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ γυρίζει στὸν κόσμο: « ... ἐπειδὴ τὸ Γένος μας ἔπεσεν εἰς τὴν ἀμάθειαν, εἶπα· Ἂς χάσει ὁ Χριστὸς ἐμένα, ἕνα πρόβατο, κι᾿ ἂς κερδίσει τὰ ἄλλα. Ἴσως ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ εὐχὴ ἡ δική σας, σώσῃ κι᾿ ἐμένα».
Γιὰ νὰ πῆς τέτοια λόγια χρειάζεται πλοῦτος, ὠκεανὸς ἀγάπης γιὰ τὸν ἄλλο, ὥστε νὰ φτάσεις στὸ σημεῖο νὰ παραβλέπεις τὸ δικό σου συμφέρον, χάριν τοῦ συμφέροντος τοῦ ἄλλου.

Ἀρχίζει τὶς περιοδεῖες του μὲ μιὰ τιτάνια προσπάθεια νὰ ἀναχαιτήσει τὸ κύμα τῶν ἐξισλαμισμῶν, φέρνοντας τὸν Χριστὸ κοντὰ στοὺς ἀνθρώπους. Καὶ τὸ πετυχαίνει. Ἀνάβει πυρκαϊὲς καὶ καίει τὴν ἀδιαφορία γύρω ἀπὸ τὰ πνευματικά.
Ὁ δεύτερος βαθμὸς τοῦ κηρύγματός του, εἶναι ἐθνικός.

Μετὰ τὴν ἡθικὴ ἀναγέννηση καὶ ταυτόχρονα μ᾿ αὐτὴν καλλιεργεῖ τὸν Ἐθνισμό, τὰ Γράμματα, τὴν Παιδεία. Εἶναι ἀκαταπόνητος καὶ ἀκατάβλητος. Ὅπου σταθεῖ ἀνοίγει σχολεῖα. Σὲ 247 ἀνέρχονται τὰ σχολεῖα ποὺ ἵδρυσε καὶ μέσα σ᾿ αὐτὰ ἐδιδάσκοντο τὰ ἑλληνόπουλα ἀνάγνωση καὶ γραφή. Ἄλλα 1100 κατώτερα, ἄρχισαν νὰ λειτουργοῦν.
Τόσο ἦταν τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὰ σχολεῖα, ὅπου χαρακτηριστικὰ ἔλεγε: «...καλύτερα ἀδελφέ μου, νὰ ἔχεις ἑλληνικὸ σχολεῖο στὴν χώρα σου, παρὰ νὰ ἔχεις βρύσες καὶ ποτάμια, διότι οἱ βρύσες ποτίζουν τὸ σῶμα, τὰ δὲ σχολεῖα ποτίζουν τὴν ψυχή. Καὶ ὡσὰν μάθεις τὸ παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος· τὸ σχολεῖο ἀνοίγει τὰς Ἐκκλησίας, ὅλα τὰ παιδιὰ νὰ μανθάνουν ὀλίγα ἔστω, ἀλλὰ γερὰ γράμματα, ποτισμένα μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Χριστιανικῆς θρησκείας, ποὺ περικλείει μέσα της ὅλα τὰ ἀναγεννητικὰ στοιχεῖα.

Ἐπίσης, λαχταροῦσε νὰ γνωρίσουν οἱ σκλαβωμένοι ἀδελφοί του, τοὺς θησαυροὺς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ μορφωθοῦν χριστιανικά. Γι᾿ αὐτὸ τόνιζε· «Ἀπὸ τὸ σχολεῖο μανθάνομεν τί εἶναι Θεός, τί εἶναι Ἁγία Τριάς, τί εἶναι ἄγγελοι, δαίμονες, παράδεισος, κόλασις, ἀρετή, κακία· τί εἶναι ψυχή, σῶμα. Ἀνοίγουν τὰ ὄμματα τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν νὰ μανθάνουν τὰ Μυστήρια. Διότι χωρὶς τὸ σχολεῖο περιπατοῦμεν εἰς τὸ σκότος».

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ μόρφωση τῶν παιδιῶν, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς φρόντισε καὶ γιὰ τὸ βάπτισμα ὅλων τῶν παιδιῶν.
Ἔδινε σ᾿ αὐτὸ πάρα πολλὴ σημασία, διότι γνώριζε καλῶς ὅτι τὸ βάπτισμα καὶ μάλιστα τὸ ὀρθὸν βάπτισμα εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση διὰ τὴν σωτηρία μας. «Ἄνευ βαπτίσματος οὐκ ἔστι τῆς ἀγαθῆς ἐλπίδος ἐπιτυχεῖν (=σωθῆναι) κἂν πάντων τῶν εὐσεβῶν εὐσεβέστερος τὶς γέγοναι» (Ἅγιος Ἰωάννης Σαβαΐτης ).
Χάρις στὶς προσπάθειές του λοιπὸν ἐσκόρπισε στὴ χώρα μας πάνω ἀπὸ 4.000 κολυμβῆθρες, βαπτίζοντας δεκάδες παιδιὰ καὶ προτρέποντας τοὺς γονεῖς νὰ μὴν ἀμελοῦν νὰ βαπτίζουν τὰ παιδιά τους· «Καλύτερα, ἀδελφέ μου, νὰ θανατώσεις ἑκατὸ ἀνθρώπους, παρὰ νὰ ἀφήσεις ἕνα παιδὶ ἀβάπτιστον νὰ ἀποθάνη. Γιατί ἀβάπτιστος καὶ ἀνεξομολόγητος ἄνθρωπος εἶναι ἀδύνατο νὰ σωθεῖ».

Βλέποντας δὲ τὴν ἀμάθεια καὶ ἀδιαφορία τῶν κληρικῶν ὄχι μόνον διὰ τὸ βάπτισμα, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸν τύπον τοῦ βαπτίσματος ποὺ ἔχει ὁρίσει ἡ Ἐκκλησία μας (βάπτισμα καὶ βύθισμα μέσα εἰς τὸ νερὸ μὲ τρεῖς καταδύσεις καὶ τρεῖς ἀναδύσεις) ἔλεγε ἐπίμονα καὶ αὐστηρὰ εἰς τοὺς ἱερεῖς· «Νὰ βαπτίζετε ἡ ἁγιωσύνη σας σύμφωνα μὲ τὴν γνώμη καὶ τὸν σκοπὸν τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Νὰ τὰ βουτᾶτε (τὰ παιδιά) μέσα εἰς τὴν κολυμβήθραν· νὰ ἔχετε μέσα πολὺ νερὸ καὶ νὰ κάμνετε τρεῖς ἀναδύσεις καὶ τρεῖς καταδύσεις λέγοντας τὰ ὀνόματα τῆς Ἁγίας Τριάδος».

Γιὰ τὴν γυναίκα Ἑλληνίδα ποὺ τόσο τὸν ἀπασχόλησε ἐπειδὴ τότε ἦταν στὴν ἀπόλυτη ἐξουσία τοῦ κυρίαρχου ἄνδρα της, καὶ προορισμός της ἦταν νὰ δουλεύει σὰν σκλάβα του, ἡ δὲ θέσις της ἦταν πραγματικὰ οἰκτρὰ ἡ ἐθεωρεῖτο κατώτερο πλάσμα, ἀφήνει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς νὰ πέφτουν ἀπὸ τὸ στόμα του πραγματικὰ μαργαριτάρια ἀπὸ τὸν ἀστείρευτο θησαυρὸ τοῦ Εὐαγγελίου: «Πρέπει, ὦ ἄνδρα, νὰ μὴ μεταχειρίζεσαι τὴν γυναίκα σου σὰν σκλάβα, γιατί πλάσμα τοῦ Θεοῦ εἶναι κι᾿ ἐκείνη. Ἔχετε μίαν πίστη, ἕνα βάπτισμα καὶ γι᾿ αὐτὴν σταυρώθηκε ὁ Χριστός, ὅπως καὶ γιὰ σένα. Δὲν τὴν ἔχει ὁ Θεὸς κατώτερή σου. Δὲν τὴν ἔπλασε οὔτε ἀπὸ τὴν κεφαλή σου διὰ νὰ εἶναι ἀνώτερή σου, οὔτε ἀπὸ τὰ πόδια σου διὰ νὰ εἶναι κατώτερή σου, ἀλλὰ ἀπ᾿ τὴν πλευράν σου. Καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴν ἀριστερὴ πλευρά, ποὺ εἶναι ἡ καρδιά σου, γιὰ νὰ σὲ διδάξει ὅτι πρέπει νὰ τὴν ἀγαπᾶς καὶ ὄχι νὰ τὴν περιφρονεῖς».

Στὶς «Διδαχές» του ἀποκαλύπτεται ὁ πατριωτισμός του, ἡ φλογερὴ ἀγάπη του γιὰ τὴν Ἐλευθερία, ὁ ἀσίγαστος πόθος του γιὰ τὴν ἐθνικὴ ἀποκατάσταση.
Γι᾿ αὐτὸν δυὸ πράγματα ἦταν τὰ πιὸ πολύτιμα καὶ χρήσιμα, ποὺ χωρὶς αὐτὰ ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ ζήσει. Καὶ τὰ δυὸ αὐτὰ ἦταν ἡ ΨΥΧΗ καὶ ὁ ΧΡΙΣΤΟΣ.
Ἂς τὸν ἀκούσουμε νὰ διδάσκει: «Τοῦτο σᾶς λέγω καὶ σᾶς παραγγέλω, κἂν ὁ οὐρανὸς νὰ κατέβει κάτω, κἂν ἡ γῆ νὰ ἀνέβει ἐπάνω, καὶ ὅλος ὁ κόσμος νὰ χαλάση, σήμερον αὔριον, νὰ μὴ σᾶς μέλλει τί ἔχει νὰ κάμη ὁ Θεός. Τὸ κορμὶ σας, ἂς τὸ καύσουν, ἂς τὸ τηγανίσουν, τὰ πράγματά σας, ἂς τὰ πάρουν, μὴ σᾶς μέλλη. Δώσατέ τα δὲν εἶναι ἰδικά σας. Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζονται. Αὐτὰ τὰ δυὸ ὅλος ὁ κόσμος νὰ πέσει δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρη ἐκτὸς καὶ τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημά σας. Αὐτὰ τὰ δυὸ νὰ τὰ φυλάττετε νὰ μὴν τὰ χάσετε».

Γιὰ νὰ καταλάβουμε ὅτι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἦτο ἀληθινὸς προφήτης ἀναφέρουμε ἀπὸ τὶς 122 καὶ πλέον προφητεῖες του ἐνδεικτικὰ ὁρισμένες:
Στὰ Τσαραπλανᾶ τῆς Ἠπείρου εἶχε πῆ: «Τὰ βάσανα εἶναι ἀκόμη πολλά. Θυμηθεῖτε τὰ λόγια μου· προσεύχεσθε, ἐνεργεῖτε καὶ ὑπομένετε στερεά. Ἕως ὅταν νὰ κλείσει αὐτὴ ἡ πληγὴ τοῦ πλατάνου, τὸ χωριό σας θὰ ’ναι σκλαβωμένο καὶ δυστυχισμένο».

Νὰ καὶ μία ἄλλη προφητεία χωρὶς σχόλια: «Θὰ ἔρθη καιρὸς ποὺ οἱ Ρωμιοὶ θὰ τρώγονται ἀναμεταξύ τους. Ἐγὼ συστήνω ὁμόνοιαν καὶ ἀγάπην». Καὶ δυὸ ἄλλες πολὺ ἐπίκαιρες: «Θἄρθη καιρὸς ποὺ δὲν θὰ ὑπάρχει αὐτὴ ἡ ἁρμονία ποὺ εἶναι σήμερα μεταξὺ λαοῦ καὶ κλήρου», καὶ «Τὸ κακὸ θἄρθη ἀπὸ τοὺς διαβασμένους».
Γιὰ τὸν Ἀλὴ Πασᾶ εἶχε πῆ: «Θὰ γίνεις μεγάλος ἄνθρωπος, θὰ κυριεύσεις ὅλη τὴν Ἀρβανιτιά, θὰ ὑποτάξεις τὴν Πρέβεζα, τὴν Πράγα, τὸ Σούλι, τὸ Δελβίνο, τὸ Γαρδίκι καὶ αὐτὸ τὸ τάχτι τοῦ Κοὺρτ Πασᾶ. Θὰ ἀφήσεις μεγάλο ὄνομα στὴν οἰκουμένη. Καὶ στὴν Πόλη θὰ πᾶς... μὲ κόκκινα γένεια».

Πράγματι ὅλα ὅσα προφήτευσε ἔγιναν. Στὸ τέλος στὴν Πόλη στάλθηκε ματωμένο τὸ κομμένο κεφάλι του.
Εἶχε προφητεύσει τὰ αὐτοκίνητα: «Θὰ βγοῦν πράγματα ἀπὸ τὰ σχολεῖα ποὺ ὁ νοῦς σας δὲ φαντάζεται. Θὰ δῆτε στὸν κάμπο ἁμάξι χωρὶς ἄλογα νὰ τρέχει γρηγορότερα, ἀπὸ τὸν λαγό».

Εἶχε προφητεύσει τὰ τηλέφωνα: «Θἄρθη καιρὸς ποὺ οἱ ἄνθρωποι θὰ ὁμιλοῦν ἀπὸ ἕνα μακρινὸ μέρος σὲ ἄλλο σὰν νάναι σὲ πλαγινὰ δωμάτια π.χ. ἀπὸ τὴν Πόλη στὴ Ρωσία».
Εἶχε προφητεύσει τὰ ἀεροπλάνα: «Θὰ δῆτε νὰ πετᾶνε ἄνθρωποι στὸν οὐρανὸ σὰν μαυροπούλια καὶ νὰ ρίχνουν φωτιὰ στὸν κόσμο. Ὅσοι θὰ ζοῦν τότε θὰ τρέξουν στὰ μνήματα καὶ θὰ φωνάζουν. Ἐβγᾶτε σεῖς οἱ πεθαμένοι νὰ μποῦμε ἐμεῖς οἱ ζωντανοί».

Γιὰ τὸν ἀρχιαιρεσιάρχη καὶ ἀντίχριστο δὲ πάπα τὸν σφαγέα τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας ποὺ εἶχε τὸ θράσος πρόσφατα νὰ ἔλθει εἰς τὴν Ἑλλάδα, μᾶς λέγει: «ὁ ἀντίχριστος ὁ ἕνας εἶναι ὁ πάπας καὶ ὁ ἕτερος εἶναι αὐτὸς ποὺ εἶναι στὸ κεφάλι μας. Χωρὶς νὰ εἴπω τὸ ὄνομά του, τὸ καταλαβαίνετε»· καὶ συνεχίζει: «Τὸν Πάπα νὰ καταρᾶσθε, διότι αὐτὸς θὰ εἶναι ἡ αἰτία». Ποιὰ αἰτία; ἡ αἰτία τῶν κακῶν, πολλῶν κακῶν εἰς τὸν κόσμον.
Θὰ χρειαζόταν τόμος ὁλόκληρος καὶ τόννοι χάρτου καὶ μελάνης γιὰ νὰ ἀναπτύξει κανεὶς τὸ τιτάνειο ἔργο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ καὶ τὴν θρυλικὴ προσωπικότητά του. Δίκαια χαρακτηρίστηκε «ὁ μεγαλύτερος μετὰ τὴν ἅλωση Ἕλληνας καὶ Πατέρας τοῦ νεοελληνικοῦ ἔθνους».
Ἐμεῖς θὰ τὸν χαρακτηρίσουμε πρότυπό του νεοελληνικοῦ ἤθους, πατέρα τῆς ἐθνικῆς μας ἑνότητας καὶ ἐνσαρκωτὴ τοῦ αὐθεντικοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ ἰδεώδους: «Εἶναι ὁ ἡρωικώτερος τῶν ἁγίων καὶ ὁ ἁγιώτερος τῶν ἡρώων».

Καὶ κλείνω μὲ λίγα λόγια γιὰ τὸ μαρτύριό του.

Ὅποιος γνωρίζει ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, ἠξεύρη καλῶς ὅτι πίσω σχεδὸν ἀπὸ πολλὰ μεγάλα γεγονότα βρίσκονται οἱ Ἑβραῖοι.
Τὸ παμπόνηρον λοιπὸν καὶ μιαρὸν αὐτὸ γένος τῶν Θεοκτόνων καὶ ἀντιχρίστων Ἑβραίων, ἐσυκοφάντησε τὸν Πατρο-Κοσμᾶ εἰς τὸν Κούρτ-Πασᾶ κι ἐζήτησε τὸν θάνατόν του. Μὲ δόλο πλησίασαν τὸν Ἅγιο οἱ ἀπεσταλμένοι, ἀπὸ τὸ Χότζα, δήμιοι καὶ τοῦ ἔκαναν γνωστή τη διαταγὴ ὅπου εἶχαν.
Ὁ Πατροκοσμᾶς ἐδέχθη μετὰ χαρᾶς τὴν θανατικὴν ἀπόφασιν, γονυκλινὴς προσευχήθη εἰς τὸ Θεόν, ηὐλόγησε σταυροειδῶς τὰ τέσσερα μέρη τοῦ κόσμου καὶ ὁδηγήθη εἰς τὴν ἀγχόνην.

Ἀφοῦ ἐξέπνευσε καὶ ἡ ἁγία του ψυχὴ ἐπέταξε στὰ οὐράνια, κοντὰ στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ, οἱ δήμιοί του ἐγύμνωσαν τὸ ἱερὸ λείψανο καὶ τὸ ἔριξαν στὸν ποταμὸ μὲ μιὰ μεγάλη πέτρα στὸν λαιμό. Παρῆλθαν τρεῖς ἡμέρες, ὅταν τὸ ἅγιο λείψανο εὑρέθη ἀπὸ ἕναν ἱερέα Μάρκον ὀνόματι,νὰ πλέη στὸ νερὸ ὄρθιο ὡσὰν νὰ ἦτο ζωντανό. Ὁ παπα-Μάρκος τὸ ἔφερε στὴν ἐκκλησία καὶ στὴ συνέχεια ἀφοῦ τοῦ ἀπέδωσαν τὶς πρέπουσες τιμὲς τὸ ἔθαψαν κοντὰ στὴν ἐκκλησία στὸ Καλλικόντασι.
Ἂς ἔχουμε τὴν εὐλογία του ὅλοι μας κι ἂς εἶναι αἰωνία ἡ Μνήμη του.

Ὁ Ὑμνωδὸς ἐὰν ἤθελε νὰ ὑμνήσει τὸν Πατροκοσμᾶ μὲ ἕνα δίστιχο θὰ τὸν ὑμνοῦσε μὲ τὰ λόγια ποὺ ὑμνήθη καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος.

«Κοσμᾶν καὶ θανόντα ζῆν λέγω·
Οἱ γὰρ δίκαιοι ζῶσι καὶ τεθνηκότες·
καὶ Κοσμᾶν ἐπαινῶν ἀρετὴν ἐπαινέσομαι».

Ἂς εὐχηθοῦμε ὅλοι μας στοὺς χαλεποὺς καὶ ἀποκαλυπτικοὺς καιρούς, ποὺ ζῶμεν, νὰ ἀναδείξει ὁ Θεὸς γνησίους ἱεραποστόλους μὲ τὴν θερμουργὸν πίστιν τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. Ἂς εὐχηθῶμεν ὅτι αὐτοὶ θὰ φωτίσουν τὸν πλανηθέντα λαὸν ποὺ ζῆ μέσα στὴν σῆψιν τῆς ἁμαρτίας καὶ κυλιέται στὸν βοῦρκον τῆς αἰσθησιακῆς ἀπολαύσεως καὶ ἡδονῆς, μέσα στὸν κόσμο τῆς ἀδικίας, τῆς πορνείας, τῆς ἀπάτης, τῆς κλοπῆς καὶ τοῦ ψεύδους.
Ἂς εὐχηθῶμεν τέλος, μέσῳ αὐτῶν νὰ ἀνανήψωμεν, ἀφήνοντας τὸν παλαιὸν κόσμον τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ ἔλθωμεν στὸν καινούριο κόσμο τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος, τῆς ἀγάπης, τῆς δικαιοσύνης καὶ νὰ φωτισθῶμεν ὥστε νὰ ἔλθωμεν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας καὶ νὰ γίνωμεν κοινωνοὶ καὶ κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν.
 
ΑΜΗΝ-ΓΕΝΟΙΤΟ.